Comprendre la kabbale

36 downloads 4181 Views 502KB Size Report
Qu'est-ce qu'un kabbaliste ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 ... En quoi consiste la vie d'un kabbaliste ? ... Existe-t-il encore des kabbalistes ?
Kabbale-2009.qxd

26/06/09

15:05

Page 3

Quentin Ludwig

Comprendre la kabbale De Rabbi Siméon bar Yochaï (2e siècle) à Madonna (21e siècle)

Deuxième tirage 2009

© Groupe Eyrolles, 2009 pour la nouvelle présentation ISBN 978-2-212-54393-3

Kabbale-2009.qxd

26/06/09

15:13

Page 201

Table des matières Avant-propos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Préface . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Qu’est-ce qu’un mystique ? Qu’est-ce que le mysticisme ? . . . . . . . . . . . 11 Situation religieuse du mystique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Choisir un maître . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 La dévékouth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 De la difficulté d’être accepté comme mystique . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Introduction. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 La Thora n’est pas immuable . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 La kabbale au sens large . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

© Groupe Eyrolles

Chapitre 1 : La kabbale des docteurs juifs de l’Antiquité à Madonna . . . . . . 19 Qu’étudie la kabbale ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Un versant mystique et un versant pratique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 La kabbale est-elle uniforme ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Une kabbale venue d’ailleurs ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Un intérêt croissant pour la mystique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Étude de la kabbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Les sources de l’ésotérisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Le mysticisme juif ancien ou mysticisme talmudique . . . . . . . . . . . . 31 Les écoles mystiques juives dans l’Europe des 12e et 13e siècles . . . . 33

201

Kabbale-2009.qxd

26/06/09

15:13

Page 202

C o m p re n d re l a k a b b a le

La kabbale espagnole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 La kabbale de Safed et la kabbale de Louria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Le hassidisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Qu’est-ce qu’un kabbaliste ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 La kabbalogie est-elle une science ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Comment expliquer le passage de l’oral à l’écrit ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Rôle et fonction des mitsvoth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 En quoi consiste la vie d’un kabbaliste ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Existe-t-il encore des « secrets » de la kabbale ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Existe-t-il encore des kabbalistes ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Quelle est l’influence de la kabbale sur le judaïsme ? . . . . . . . . . . . . . . . 46 Influence religieuse de la kabbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Influence sociale de la kabbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Influence halakhique de la kabbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Influence liturgique de la kabbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Influence populaire de la kabbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Influence éthique de la kabbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Les premiers pas de la kabbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Les mondes de la kabbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 L’espace, le temps et l’âme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Les différents mondes explicités . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Le monde de l’action (olam ha-Assya) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Le monde de la formation (olam ha-Yetsira) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Le monde de la création (olam ha-Beria) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Le monde de l’émanation (olam ha-Atsilout) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 La mystique de la Merkavah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Le Sefer Yetsira . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Les séfiroth et les lettres de l’alphabet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Aux sources de la kabbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Structure du Sefer Yetsira . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Un Golem cosmique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Le Sefer ha-Bahir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

202

© Groupe Eyrolles

Chapitre 2 : Les grandes étapes de la kabbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Kabbale-2009.qxd

26/06/09

15:13

Page 203

Ta b le d e s m a t i è re s

Contenu de l’ouvrage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Le livre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Les premiers kabbalistes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 Le Zohar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Qu’est-ce que le Zohar ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 De quoi est composé le Zohar ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 La structure du Zohar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 Qui est l’auteur du Zohar ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 Que contient le Zohar ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 Le Tsimtsoum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Avant la création du monde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 La création du monde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 La réparation des vases . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Le messianisme et la personnalisation des étincelles . . . . . . . . . . . . 79 La rédemption par le péché . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Sabattaï Tsevi ou la kabbale agissante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Du messianisme juif à l’apostasie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 Portrait d’un « faux » Messie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 Nathan de Gaza, le prophète . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Le roi des juifs qui se fit musulman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Le hassidisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Naissance du hassidisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Les conditions de naissance du hassidisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Le tsaddiq . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 La kavannah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Le rebbe et le rabbin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Le hassidisme aujourd’hui . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Spécificité du hassid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 La kabbale chrétienne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 La kabbale et les sectes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 « Le Centre de la kabbale » . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 © Groupe Eyrolles

Chapitre 3 : Les grands thèmes de la kabbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Ein Sof et les séfiroth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

203

26/06/09

15:13

Page 204

C o m p re n d re l a k a b b a le

Ein Sof et le Dieu Créateur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Les dix séfiroth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 L’apparition des séfiroth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 L’apparition de l’Homme primordial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Relation entre l’Homme primordial et les séfiroth . . . . . . . . . . . . . . . 114 Les noms des dix séfiroth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Les partsoufim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 Le symbolisme des séfiroth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 La création du monde et le tsimtsoum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 L’eschatologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 La résurrection des morts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Le gilgoul, l’ibbour et le dibbouk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 Transmigrer ? Mais comment... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 Une chance pour accomplir les mitsvoth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 De l’ibbour au dibbouk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 Le dibbouk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Le golem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 La guématria, le notarikon, la témourah et le tsérouf . . . . . . . . . . . . . . 128 Moïse, le premier des guématriologues . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 Un langage pour crypter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 Notarikon, témourah et tsérouf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 La chiromancie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Les Noms de Dieu : le Dieu Créateur et le Dieu infini . . . . . . . . . . . . . . . 134 YHVH (Adonaï) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 El, Éloha, Élohim, Élohaï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 Chaddaï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 Le Messie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 L’arrivée du Messie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 La foi messianique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 Les « faux » Messies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 La prière . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 Le rituel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Les rites du chabbat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 Offices des jours ordinaires . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

204

© Groupe Eyrolles

Kabbale-2009.qxd

Kabbale-2009.qxd

26/06/09

15:13

Page 205

Chema Israël . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 Chapitre 4 : Les grands noms de la kabbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

Ta b le d e s m a t i è re s

Abraham Aboulafia (1240-1291) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 Salomon Alkabetz (1505-1576) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 Issac l’aveugle de Narbonne (1160-1235) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 Abraham Miguel Cardoso (1626-1706) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 Moïse Cordovero (1522-1570) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Joseph ben Ephraïm Caro (1488-1575) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Le prophète Élie (8e siècle avant l’è. c.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 Nathan de Gaza (1643-1680) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 Christian Knorr von Rosenroth (1636-1689) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 Isaac Louria (1534-1572) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 Moïse ben Shem Tov de Léon (1240-1305) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 Maïmonide (1135-1204) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 Sabbataï Tsevi (1626-1676) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 Hayyim Vital (1542-1620) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 Conclusion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 Autre exemple de sagesse kabbalistique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 Kabbale et bouddhisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 Annexes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

© Groupe Eyrolles

Les grands textes de la kabbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 Géographie de la kabbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 Glossaire des termes hébraïques, des concepts et des personnages en rapport avec la kabbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 Bibliographie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 Notes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 Index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 Table des matières . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201

205