Moja firma w Dolnej Saksonii - Herfurth und Partner

Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Transportu Dolnej Saksonii

Wydawca:

Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Transportu Dolnej Saksonii Friedrichswall 1 30159 Hannover

Redakcja:

Przedstawicielstwo Dolnej Saksonii w Polsce Patrycja Kosta www.niedersachsen.pl Kancelaria Herfurth & Partner, Hanower Thomas Gabriel, adwokat Kornelia Katarzyna Winnicka, adwokat www.herfurth.de Hanower, Styczeń 2006

Moja firma w Dolnej Saksonii

Szanowny Czytelniku! Chcąc zachęcić polskich przedsiębiorców do rozpoczęcia działalności gospodarczej i inwestowania w Dolnej Saksonii Dolnosaksońskie Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Transportu oddaje w Państwa ręce pierwszą na rynku polskim publikację pokazującą możliwości otwierające się przed polskimi firmami i objaśniającą formalności związane z założeniem firmy w tym kraju związkowym. Przy wsparciu Ministerstwa kancelaria prawna Herfurth & Partner wspólnie z Przedstawicielstwem Dolnej Saksonii w Polsce opracowała praktyczny przewodnik zawierający przydatne dla przedsiębiorców informacje i wskazówki oraz omówienie instytucji, które wspierają inicjatywy gospodarcze w Dolnej Saksonii. Mając na względzie rozszerzenie Unii Europejskiej w publikacji zostało objaśnione w zarysie: zakładanie firm przez obcokrajowców, prowadzenie działalności gospodarczej ze szczególnym uwzględnieniem przepisów i procedur dotyczących swobodnego przepływu towarów i pracowników, formy prawne obowiązujące firmy działające na terenie Niemiec, prawa i obowiązki przedsiębiorców oraz uwarunkowania rynkowe w Dolnej Saksonii. Informacje te mogą być pomocne nie tylko osobom zakładającym nowe firmy, ale również polskim firmom już działającym na rynku niemieckim.

Mamy nadzieję, że niniejsza publikacja zachęci polskich przedsiębiorców, którzy zastanawiają się nad lokalizacją firmy w Niemczech, do zainwestowania w Dolnej Saksonii. Za taką lokalizacją przemawia wiele argumentów. Jesteśmy dumni ze znanych na całym świecie dolnosaksońskich przedsiębiorstw jak: Volkswagen, TUI, Continental, Salzgitter. W naszym kraju związkowym mieszczą się również znane instytucje kredytowe, firmy ubezpieczeniowe oraz tysiące innych wysoce wyspecjalizowanych małych i średnich przedsiębiorstw działających w różnych branżach. Stolica naszego kraju związkowego, Hanower, w którym co roku odbywają się jedne z najważniejszych imprez targowych na świecie (m.in. CeBIT oraz Targi Hanowerskie) jest pulsującym centrum wielorakich inicjatyw gospodarczych, które kraj związkowy Dolna Saksonia stara się na różne sposoby wspierać. Mamy nadzieję, że decydując o miejscu lokalizacji przyszłej firmy wybiorą Państwo właśnie nasz kraj związkowy. Życzę ciekawej lektury i zapraszam do odwiedzenia Dolnej Saksonii.

Walter Hirche Minister Gospodarki, Pracy i Transportu Dolnej Saksonii

3

S p i s t re ś c i

A.

B.

Polska – państwo członkowskie Unii Europejskiej

i) Zatrudnianie pracowników aa) Rynek pracy w Dolnej Saksonii bb) Umowa o pracę, układy zbiorowe cc) Podatki i składki na ubezpieczenie społeczne dla pracowników 10

Po przystąpieniu do Unii Europejskiej: swobody unijne

11

1. Swobodny przepływ towarów

11

2. Swobodny przepływ osób a) Wolność zakładania przedsiębiorstw b) Swoboda przepływu pracowników

11 11 12

3. Swoboda świadczenia usług

13

4. Swoboda przepływu kapitału

13 D.

C.

4

27 27 27 28

4. Ograniczony obowiązek podatkowy – podatki ogólnie a) Podatki od zysku aa) Podatek dochodowy od osób fizycznych bb) Podatek korporacyjny cc) Podatek od prowadzenia działalności gospodarczej b) Podatki obrotowe aa) Podatek od towarów i usług bb) Podatek od nabywania nieruchomości c) Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania d) W urzędzie skarbowym e) Numer identyfikacyjny podatku VAT

30 30 30 31 32 33 33 33 33 35 35

Formy prawne działalności gospodarczej

36

1. Formy prawne działalności gospodarczej na terenie Niemiec - zarys a) Uwagi ogólne b) Formy prawne działalności

36 36 36

Działalność gospodarcza Polaków w Dolnej Saksonii

14

1. Przepisy dotyczące pobytu, kontrole graniczne

14

2. Zatrudnienie w ramach stosunku pracy a) Zasady ogólne b) Zatrudnienie w ramach umowy o dzieło

14 14 16

2. Przedstawicielstwo, biuro reprezentacyjne (Repräsentanz)

37

3. Oddział / Zakład (Zweigniederlassung)

37

3. Warunki podejmowania samodzielnej działalności gospodarczej a) Zgłoszenie działalności w urzędzie do spraw gospodarczych b) Zezwolenia i koncesje zawodowe c) Obowiązkowe członkostwo w izbach d) Branżowe spółdzielnie ubezpieczeniowe e) Kasa chorych, ubezpieczenia f) Pomieszczenia przedsiębiorstwa g) Planowanie finansowe i banki - założenie konta h) Rachunkowość i jawność rachunkowości aa) Zasady prawidłowej księgowości bb) Zasada jawności

17 18 19 22 22 23 23 24 24 24 26

4. Jednoosobowa firma handlowa (Einzelkaufmännisches Unternehmen, e.K.)

38

5. Spółka cywilna (Gesellschaft bürgerlichen Rechts, GbR)

39

6. Spółka partnerska (Partnerschaftsgesellschaft)

39

7. Spółka cicha (Stille Gesellschaft)

40

8. Spółka jawna (Offene Handelsgesellschaft, OHG)

40

9. Spółka komandytowa (Kommanditgesellschaft, KG)

40

5

E.

6

10. Spółka komandytowa ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością jako komplementariuszem (GmbH & Co KG)

41

11. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Gesellschaft mit beschränkter Haftung, GmbH)

41

12. Spółka akcyjna (Aktiengesellschaft, AG)

42

13. Europejskie zjednoczenie gospodarcze na bazie wspólnych interesów (Europäische Wirtschaftliche Interessenvereinigung, EWIV)

42

14. Societates Europaea (SE) / Europejska spółka akcyjna (ESA)

43

15. Zagraniczne formy prawne

43

Założenie i organizacja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (GmbH)

44

1. Warunki powstania spółki

44

2. Odpowiedzialność spółki w organizacji

44

3. Firma (nazwa spółki)

45

4. Przedmiot przedsiębiorstwa

46

5. Wspólnicy i udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością a) Wspólnicy b) Udziały w spółce

46 46 47

6. Organizacja wewnętrzna i reprezentacja a) Zgromadzenie wspólników b) Reprezentacja

48 48 48

7. Kapitał zakładowy

50

8. Rada nadzorcza i rada doradcza

50

9. Podatki

51

F.

10. Wskazówki dotyczące trybu tworzenia spółki a) Zgromadzenie założycielskie b) Umowa spółki (statut spółki) c) Powołanie zarządu d) Otwarcie konta i wpłata kapitału zakładowego e) Zgłoszenie do rejestru handlowego f) Wpis do rejestru handlowego g) Odpowiedzialność w stadium tworzenia spółki h) Spółki „na zapas” (Vorratsgesellschaften) i) Bilans otwarcia j) Koszty tworzenia spółki

52 52 52 52 52 53 53 53 54 54 54

Dolna Saksonia - instytucje otoczenia biznesu

55

1. Rząd, ministerstwa i urzędy a) Rząd Dolnej Saksonii b) Kancelaria Premiera Dolnej Saksonii c) Ministerstwa d) Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Transportu e) Urzędy

56 56 56 57 58 61

2. Finansowanie i wspieranie działalności gospodarczej i inwestycji w Dolnej Saksonii a) Instytucje wspierające - NBank aa) Programy i inicjatywy pomocne bb) Osoby rozpoczynające działalność gospodarczą (Existenzgründer) b) Inne instytucje wspierające i banki aa) Spółka udziałowa - MB GmbH (Mittelständische Beteiligungsgesellschaft Niedersachsen) bb) Bank Powierniczy - NBB (Niedersächsische Bürgschaftsbank) cc) NORD/LB 3. Agencja Promocji Inwestycji Dolnej Saksonii (Investment Promotion Agency Niedersachsen, IPA)

63 63 64 67 67 67 67 68

68

7

8

69 69 71

Załączniki

4. Izby przemysłowo-handlowe oraz izby rzemieślnicze a) Izby przemysłowo-handlowe (Industrie- und Handelskammern, IHK) b) Izby rzemieślnicze (Handwerkskammern) c) Agencja ds. Europy Wschodniej (Osteuropa-Agentur) przy Zrzeszeniu Izb Rzemieślniczych Dolnej Saksonii (VHN)

72

Zał. 1 | Wykaz używanych skrótów i pojęć

81

5. Związki i zrzeszenia branżowe (Vereinigungen und Branchenverbände)

72

Zał. 2 | Związki i zrzeszenia branżowe w Dolnej Saksonii

90

6. Centra technologiczne (Technologiezentren)

73

Zał. 3 | Centra technologiczne w Dolnej Saksonii

106

7. Centra informacyjne (Informationszentren) a) Centrum Transferu Nowych Technologii (IRC - Innovation Relay Centre) b) Europejskie Info-Centrum w Hanowerze (EIC - Euro Info Centre Hannover) c) Stowarzyszenie gospodarcze Pro Hannover Region oraz Europaregion Hannover d) Komunalny System Informacyjny dot. Lokalizacji Przedsiębiorstw w Dolnej Saksonii (Kommunales Standort-Informations-System Niedersachsen (KomSIS)

73 73 73

Zał. 4 | Banki komercyjne w Dolnej Saksonii (Hanower)

111

Zał. 5 | Przydatne adresy

112

74

Zał. 6 | 100 największych przedsiębiorstw w Dolnej Saksonii

113

Zał. 7 | Załącznik A niemieckiej ustawy o rzemiośle (HwO)

118

75 Zał. 8 | Załącznik B niemieckiej ustawy o rzemiośle (HwO)

120

8. Kształcenie i doskonalenie zawodowe kadr kierowniczych a) Międzynarodowe Doskonalenie i Rozwój Zawodowy (InWent) b) Niemiecka Akademia Zarządzania w Dolnej Saksonii (Deutsche Management Akademie Niedersachsen)

75 75

Zał. 9 | Zakładanie spółki w Niemczech

122

76

Zał. 10 | Bilans otwarcia (w języku polskim)

128

9. Targi a) Messe AG b) Przedstawicielstwo Deutsche Messe AG w Polsce

77 77 77

Zał. 11 | Bilans otwarcia (w języku niemieckim)

130

Zał. 12 | Plan zysków i strat

132

10. Polskojęzyczni doradcy podatkowi i prawnicy w Dolnej Saksonii

78

Zał. 13 | Informacje dodatkowe

133

11. Ambasada Rzeczypospolitej Polski

79

12. Przedstawicielstwo Dolnej Saksonii w Polsce

80

Formularze związane z zarejestrowaniem firmy oraz dotyczące deklaracji podatkowej w urzędzie finansowym i wszelkie inne niezbędne do podjęcia dzałalności na terenie Niemiec znajdą Państwo w odrębnej broszurce Dolnosaksońskiego Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Transportu.

9

A. Polska – państwo członkowskie Unii Europejskiej

B. Po przystąpieniu do Unii Europejskiej: swobody unijne

Polska wraz z dziewięcioma innymi państwami dnia 1 maja 2004 r. przystąpiła do Wspólnoty Europejskiej, a tym samym Polacy stali się obywatelami Unii Europejskiej (UE) w znaczeniu art. 18 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE). Przystąpienie Polski do UE sprawiło, że podjęcie działalności gospodarczej w RFN, jak również porządek prawny UE, znalazły się w centrum zainteresowania przedsiębiorców. Dolna Saksonia ze względu na swe centralne położenie oraz silną gospodarkę pretenduje do roli pośrednika między „starą” i „nową” Europą.

Podstawowe narzędzie współpracy gospodarczej państw członkowskich Unii Europejskiej stanowią cztery swobody, tj. swoboda przepływu towarów, osób i kapitału oraz świadczenia usług. W nowych krajach członkowskich wyżej wymienione swobody podlegają ograniczeniom określonym w regulacjach przejściowych. Republika Federalna Niemiec może w czasie ustanowionego na maksymalnie 7 lat okresu przejściowego stosować ograniczenia w zakresie swobodnego przepływu pracowników w stosunku do obywateli polskich. W niniejszym rozdziale została ta tematyka szczegółowo omówiona. W rozdziale C przedstawiony jest wpływ nowych swobód i ich ograniczeń na działalność gospodarczą Polaków w Dolnej Saksonii.

Osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek znajdą w Dolnej Saksonii atrakcyjne warunki dla prowadzenia swojej działalności. Transakcje handlowe w Niemczech, podobnie jak we wszystkich krajach uprzemysłowionych, podlegają regulacjom prawnym. Zagraniczne przedsiębiorstwo, które ma zamiar rozpocząć działalność na rynku niemieckim, powinno

10

A. Polska – nowy członek Unii Europejskiej

więc w celu pomyślnego prowadzenia swoich interesów zapoznać się szczegółowo ze specyfiką rynku, zwyczajami oraz uwarunkowaniami społecznymi, jak również ramami prawnymi działalności. Zarówno dla już istniejących polskich przedsiębiorstw, które chcą podjąć działalność gospodarczą w Dolnej Saksonii, a także dla obywateli polskich, którzy dopiero zamierzają działalność w Dolnej Saksonii rozpocząć, znajomość zasad prawnych jest niezbędna do pomyślnego prowadzenia tej działalności. Celem niniejszej publikacji jest pomoc polskim przedsiębiorcom przy planowaniu i realizacji przedsięwzięć gospodarczych w Dolnej Saksonii mająca na celu ułatwienie im startu na tym rynku. Niniejsza broszura zawiera zarys ramowych warunków prawnych i praktycznych wskazówek mogących być pomocnych przy podejmowaniu decyzji o podjęciu działalności w tym kraju związkowym. Informacje zawarte w tej publikacji nie mogą jednak zastąpić szczegółowej, indywidualnej porady prawnej.

Ograniczenia te są według prawa unijnego dozwolone tylko w przypadku gdy służą wyższym celom jak np. ochronie zdrowia, konsumenta lub środowiska. Towary mogą zatem we wspólnym rynku wewnętrznym UE być bez ograniczeń transportowane. Narodowe przepisy i certyfikaty mogą tylko wyjątkowo ten przewóz ograniczać.

2. Swobodny przepływ osób Swobodny przepływ osób obejmuje wolność zakładania przedsiębiorstw i swobodę przepływu pracowników.

a) Wolność zakładania przedsiębiorstw 1. Swobodny przepływ towarów Przepływ towarów na terenie UE powinien odbywać się bez ograniczeń i barier. W celu osiągnięcia bezbarierowego przepływu towarów na obszarze UE, Traktat Ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWE) przewiduje zakaz stosowania opłat celnych w ramach importu i eksportu oraz zniesienie ograniczeń ilościowych w obrotach między państwami członkowskimi (tzw. „unia celna"). W pojedynczych przypadkach swobodny przepływ towarów mogą ograniczać narodowe przepisy państw członkowskich.

Wolność zakładania przedsiębiorstw oznacza prawo do podejmowania samodzielnej działalności gospodarczej, tzn. czasowo nieograniczonej działalności na własny rachunek, w dowolnym kraju członkowskim UE w ramach przepisów danego kraju. Działalność czasowo ograniczona, nie jest zatem obejmowana przez wolność zakładania przedsiębiorstw. Czasowo nie ograniczoną integrację gospodarczą stanowi między innymi tworzenie głównej siedziby przedsiębiorstwa lub tylko jego oddziału, agencji albo firmy-córki.


11

Prawo do podjęcia i wykonywania w każdym kraju UE samodzielnej działalności gospodarczej - gwarantowane w ramach swobody przedsiębiorczości nie podlega żadnym ograniczeniom w krajach, które przystąpiły do UE dnia 1 maja 2004 r. Oznacza to, że obywatele z Polski na powyżej określonych warunkach mogą podejmować samodzielną działalność gospodarczą na terenie Niemiec bez (dalszych) ograniczeń.

b) Swoboda przepływu pracowników Swobodny przepływ pracowników obejmuje prawo obywateli krajów członkowskich Unii Europejskiej do wjazdu, pobytu oraz podjęcia pracy w kraju zatrudnienia (prawo do podejmowania pracy w krajach członkowskich UE). W odróżnieniu od swobody świadczenia usług obejmującej tylko czynności wykonywane przez samodzielnych przedsiębiorców swobodny przepływ pracowników dotyczy tylko pracowników, którzy przez nawiązanie stosunku pracy zobowiązują się do wykonywania pracy na rzecz podmiotu zatrudniającego w innym kraju UE. Dla pracowników z Polski dostęp do rynku pracy „starych” państw członkowskich podlega określonym restrykcjom ze względu na możliwość zagrożenia destabilizacji rynku pracy w tych państwach w wyniku napływu pracowników z „nowych” krajów członkowskich.

12


W ramach Traktatu Akcesyjnego powstała tak zwana zasada "2+3+2". Republika Federalna Niemiec wykluczyła całkowicie swobodny przepływ pracowników z nowych państw UE w okresie pierwszych 2 lat po akcesji. Przez ten czas przejściowo obowiązują, jak dotychczas, narodowe i bilateralne regulacje dotyczące dostępu do rynku pracy. Najpóźniej pod koniec drugiego roku członkostwa Polski, Niemcy mają prawo zgłoszenia Komisji Europejskiej zamiaru przedłużenia obowiązywania okresu przejściowego o kolejne 3 lata. Po upływie tego 5-letniego okresu, Niemcy będą mogły wystąpić do Komisji o utrzymanie regulacji ograniczających o kolejne 2 lata. Republika Federalna Niemiec może więc w ciągu maksymalnie 7-letniego okresu przejściowego stosować ograniczenia w zakresie swobodnego przepływu pracowników w stosunku do obywateli polskich. Pomijając kilka wyjątków obywatele polscy mogą podjąć pracę w Niemczech w ramach stosunku pracy tylko za zgodą urzędu pracy. Szczegółowe regulacje odnośnie zatrudnienia znajdują się w rozdziale C w punkcie 2 niniejszego opracowania.

3. Swoboda świadczenia usług Swoboda świadczenia usług przyznaje prawo do wykonywania samodzielnej działalności, nie mającej charakteru ciągłego, w innym państwie członkowskim. Usługi te mogą być wykonywane osobiście lub przez wysyłanie pracowników przez firmę. Swoboda świadczenia usług uzupełnia zatem swobodę zakładania przedsiębiorstw. W stosunku do krajów wschodnioeuropejskich w zakresie swobody świadczenia usług obowiązują pewne ograniczenia. Ograniczenia te odnoszą się przede wszystkim do poszczególnych dziedzin gospodarki oraz do personalnego i merytorycznego zakresu stosowania. Ograniczeniom swobody świadczenia usług podlega w Niemczech budownictwo i usługi pokrewne oraz niektóre rodzaje działalności, jak np. praca dekoratorów wnętrz, sprzątanie i czyszczenie budynków, inwentarza i środków komunikacji. Restrykcja odnosi się wyłącznie do przedsiębiorstw z siedzibą w nowym państwie członkowskim UE, które w ramach wykonywania usług wysyłają swoich pracowników do Niemiec. To ograniczenie nie obejmuje, więc np. polskich usługodawców, którzy przekraczają granicę jako osoby fizyczne, aby usługę wykonywać w Niemczech osobiście.

Polscy pracownicy, którzy są delegowani do Niemiec w ramach swobody świadczenia usług na czas określony, nie potrzebują także zezwolenia na pobyt.

4. Swoboda przepływu kapitału Czwartą swobodą ustanowioną przez prawodawstwo UE jest swoboda przepływu kapitału między państwami członkowskimi, a także zakaz ustanawiania nowych ograniczeń w przepływie kapitału (obrocie kapitałowym) z państwami trzecimi. Do pojęcia obrotu kapitałowego zalicza się zarówno rzeczowe dobra gospodarcze (np. obrót nieruchomościami, udziałami w przedsiębiorstwach) jak i kapitał pieniężny (np. papiery wartościowe, kredyty). Zakazane są, zatem wszelkie ograniczenia, które regulują obrót kapitałowy w sposób bezpośredni. Do zakazanych ograniczeń zaliczają się także wszelkie restrykcje dotyczące prawa dewizowego. TWE gwarantuje obok swobody przepływu kapitału także wolny obrót płatniczy oznaczający swobodę dokonywania płatności w obrocie między państwami członkowskimi (dokonywanie płatności za towary i usługi, wypłata i przekazywanie wynagrodzeń). Wolny obrót płatniczy stanowi niezbędne uzupełnienie ruchu towarowego, ruchu osobowego i wykonywania usług.

Polacy mogą zatem od maja 2004 r. wykonywać usługi w Niemczech osobiście i samodzielnie, także w sektorach gospodarki które podlegają ograniczeniom np. w sektorze budowlanym.


13

C . Działalność gospodarcza Polaków w Dolnej Saksonii

1. Przepisy dotyczące pobytu, kontrole graniczne Prawo do nieograniczonego wjazdu i pobytu wewnątrz Unii obejmuje wszystkich obywateli UE, zatem także obywateli polskich. W stosunku do pobytu obowiązuje ustawa o powszechnej swobodzie osiedlania się i przemieszczania obywateli UE (Freizügigkeitsgesetz /EU – FreizügG/EU), która weszła w życie 1 stycznia 2005 r. zastępując dotychczasową ustawę dot. zezwolenia na pobyt (Aufenthaltsgesetz/ EWG). W związku z przepisami wiza wjazdowa do RFN nie jest potrzebna. Obywatel Polski winien w trakcie wjazdu na teren RFN legitymować się paszportem lub dowodem osobistym. Polacy nie potrzebują także zezwolenia na pobyt, poświadczenie polskiego obywatelstwa paszportem lub dowodem osobistym jest wystarczające. Natomiast praca w ramach zatrudnienia wymaga nadal zezwolenia (zob. szczegóły w pkt 2). Rozróżnić tu należy ograniczone prawo swobody przepływu pracowników od nieograniczonego prawa do pobytu. Dlatego każdy Polak ma prawo zamieszkać w Niemczech, dopóki posiada wystarczające środki finansowe i ubezpieczenie zdrowotne, aby nie musiał korzystać z systemów socjalnych Republiki Federalnej Niemiec.

tożsamości. Kontrola graniczna zostanie utrzymana do czasu, gdy Polska spełni wymagane kryteria, przede wszystkim w zakresie dostępu do systemu informacji Schengen oraz zapewni skuteczną kontrolę zewnętrznych granic Unii. Kontrola celna przewożonych towarów została zniesiona. Towar jest jednak nadal kontrolowany w ramach kontroli wyrywkowych przez policję przygraniczną. Dalsze informacje dotyczące kontroli osób można otrzymać w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Niemiec: Referat BGS II 2 des Bundesministeriums des Inneren, Alt-Moabit 101, 10559 Berlin, tel.: 0049 1888 6810, fax: 0049 1888 682926, e-mail: [email protected].

14

C. Działalność gospodarcza Polaków w Dolnej Saksonii

Należy jednocześnie podkreślić, że dostępność niemieckiego rynku pracy dla obywateli polskich znacznie poprawiła się od momentu przystąpienia Polski do UE. Od 1 maja 2004 r. obywatele polscy mają pierwszeństwo wobec obywateli z krajów trzecich nie będących członkami UE, w uzyskiwaniu pozwoleń na pracę na stanowiskach nie obsadzonych przez obywateli obecnych 15 krajów członkowskich.

Informacje dotyczące kontroli celnej można uzyskać w Ministerstwie Finansów: Referat E B 4 des Bundesministeriums für Finanzen, Wilhelmstraße 97, 10117 Berlin, tel.: 0049 1888 6820, fax: 0049 1888 6823260, e-mail: [email protected].

2. Zatrudnienie w ramach stosunku pracy a) Zasady ogólne

Po przystąpieniu Polski do Unii 1 maja 2004 r. przy przekraczaniu granicy polsko-niemieckiej obowiązuje nadal kontrola osób prowadzona przez niemiecką służbę graniczną. W ramach kontroli należy wylegitymować się dowodem

ograniczeń obowiązują w dalszym ciągu dotychczasowe narodowe i bilateralne uregulowania dostępu do rynku pracy. Zatrudnianie polskich pracowników na terenie Niemiec wymaga uzyskania przez nich zezwolenia na pracę. Uzyskanie zezwolenia wiąże się z koniecznością udokumentowania kwalifikacji zawodowych. Zezwolenie na podjęcie pracy tak zwane „zezwolenie unijne” może zostać udzielone w oparciu o przepis art. 284 ust. 1 Trzeciej Księgi Kodeksu Socjalnego (Drittes Buch Sozialgesetzbuch/SGB III) tylko na czas określony – jedynie w ściśle określonych przypadkach możliwe jest udzielenie bezterminowego zezwolenia na pracę.

Jak już wyżej zostało wspomniane, swoboda przepływu pracowników jest w stosunku do obywateli polskich w znacznym stopniu ograniczona. Do czasu zniesienia tych

°

Pozwolenie na podjęcie pracy w Niemczech może być wydane przede wszystkim w wypadku: zamiaru podjęcia zatrudnienia celem kształcenia zawodowego lub dokształcenia lub podjęcia pracy w charakterze opiekunki do dzieci (tzw. „au pair") (§ 2 ustawy o regulacji wyjątkowego udzielania pozwoleń na wykonywanie pracy zarobkowej przez cudzoziemców,

°

°

° °

AnwerberstoppausnahmeverordnungASAV) zatrudniania pracowników oddelegowanych do realizacji umów o dzieło (§ 3 ASAV, por. szczegóły w pkt 2 b) podjęcia pracy na czas określony oraz w charakterze pracownika sezonowego w szczególności w następujących branżach: rolnictwo, ogrodnictwo, sadownictwo, leśnictwo, przetwórstwo owoców i warzyw, przeróbka drewna, gastronomia i hotelarstwo (w tym kempingi) ale z wyłączeniem nocnych klubów i lokali rozrywkowych; obsługa objazdowych imprez widowiskowych (Schaustellergehilfen), jak jarmarki, kiermasze, wesołe miasteczka, festyny strzeleckie, strzelnice objazdowe, gastronomia pod namiotem, loterie i gry fantowe, działalność cyrkowa, inne imprezy okolicznościowe (§ 4 ASAV) zatrudniania specjalistów z wyszczególnionych dziedzin zawodowych (§ 5 ASAV) zatrudniania pracowników w strefach przygranicznych (§ 6 ASAV). Specjalne regulacje dotyczące wymagań w zakresie uzyskania zezwolenia na pracę dotyczą także zatrudnienia dorywczego. Zatrudnienie dorywcze stanowi zatrudnienie w tzw. małym zakresie, które nie ma istotnego wpływu na rynek pracy. Obywatele nowych państw UE mogą w związku z tym wykonywać czynności o charakterze dorywczym bez zezwolenie na pracę w ramach ogólnej swobody przesiedlania się.


15

Ponadto obywatele nowego państwa członkowskiego, którzy w dniu 1 maja 2004 r., zatem do chwili akcesji ich kraju do UE byli już legalnie zatrudnieni w Niemczech i dopuszczeni do rynku pracy przez nieprzerwany okres 12 miesięcy lub dłużej, mają w dalszym ciągu prawo do wykonywania pracy zarobkowej w Niemczech. To samo obowiązuje w stosunku do obywateli, którzy pracowali w Niemczech po przystąpieniu ich kraju do Unii bez przerwy w ciągu 12 miesięcy albo dłużej.

b) Zatrudnienie w ramach umowy o dzieło W sektorach, w których Republika Federalna Niemiec w ramach swobody świadczenia usług zastosowała regulacje przejściowe, zatrudnienie pracowników polskich oddelegowanych do Niemiec jest możliwe z reguły tylko na podstawie bilateralnych umów dotyczących realizacji umów o dzieło. Liczbę zawieranych umów o dzieło normują tak zwane kontyngenty. W ramach kontyngentów zagraniczne przedsiębiorstwa mogą wysyłać swój personel na czas ograniczony do Niemiec celem realizacji tych umów. W przypadku Polski taka umowa została podpisana z RFN dnia 31 stycznia 1990 r. i odnosi się ona przede wszystkim do sektora budowlanego, jak również do niektórych zawodów rzemieślniczych (np. instalatorzy, restauratorzy itd.). Umowa dotycząca realizacji umów o dzieło, która została zawarta między Polską

16


i Niemcami ustala, kiedy i na jakich warunkach polskie przedsiębiorstwa mogą oddelegowywać swoich pracowników do Niemiec celem realizacji umów o dzieło. Najistotniejsze warunki, które muszą zostać spełnione, w przypadku oddelegowywania pracowników do RFN to: Podstawą wysyłania pracowników przez polskie przedsiębiorstwa może stanowić wyłącznie umowa o dzieło według rozumienia niemieckiego kodeksu cywilnego (§§ 631 ff. kodeksu cywilnego – Bürgerliches Gesetzbuch/BGB), względnie umowa o dostarczenie dzieła z materiału przyjmującego zamówienie (§ 651 BGB). W ramach umowy o dzieło w sektorze budownictwa zostały wyznaczone limity zatrudnienia, by nie naruszyć interesów pozostałych małych i średnich przedsiębiorstw. Strona niemiecka stosuje kwotowanie w odniesieniu do swoich przedsiębiorstw, polegające na tym, że ilość cudzoziemców zatrudnionych przez daną firmę uzależniona jest od wielkości zatrudnienia w niemieckiej firmie. Ponadto przedsiębiorstwo niemieckie musi należeć do sektora budowlanego. Weryfikacja zleceniodawcy polega na jego przynależności do tzw. dodatkowej kasy zaopatrzenia (Zusatzversorgungskasse – ZVK) sektora budowlanego. Z umowy wynika także, że muszą być bezwzględnie przestrzegane niemieckie ustawy i przepisy prawne. Polscy pracownicy oddelegowani w ramach umowy o dzieło potrzebują jak już zostało wspomniane zezwolenie na pracę (tzw. „zezwolenie unijne”), którego udziela

właściwy urząd pracy. Z wnioskiem o wydanie zezwolenia zwraca się polski pracodawca. We właściwym urzędzie pracy można także otrzymać odpowiedni wniosek o udzielenie zezwolenia na wykonywanie pracy zarobkowej w ramach umowy o dzieło. „Zezwolenie unijne” jest udzielane z reguły tylko specjalistom tzn. pracownikom odpowiednio wykwalifikowanym. Osobom niewykwalifikowanym (pomocnikom) zezwolenie na pracę jest udzielane tylko, o ile jest to niezbędne do wykonania dzieła. Zezwolenie na pracę dla pracowników realizujących umowę o dzieło wydawane jest zasadniczo na okres trwania umowy. Prawo do przydziału kontyngentów konkretnym przedsiębiorstwom, które spełniają wymagane prawem warunki, przysługuje polskiemu Ministerstwu Gospodarki w Warszawie (Kontingentvergabestelle). Za sprawdzenie danej umowy o dzieło pod względem formalnym wraz z weryfikacją przedłożonych dokumentów pobierana zostaje opłata (Grundgebühr) w wysokości 200 EUR (Neuvertrag). W przypadku suplementów (Nachtrag) dotyczących zmiany treści umowy np. przedłużenia czasu realizacji umowy, zwiększenia zatrudnienia oraz przeprowadzenia prac gwarancyjnych ta opłata wynosi 100 EUR. Opłaty te pobierane są w momencie złożenia kompletu dokumentów do urzędu pracy. Dodatkowo za każdego pracownika oddelegowanego do realizacji umowy o dzieło jest pobierana tzw. opłata bieżąca (Laufzeitgebühr) w wysokości 75 EUR

za każdy rozpoczęty miesiąc pracy. Jest ona wymagana w momencie wydania zezwolenia na pracę. Opłaty muszą być uiszczone na konto właściwego urzędu pracy prowadzone w Niemieckim Banku Narodowym (Deutsche Bundesbank). Dla pracowników oddelegowanych z Polski właściwy jest urząd pracy z siedzibą w Duisburgu. Tam także można uzyskać dalsze informacje dotyczące wymaganych dokumentów: Agentur für Arbeit Duisburg (Bereich Werkvertragsverfahren) Duissernplatz 15, 47051 Duisburg tel.: 0049 203 302 1735 lub 1438 fax: 0049 203 302 1107

3. Warunki podejmowania samodzielnej działalności gospodarczej Przedsiębiorcy polscy mogą w Dolnej Saksonii założyć przedsiębiorstwo, o ile podjęcie planowanej działalności nie podlega w okresie przejściowym wspomnianym w rozdziale B ograniczeniom i spełnia wymogi prawa niemieckiego włącznie z wymogami dotyczącymi niezbędnych kwalifikacji zawodowych. Polacy w Niemczech, zarówno osoby fizyczne jak i prawne, mają jak i wszyscy obywatele Unii wiele możliwości prawnych, aby podjąć w Dolnej Saksonii działalność gospodarczą. Polscy przedsiębiorcy mogą prowadzić swoją działalność w Niemczech za pomocą biura przedstawicielskiego (Repräsentanz).


17

Biuro przedstawicielskie stanowi część firmy macierzystej i musi występować pod firmą (nazwą) zarejestrowaną w nowym kraju członkowskim UE. Biuro przedstawicielskie nie może działać jako samodzielny oddział przedsiębiorstwa, tzn. biuro przedstawicielskie może wykonywać tylko usługi przygotowawcze i pomocnicze. Samodzielny oddział (nazywany również filią) daje zatem większe możliwości niż biuro przedstawicielskie. Założenie filii, przeważnie w formie spółki z o. o., jest godne polecenia przede wszystkim przy planowanej długoterminowej działalności gospodarczej. Samodzielna działalność gospodarcza prowadzona przez zagraniczne przedsiębiorstwo w formie samodzielnego oddziału uważana jest na niemieckim rynku jako bardziej intensywna forma zaangażowania się w działalność gospodarczą, co w realiach rynku niemieckiego może pozwolić na osiągnięcie wyższego poziomu akceptacji nowej firmy. Ponadto prawne władanie oddziałem jest łatwiejsze, niż władanie przedstawicielstwem przedsiębiorstwa. Polacy mogą zakładać w Niemczech wszystkie rodzaje spółek osobowych i kapitałowych. W ramach inwestycji oraz obrotu kapitałowego nie istnieją żadne ograniczenia. Do podjęcia działalności w ramach spółki nie jest wymagane stałe zamieszkanie lub pobyt. Działalność nie może jedynie naruszać przepisów o cudzoziemcach i uregulowań dotyczących działalności gospodarczej cudzoziemców. Formy prawne

18


oraz przepisy z nimi związane zostały szczegółowo opisane w rozdziale D. Obywatel Polski, który ma zamiar podjąć działalność samodzielną w Niemczech, musi jednak, o ile swoboda świadczenia usług i swoboda zakładania przedsiębiorstw nie podlega wspomnianym w rozdziale B ograniczeniom, spełnić ściśle określone wymogi. Polski przedsiębiorca jest zobowiązany, tak jak obywatele Niemiec i inni przedsiębiorcy z Unii, do przestrzegania wszelkich przepisów dotyczących zawodu i prowadzenia działalności gospodarczej obowiązujących w Niemczech.

a) Zgłoszenie działalności w urzędzie do spraw gospodarczych Aktywność gospodarcza, podjęta na czas nieokreślony, stanowi działalność gospodarczą. Stała działalność gospodarcza z reguły nie wymaga w Niemczech uzyskania szczególnego zezwolenia. Działalność gospodarczą należy jednak w każdym przypadku zgłosić w lokalnym urzędzie administracyjnym (miasto, gmina). Celem tego zgłoszenia jest poinformowanie właściwych urzędów o rodzaju i rozmiarze działalności gospodarczej, a w razie potrzeby umożliwienie wykonywania nadzoru i kontroli. Zasady zgłoszenia reguluje ustawa o prowadzeniu działalności gospodarczej – Gewerbeordnung (GewO). Podjęcie niektórych działalności podlega nie tylko jej zgłoszeniu, ale także związane jest z uzyskaniem stosownego zezwolenia.

b) Zezwolenia i koncesje zawodowe Uznanie kwalifikacji zawodowych jest potrzebne w przypadkach, gdy niemieckie przepisy wymagają do podjęcia i wykonywania pracy w danym zawodzie udokumentowania kwalifikacji zawodowych. Te zawody stanowią tak zwane zawody reglamentowane. Podstawą uznania kwalifikacji zawodowych jest dyrektywa unijna dotycząca uznawania zawodów. Uznanie kwalifikacji następuje na wniosek, który powinien zostać złożony we właściwym urzędzie, najczęściej są to wszelkiego rodzaju izby. Wykonywanie większości zawodów nie jest uwarunkowane posiadaniem odpowiedniego potwierdzenia kwalifikacji. W określonych przypadkach działalność gospodarcza może być wykonywana tylko po uzyskaniu zezwolenia właściwego urzędu administracyjnego. Te przypadki dotyczą przede wszystkim zawodów rzemieślniczych (Handwerk). Zezwolenia do wykonywania zawodu rzemieślniczego udziela właściwa izba rzemieślnicza (adresy izb rzemieślniczych w Dolnej Saksonii znajdują się w rozdz. F). Zezwolenie może uzyskać tylko osoba, która posiada i udokumentuje odpowiednie kwalifikacje. Wykonywanie zawodu rzemieślnika w Republice Federalnej Niemiec regulują przepisy ustawy o rzemiośle (Handwerksordnung-HwO) wyróżniające rzemiosło właściwe wyszczególnione w załączniku „A" do HwO, oraz zawody rzemieślnicze nie wymagające dopuszczenia

do wykonywania zawodu rzemieślniczego, a także zawody pokrewne rzemiosłu właściwemu. Wymienione są one w załączniku „B” do HwO. Obie listy „A” i „B” niemieckiej ustawy o rzemiośle są umieszczone w całości w załączniku na końcu tej publikacji. Lista załącznika „A” do HwO zawiera 41 zawody rzemieślnicze. Są to zawody takie jak: murarz, dekarz, malarz, piekarz itd., w których wymagane jest w zasadzie posiadanie tytułu mistrzowskiego. Niemiecka ustawa o rzemiośle zawiera jednakże kilka uregulowań, na podstawie których możliwe jest dopuszczenie do wykonywania rzemiosła właściwego z listy „A” bez tytułu mistrzowskiego w wypadku udokumentowania posiadanych odpowiednich kwalifikacji porównywalnych bądź wyższych niż tytuł mistrzowski. Załącznik „B” do HwO, część pierwsza, obejmuje zawody takie jak: zegarmistrz, złotnik, parkieciarz, krawiec. Natomiast część druga załącznika „B” do HwO zawiera miedzy innymi takie zawody jak: krawiec kostiumów teatralnych, hafciarz, garbarz, kosmetyczka itd. Do prowadzenia działalności rzemieślniczej w przypadku zawodów rzemiosła właściwego niezbędne jest uzyskanie wpisu do rejestru rzemiosła (Handwerksrolle). Rejestr jest prowadzony przez właściwą dla miejsca działalności lub podjęcia działalności izbę rzemieślniczą (Handwerkskammer). Po wpisie do rejestru rzemieślnicy wykonujący właściwy zawód


19

rzemieślniczy określony w załączniku „A” do HwO uzyskują tak zwaną kartę rzemieślniczą (Handwerkskarte). Karta ta zawiera imię i nazwisko oraz adres rzemieślnika, określa siedzibę zakładu oraz charakter działalności. W przypadku zawodów pokrewnych rzemiosłu właściwemu w oparciu o załącznik „B” do HwO dokonywany jest jedynie wpis na listę zakładów rzemieślniczych (Verzeichnis der Betriebe), która także jest prowadzona przez miejscowe izby rzemieślnicze. Wnioski o wpis rzemiosła właściwego wyszczególnionego w załączniku „A” do HwO do rejestru rzemiosła oraz wnioski o wpis na listę zakładów rzemieślniczych nie wymagających dopuszczenia do rzemiosła, a także zawodów pokrewnych wymienionych w załączniku „B” do HwO są dostępne we właściwej izbie rzemieślniczej i tam też są składane. Dopuszczenie rzemieślników z Polski określa dyrektywa Unii Europejskiej 64/427/EWG o uznawaniu kwalifikacji zawodowych w odniesieniu do zawodów rzemieślniczych, która została przełożona na prawodawstwo niemieckie przez rozporządzenie o rzemiośle EU/EWG (EU/EWG-Handwerk-Verordnung). W ramach dopuszczenia do wykonywania zawodu rzemieślników z Polski, wystarczy w niektórych wypadkach przedłożyć tylko potwierdzenie posiadania doświadczenia zawodowego, o ile w Polsce nie są w tym zawodzie wymagane porównywalne kwalifikacje. Polski rzemieślnik, który chce

20


wykonywać zawód właściwy wymieniony w załączeniu „A” do HwO i w tym celu chce rozpocząć działalność samodzielną na terenie Republiki Federalnej, może według rozporządzenia o rzemiośle EU/EWG swoje doświadczenie udowodnić poprzez: °

°

°

°

przez okres nieprzerwanie co najmniej 6 lat prowadzenie własnego zakładu rzemieślniczego lub kierowania zakładem rzemieślniczym na stanowisku kierowniczym w danym rzemiośle lub przez okres co najmniej 3 lat prowadzenie działalności gospodarczej w danym rzemiośle lub zatrudnienia w zakładzie rzemieślniczym na stanowisku kierownika produkcji oraz udokumentowania przynajmniej 3-letniego wykształcenia zawodowego w danym rzemiośle lub przez okres co najmniej 3 lat prowadzenie nieprzerwanej działalności gospodarczej w danym rzemiośle oraz 5 letniego zatrudnienia w danym rzemiośle lub co najmniej 5-letniego nieprzerwanego zatrudnienia w zakładzie rzemieślniczym na stanowisku kierowniczym działu produkcyjnego i odpowiedzialnością przynajmniej za jeden wydział w zakładzie pracy oraz ukończenia przynajmniej 3-letniego wykształcenia zawodowego w danym rzemiośle. W ostatnich trzech przypadkach, jeżeli wnioskodawca posiada wykształcenie trwające krócej niż trzy lata, ale zdobył co najmniej dwuletnie wykształcenie, przesłanki uznane będą za spełnione, jeżeli jego doświadczenie zawodowe jako pracujący na własny rachunek, jako

kierownik zakładu lub jako pracownik na kierowniczym stanowisku jest odpowiednio dłuższe – tak, że wyrównuje się różnica w długości okresu wykształcenia. W przypadku fryzjerów musi być spełniona jedna z trzech pierwszych przesłanek, aby kwalifikacje zawodowe zostały uznane za wystarczające do wykonywania zawodu. Kwalifikacje zawodowe winny być udokumentowane przez zaświadczenia o charakterze i długości okresu działalności rzemieślniczej przez właściwy urząd w Polsce, wykształcenie zaś powinno zostać poświadczone przez stosowne świadectwa uznawane za państwowe lub świadectwa instytucji zawodowych. W tym celu przedłożyć należy dokumenty świadczące o posiadanych kwalifikacjach do wykonywania zawodu rzemieślniczego – świadectwa, dyplomy oraz zaświadczenia o praktyce zawodowej. O spełnieniu przesłanek odpowiedniego wykształcenia i doświadczenia zawodowego decyduje od 1 stycznia 2005 r. izba rzemieślnicza. Po uznaniu kwalifikacji na podstawie przedłożonych dokumentów właściwa izba rzemieślnicza wydaje polskiemu rzemieślnikowi zezwolenie dla obywateli UE (Ausnahmebewilligung) na dokonanie wpisu do rejestru rzemiosła (Handwerksrolle). Złożenie wniosku związane jest z wniesieniem opłaty w wysokości 425 EUR w przypadku rzemiosła pełnego (Vollhandwerk), 300 EUR

za rzemiosło częściowe (Teilhandwerk). W przypadku wniosku do wykonywania zawodu na na czas określony opłata za rzemiosło pełne jak i za rzemiosło częściowe wynosi 175 EUR. Negatywne rozpatrzenie wniosku zmniejsza koszty o 2/3, wycofanie wniosku o 3/4. Inne rodzaje działalności gospodarczej wymagają udokumentowania tzw. rzetelności (Zuverlässigkeit) osoby ubiegającej się o zezwolenie, bez konieczności udokumentowania doświadczenia zawodowego. Obowiązuje to np. w przypadku pośrednika w obrocie nieruchomościami lub inwestora budowlanego. Inne rodzaje zawodów wymagają natomiast spełnienia dodatkowych wymagań: prowadzenie działalności bankowej oraz ubezpieczeniowej wymaga uzyskania odpowiedniego zezwolenia. Ponadto ubezpieczyciel podlega nadzorowi Federalnego Urzędu Nadzoru Usług Finansowych (Bundesamt für Finanzdienstleistungsaufsicht). Dalsze zezwolenia wzgl. koncesje obowiązują np. w zakresie działalności gastronomicznej, transportowej, spedycyjnej czy też w zakresie przewozu osób. Wolny zawód od typowej działalności gospodarczej odróżnia konieczność posiadania specjalistycznego wykształcenia i kwalifikacji zawodowych potwierdzonych wymaganymi egzaminami np. zawód adwokata, doradcy podatkowego, księgowego, rewidenta (Wirtschaftsprüfer), rzeczoznawcy, lekarza, aptekarza i inne.


21

W rozumieniu prawa podatkowego w wolnym zawodzie mogą pracować także doradcy przedsiębiorstw (bez szczególnego zaświadczenia kwalifikacyjnego). Powyższa klasyfikacja ma szczególne znaczenie, ponieważ przedsiębiorcy prowadzący przemysłową działalność gospodarczą (Gewerbe) podlegają opodatkowaniu miejscowym (lokalnym) podatkiem od prowadzenia działalności gospodarczej, a przedsiębiorcy wykonujący wolne zawody są z niego zwolnieni. Aptekarze prowadzą działalność przemysłową (handlową) w rozumieniu prawa podatkowego. W przypadku wymogu uznawania polskich dokumentów, muszą one być tak jak wcześniej najpierw zalegalizowane w Polsce, nim mogą zostać uznane w Niemczech. Dotychczas nie istnieją żadne przepisy unijne, które by ten sposób uznania upraszczały.

c) Obowiązkowe członkostwo w izbach Założenie przedsiębiorstwa w Niemczech wiąże się z pewnymi obowiązkami za strony przedsiębiorcy. Osoby fizyczne i prawne prowadzące działalność gospodarczą są obowiązkowymi członkami izb przemysłowo-handlowych właściwych dla danego regionu (adresy izb przemysłowo-handlowych w Dolnej Saksonii znajdują się w rozdz. F). Wysokość składki zależy od zysku z prowadzonej działalności i od wpisu do rejestru handlowego. Składka roczna spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

22


z minimalnym kapitałem zakładowym wynosi obecnie np. w Hanowerze około 140 EUR. Rzemieślnik lub zakład rzemieślniczy jest obowiązkowym członkiem izby rzemieślniczej, która jako stowarzyszenie zawodowe reprezentuje pojedyncze zawody i rzemiosła. Jeżeli zakład rzemieślniczy prowadzi równocześnie działalność rzemieślniczą i np. handlową (przemysłowohandlowa działalność gospodarcza) podlega obowiązkowemu członkostwu zarówno w izbie rzemieślniczej i przemysłowo-handlowej.

d) Branżowe spółdzielnie ubezpieczeniowe W Niemczech obowiązują przepisy dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia, których celem jest ochrona pracowników i mienia oraz zapobieganie nieszczęśliwym wypadkom przy pracy. Zależnie od liczby zatrudnionych pracowników i zagrożeń związanych z rodzajem działalności każde przedsiębiorstwo jest zobowiązane do wyznaczenia osoby przeszkolonej w zakresie bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia. Mogą to być lekarze zakładowi, inżynierowie lub inni specjaliści. Przestrzeganie bezpieczeństwa pracy jest nadzorowane przez branżowe spółdzielnie ubezpieczeniowe (www.hvbg.de). Są one instytucjami państwowymi, odpowiedzialnymi zarówno za nadzór nad bezpieczeństwem pracy w zakładach, jak również za wspieranie pracowników, którzy nie mogą (całkowicie

lub częściowo) wykonywać zawodu z powodu wypadku przy pracy lub specyficznych chorób zawodowych. Przedsiębiorstwa poprzez uiszczanie składek muszą zapewnić na ten cel niezbędne środki finansowe.

e) Kasa chorych, ubezpieczenia Przedsiębiorcy pracujący w Niemczech na własny rachunek z zasady nie są zobowiązywani do ubezpieczenia się w ramach ubezpieczenia zdrowotnego lub społecznego. Jednak zawarcie polisy ubezpieczenia zdrowotnego oraz ubezpieczenia emerytalnego i rentowego jest wskazane. Zaleca się także zawarcie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej i ubezpieczenia od wypadków. Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej służy do pokrywania szkód, które zostały wyrządzone osobom trzecim; celem ubezpieczenia od wypadków jest zapewnienie pracownikom dalszego wynagrodzenia w czasie choroby lub czasowej niezdolności do pracy. Poza tymi ubezpieczeniami niezbędne jest także ubezpieczenie od pożaru dla używanych lokali i pomieszczeń (biur, hal produkcyjnych, magazynów itd.).

f) Pomieszczenia przedsiębiorstwa W związku z planowaniem działalności gospodarczej w Niemczech, pojawia się pytanie dotyczące pomieszczeń, w których

działalność ma być prowadzona. Lokale użytkowe do prowadzenia działalności gospodarczej można wynająć np. za pośrednictwem takich związków jak: Koło Niemieckich Pośredników Nieruchomości (Ring Deutscher Makler, RDM) i Zrzeszenia Niemieckich Pośredników Nieruchomości (Verband Deutscher Makler, VDM). Latem 2004 oba niezależne stowarzyszenia maklerskie połączyły się tworząc Związek Nieruchomości Niemcy (Immobilienverband Deutschland, IVD Bund e.V.). Adresy tych instytucji zawiera załącznik nr 5. Przy sporządzaniu i zawieraniu umowy najmu należy dokładnie zbadać jej treść lub zasięgnąć porady prawnej. Jeżeli w początkowej fazie zakładania firmy przedsiębiorstwo nie chce wynajmować własnych lokali, istnieje możliwość najmu odpowiednich pomieszczeń biurowych w tzw. „Business-Center”. Business-Center dysponują często w pełni urządzonymi biurami w reprezentacyjnych lokalizacjach. Oferują one niezbędną infrastrukturę biurową, obejmującą np. sale konferencyjne wraz z nowoczesnymi urządzeniami biurowymi i telekomunikacyjnymi. Lista z adresami „Business-Center” w Dolnej Saksonii jest dostępna na stronie internetowej Izby Przemysłowo-Handlowej w Hanowerze pod adresem www.hannover.ihk.de. Przedsiębiorca musi oprócz wynajęcia odpowiedniego biura, o ile w początkowej fazie działalności nie korzysta z oferty „Business-Center", zamówić podłączenie do sieci telekomunikacyjnej oraz internetowej. Łącza telefoniczne mogły być


23

dawniej zgłaszane wyłącznie w urzędzie pocztowym (Deutsche Bundespost). Dziś istnieje wiele prywatnych firm telekomunikacyjnych mających w ofercie różne systemy taryfowe.

g) Biznesplan Przed założeniem przedsiębiorstwa, przedsiębiorca powinien sporządzić plan finansowo-operacyjny (biznesplan) przedstawiający planowany rozwój gospodarczy przedsiębiorstwa. Biznesplan powinien zawierać opis pomysłu na działalność, rodzaj usług i produktów, rynku, konkurencji, inwestycji i personelu oraz szczególnej kwalifikacji przedsiębiorcy lub założyciela. Biznesplan powinien obejmować także prognozy dotyczące sprzedaży i obrotu, inwestycji i finansowania, planowanego zatrudnienia, rachunku zysków i strat oraz bilansu na pierwsze trzy lata operacyjne. Do prowadzenia działalności gospodarczej w Niemczech niezbędne jest posiadanie konta bankowego w banku zlokalizowanym na terenie Niemiec. Wszelkie informacje dotyczące banków i wybór adresów znajdują się w załączniku nr 4. Wskazane jest jak najwcześniej zasięgnąć informacji odnośnie wymaganych przez banki dokumentów, ponieważ warunki założenia konta różnią się między sobą. Przy sporządzaniu dokumentów firmowych należy przestrzegać przepisów dotyczących danych o firmie: jednoosobowa działalność

24


gospodarcza (kupiec) wymaga podania pełnego imienia i nazwiska lub, jeśli jest zarejestrowana w rejestrze handlowym, także ich zarejestrowanej nazwy oraz numeru wpisu do rejestru. Spółki osobowe muszą podać wspólnika odpowiedzialnego osobiście, spółki kapitałowe pełnomocników zarządzających lub członków zarządu. Podanie wysokości kapitału zakładowego nie jest wymagane. W celu uzyskania szczegółowych informacji wskazane jest zasięgnięcie odpowiedniej porady. Jeżeli nowe przedsiębiorstwo prezentuje się w Internecie w formie własnej strony internetowej, jest zobowiązane podać na niej podstawowe informacje o firmie. Są to z zasady te same informacje, które umieszcza się na papierze firmowym. Dodatkowo podane muszą być między innymi informacje o członkostwie w izbie i ewentualne uregulowania dotyczące wykonywania zawodu.

h) Rachunkowość i jawność rachunkowości aa) Zasady prawidłowej księgowości Zgodnie z niemieckim kodeksem handlowym (Handelsgesetzbuch, HGB) przedsiębiorcy, o ile ich działalność gospodarcza ze względu na jej rodzaj i wielkość wymaga organizacji w sposób kupiecki, zobowiązani są do prowadzenia ksiąg rachunkowych zgodnie z zasadami prawidłowej rachunkowości. Zapisy w księgach powinny być kompletne, poprawne, chronologiczne i uporządkowane.

Kompletność księgowości oznacza ujęcie wszystkich operacji finansowych. Księgi i dokumenty księgowe muszą być przechowywane przez dziesięć lat. Na zakończenie roku obrotowego kupcy w rozumieniu kodeksu handlowego, są zobowiązani do sporządzenia sprawozdania rocznego obejmującego bilans oraz rachunek zysków i strat na dzień bilansowy, ewentualnie sprawozdanie z sytuacji przedsiębiorstwa. Księgowość i bilans roczny muszą być sporządzone zgodnie przepisami kodeksu handlowego (HGB) oraz zasadami prawidłowej księgowości (Grundsätze ordnungsgemäßer Buchführung, GoB), które zostały ukształtowane na podstawie orzecznictwa sądowego i praktyki. Niemiecki kodeks handlowy opiera się na zasadzie ostrożności w stosunku do oceny wartości majątku w bilansie; w razie wątpliwości uwzględnia się dlatego najniższą możliwą wartość. Ta zasada jest jedną z najważniejszych różnic w porównaniu z zasadami sporządzania bilansów stosowanymi w innych systemach prawnych, na przykład w systemie US-GAAP (Generally Accepted Accounting Standards), IAS (International Accounting Standards) lub IFRS, które stosują zasadę fair and true view, w wyniku której uzyskuje się raczej wyższą wartość majątku w bilansie. W wyniku kilku dyrektyw UE wymagania dotyczące zasad prawidłowej rachunkowości stosowanych w krajach UE zostały do siebie w dużej mierze zbliżone; wymagania te są uzależnione od formy

prawnej (spółki osobowe lub spółki kapitałowe) i od wielkości przedsiębiorstwa. Aktualne różnice w klasyfikacji spółek pod względem wielkości są przedstawione w poniższej tabeli. Przy tym muszą być spełnione przynajmniej dwa z trzech kryteriów (§ 267 Kodeksu handlowego HGB): Małe spółki kapitałowe Obrót w tys. EUR: mniej niż 8030 Bilans w tys. EUR: mniej niż 4015 Liczba pracowników (średnioroczna): > 50 Średnie spółki kapitałowe Obrót w tys. EUR: więcej niż 8030 Bilans w tys. EUR: więcej niż 4015 Liczba pracowników (średnioroczna): 50 do 250 Obrót w tys. EUR: mniej niż 32120 Bilans w tys. EUR: mniej niż 16060 Duże spółki kapitałowe Obrót w tys. EUR: więcej niż 32120 Bilans w tys. EUR: więcej niż 16060 Liczba pracowników (średnioroczna): > 250 Najbardziej zaostrzone wymagania dotyczą dużych spółek kapitałowych. Spółki osobowe, w których żaden z osobiście odpowiedzialnych wspólników nie jest osobą fizyczną (czyli spółki kapitałowe ze spółką kapitałową jako jedynym odpowiedzialnym wspólnikiem w szczególności spółka komandytowa, w której komplementariuszem jest spółka


25

z ograniczoną odpowiedzialnością, GmbH & Co KG), są traktowane pod względem sprawozdawczości finansowej jako spółki kapitałowe. W przypadku, gdy przedsiębiorstwa tworzą koncern, musi być sporządzany bilans koncernu. Poza sporządzeniem bilansu handlowego przedsiębiorstwa muszą z reguły sporządzić także bilans dla celów podatkowych, przy czym pojedyncze pozycje bilansowe powinny być sporządzone w myśl zasad wynikających z przepisów prawa podatkowego, a nie według zasad wymaganych przez prawo handlowe. Dotyczy to na przykład większych możliwości do dokonywania odpisów amortyzacyjnych określonych składników majątkowych, które z punktu widzenia prawa handlowego nie mają znaczenia. Pomimo wzajemnej niezależności obu rodzajów bilansów obowiązuje jednak zasada, że jeden bilans nie może się od drugiego arbitralnie różnić (zasada miarodajności bilansu handlowego dla bilansu podatkowego). Nadrzędne spółki koncernu bilansujące dotychczas zgodnie z kodeksem handlowym mogą od niedawna sporządzać swoje bilanse wg zasady IAS. Zasada IAS ułatwia im możliwość do zaciągnięcia kapitału na rynkach międzynarodowych i nie obciąża podwójną procedurą bilansową. Wymagania w zakresie rewizji gospodarczej są dla spółek kapitałowych i spółek typu „spółka kapitałowa ze spółką kapitałową jako jedynym odpowiedzialnym wspólnikiem” ujednolicone. Bilans roczny średnich i dużych

26


spółek może być sporządzany tylko przez księgowego lub rewidenta. Doradcy podatkowi nie posiadają odpowiedniego uprawnienia do tej czynności. Małe spółki kapitałowe nie podlegają obowiązkowi rewizji.

bb) Zasada jawności Spółki kapitałowe są ponadto zobowiązane do publikowania swoich bilansów rocznych. W roku operacyjnym 2000 dotyczyło to po raz pierwszy także spółek osobowych w formie „spółki kapitałowej ze spółką kapitałową jako jedynym odpowiedzialnym wspólnikiem”. Zakres obowiązku ujawniania danych zależy od wielkości przedsiębiorstwa. Małe spółki kapitałowe muszą przedłożyć w sądzie rejestrowym tylko swój bilans, średnie spółki kapitałowe dodatkowo skrócony rachunek zysków i strat oraz sprawozdanie o sytuacji przedsiębiorstwa. Duże spółki kapitałowe muszą dołączyć do rejestru pełne zamknięcie rachunkowe roku łącznie ze sprawozdaniem o sytuacji przedsiębiorstwa i opublikować te dane dodatkowo także w Monitorze Federalnym (Bundesanzeiger).

i) Zatrudnianie pracowników aa) Rynek pracy w Dolnej Saksonii W Dolnej Saksonii działają liczne renomowane uniwersytety i wyższe szkoły zawodowe, co w dużym stopniu ułatwia znalezienie pracowników z wykształceniem wyższym. Aby znaleźć odpowiednich pracowników, każdy przedsiębiorca może zwrócić się do państwowego biura pośrednictwa pracy Federalnej Agencji Pracy www.arbeitsagentur.de. Federalna Agencja Pracy (Arbeitsagentur) posiada niemalże w każdym mieście swoje przedstawicielstwa, których zadaniem jest m.in. nieodpłatne kojarzenie pracowników z pracodawcami na regionalnym rynku pracy. Alternatywą jest poszukiwanie pracowników na własny koszt za pomocą ogłoszeń, doradców personalnych bądź pośredników.

bb) Umowa o pracę, układy zbiorowe Zatrudnienie pracowników następuje zwykle na podstawie umowy o pracę zawieranej na czas nieokreślony. Dopuszczalne są jednak także umowy o pracę zawierane na czas określony nie dłuższy niż 2 lata. Oprócz tego istnieje także możliwość wypożyczenia personelu z biura pracy czasowej (Zeitarbeitsunternehmen) bez zawierania umów o pracę z „wypożyczonym” pracownikiem.

Pracodawca powinien zawierać z pracownikami umowę o pracę w formie pisemnej. Umowa o pracę powinna zawierać wszystkie istotne uzgodnienia: rozpoczęcie stosunku pracy, przewidziany okres pracy, miejsce pracy, zakres obowiązków, wysokość i zestawienie wynagrodzenia, czas pracy i in. W umowie o pracę należy uwzględnić obok uzgodnień stron także przepisy ustawowe dotyczące danego stosunku pracy. Istotne uregulowania dotyczą terminów i obowiązujących warunków wypowiedzenia oraz tworzenia zakładowych reprezentacji pracowników (rady zakładowe). Liczne dalsze przepisy wynikają poza tym z układów zbiorowych, które zostały zawarte między związkami zawodowymi i przedsiębiorstwem (pracodawcami). Układ zbiorowy jest dla pracodawcy wiążący tylko w tym wypadku, gdy pracodawca jest stroną układu zbiorowego, czyli członkiem stowarzyszenia (związku) pracodawców, które zawarło dla swoich członków układ zbiorowy ze związkiem zawodowym. Rząd może jednak ustanowić powszechne obowiązywanie układów zbiorowych zawartych dla poszczególnych branż. W tym wypadku układy zbiorowe obowiązują wszystkie przedsiębiorstwa danej branży bez względu na ich przynależność do związku pracodawców. Rejestr wszystkich powszechnie obowiązujących układów zbiorowych jest prowadzony przy Federalnym Ministerstwie Gospodarki i Pracy (Bundesministerium für Wirtschaft und Arbeit): www.bmwa.bund.de.


27

cc) Podatki i składki na ubezpieczenie społeczne dla pracowników

elektroniczną. Mniejsze przedsiębiorstwa zlecają z reguły obliczanie wynagrodzeń doradcom podatkowym. Przy większej liczbie pracowników bardziej opłacalne jest zatrudnianie własnych, odpowiednio wykwalifikowanych specjalistów.

Przedsiębiorstwa w Niemczech są zobowiązane do comiesięcznego odprowadzania kwoty podatku dochodowego (Lohnsteuer) od wynagrodzenia swoich pracowników do urzędu skarbowego. To potrącanie podatku od wynagrodzeń u źródła przychodu podatnika (Lohnsteuerabzugsverfahren) jest stosunkowo skomplikowane. Od niedawna dużym ułatwieniem dla przedsiębiorstw jest tzw. elektroniczne zeznanie podatkowe ElStEr (Elektronische Steuererklärung www.elster.de) umożliwiające złożenie zeznania drogą

Wynagrodzenie, podatek od wynagrodzenia i składki na ubezpieczenie społeczne. Obliczenie wzorcowe (w EUR) Pracodawca

Pracownik

-2.000,00

2.000,00

Podatek od wynagrodzenia, klasa podatkowa 3 Podatek od wynagrodzenia Dodatek solidarnościowy Podatek na rzecz kościoła

0,00 0,00 0,00 0,00

-261,41 -14,37 0,00

-261,41 0,00 -14,37 0,00

Podatki ogółem

0,00

-275,78

-275,78

-2.000,00

1.724,22

-145,00 -17,00 -195,00 -65,00

-145,00 -22,00 -195,00 -65,00

Dochód z pracy (wynagrodzenie) brutto Wszyscy pracownicy w Niemczech są objęci systemem ubezpieczeń społecznych. Do tego systemu należą: ustawowe ubezpieczenie rentowe, ubezpieczenie zdrowotne i ubezpieczenie od bezrobocia. Pracodawca i pracownik uiszczają na rzecz każdego z tych ubezpieczeń 50% ustawowej składki. Wysokość składek jest uzależniona od wysokości wynagrodzenia.

Suma

po potrąceniu podatku

Dochód z pracy netto

po potrąceniu składek na ubezpieczenie społeczne Wysokość składki od 1.1.2005: Rodzaj składki

Ubezpieczenie chorobowe

Wysokość składki

Wysokość składki ponoszona przez pracownika/pracodawcę

14,50% (przeciętna wysokość składki w kasie chorych AOK)

50% / 50%

Ubezpieczenie pielęgnacyjne + dodatek płacony przez osoby bezdzietne Ubezpieczenie emerytalne Ubezpieczenie na wypadek bezrobocia

28


Ubezpieczenie Ubezpieczenie Ubezpieczenie Ubezpieczenie

chorobowe pielęgnacyjne emerytalne i rentowe na wypadek bezrobocia

Ogółem pracodawca Ogółem pracownik (Ogółem składki na ubezpieczenie społeczne) Obciążenia pracodawcy Wypłata pracownika

1,70% 0,25%

50% / 50% pracownik: 100%

19,50

50% / 50%

6,50%

50% / 50%

-290,00 -39,00 -390,00 -130,00

-422,00 -427,00 -849,00 -2.422,00 1.297,22


29

4. Ograniczony obowiązek podatkowy podatki ogólnie Polski przedsiębiorca w Dolnej Saksonii podlega obowiązkowi podatkowemu w Dolnej Saksonii. Ten obowiązek podatkowy jest jednak ograniczony, jeżeli istnieją równocześnie obowiązki podatkowe podmiotu gospodarczego w Polsce, jako kraju siedziby firmy. Istotne znaczenie mają w tej sytuacji regulacje umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania pomiędzy Polską a Niemcami. Opodatkowanie jest różne w zależności od rodzaju działalności w Niemczech i w Polsce. Celem poniższych ogólnych informacji o najważniejszych rodzajach podatków niemieckich jest ułatwienie ich zrozumienia. Dodatkowe wyjaśnienia dotyczą umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Szczegóły dotyczące opodatkowania różnych form przedsiębiorstw są przedstawione poniżej w rozdziale D.

a) Podatki od zysku Obowiązuje ogólna zasada: wszystkie osoby fizyczne, osoby fizyczne w spółkach osobowych płacą podatek dochodowy. Spółki kapitałowe płacą tzw. podatek korporacyjny. Osoby prowadzące przemysłową działalność gospodarczą (Gewerbe) – a więc nie osoby/firmy wykonujące wolne zawody (adwokaci, lekarze, architekci itd.) – płacą ponadto lokalny (gmina) podatek od działalności gospodarczej.

30


° ° ° ° ° ° °

aa) Podatek dochodowy od osób fizycznych

Przykład

Podatek dochodowy od osób fizycznych (PDOF) obejmuje dochody spółek osobowych: spółek cywilnych, spółek jawnych i spółek komandytowych. Podatek dochodowy jest podatkiem od zysku. Podatkowi dochodowemu od osób fizycznych podlegają dochody z: działalności zakładu pracy samodzielnej pracy zależnej majątku kapitałowego wynajmu i dzierżawy rolnictwa i leśnictwa inne dochody.

dochód roczny < 7644 EUR < 12749 EUR < 52151 > 52151

Dochody z rolnictwa i leśnictwa, zakładu (Gewerbebetrieb) lub pracy samodzielnej określa się jako zysk (Gewinn). Zysk wynika z nadwyżki przychodu z działalności gospodarczej po odliczeniu kosztów (czysty zysk) lub z porównania całości majątku przedsiębiorstwa. Dochody z pozostałych źródeł dochodu wynikają z przychodów, z odliczeniem wszelkich wydatków przeznaczonych na uzyskanie, zabezpieczenie lub utrzymanie przychodu. Stawka podatku dochodowego z zasady równomiernie wzrasta i jest dlatego określana także jako „liniowo-progresywna”. Dochód podatnika opodatkowywany jest w zależności od jego wysokości według 4 stopniowej skali podatkowej. Z powyższej tabeli wynika, że dochód do wysokości kwoty 7 644 EUR rocznie

jest zwolniony od podatku dochodowego od osób fizycznych. Ta kwota dotyczy każdego rodzaju dochodu, niezależnie od wysokości przychodu rocznego. Dotyczy to każdej klasy podatkowej. Kwota przekraczająca 52 151 EUR, jest obłożona w każdym przypadku maksymalną stawką podatkową (Spitzensteuersatz) w wysokości 42%. Różne stawki podatkowe w ramach poszczególnych klas są uzależnione od łącznego dochodu rocznego. W Niemczech obowiązuje tzw. zasada dochodu światowego (Welteinkommensprinzip) zgodnie z którym podatnicy podlegający nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu podlegają niemieckiemu opodatkowaniu zarówno odnośnie ich dochodów krajowych jak i zagranicznych. Ta zasada obowiązuje w przypadku dochodu zagranicznego jednak z zastrzeżeniem ewentualnie obowiązujących umów o unikaniu podwójnego opodatkowania (zob. w tym rozdz. pkt 4 c ). Szczególnym rodzajem podatku dochodowego jest podatek od wynagrodzenia, pobierany w przypadku pracy zależnej i uregulowany

stawka podatkowa w % dot. tej kwoty dochodu dochód zwolniony od podatku 15 do 23.97 23.98 do 42 42

w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (Einkommensteuergesetz – EStG).

bb) Podatek korporacyjny Podatek korporacyjny jest szczególnym rodzajem podatku dochodowego od osób prawnych – dotyczy więc przede wszystkim spółek kapitałowych GmbH (Sp. z o.o.) lub AG (S.A.). Podstawą opodatkowania jest dochód zrealizowany przez przedsiębiorstwo (korporację) w ciągu jednego roku. Obok ustawy o podatku korporacyjnym stosuje się także ustawę o PDOF. W przypadku, gdy spółka kapitałowa wygospodaruje zysk, ten zysk jest podstawą opodatkowania spółki kapitałowej podatkiem korporacyjnym. Jeżeli zrealizowany zysk spółki będzie wypłacany wspólnikom, wspólnicy muszą opodatkować ten zysk jako dochody z udziału w spółce. Jeżeli wspólnik jest spółką kapitałową otrzymane dywidendy są zwolnione od podatku kapitałowego. Zgodnie z tzw. procedurą opodatkowania połowy dochodów (Halbeinkünfteverfahren), który obowiązuje od 2002 r., osoby


31

fizyczne będące udziałowcami muszą opodatkować uzyskane dywidendy tylko w połowie wysokości. Stawka podatku korporacyjnego wynosi 25%. Wypłata zysku podlega z zasady podatkowi od zysku z kapitału w wysokości 25% (podatek u źródła dochodu).

cc) Podatek od prowadzenia działalności gospodarczej

Osoby prawne, które nie sprawują funkcji kierowniczych w Niemczech oraz nie mają siedziby w RFN, podlegają ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (patrz w tym rozdz. punkt 4 c).

b) Podatki obrotowe aa) Podatek od towarów i usług

Wszystkie podmioty prowadzące tzw. przemysłową działalność gospodarczą (Gewerbe), a więc poza przedstawicielami wolnych zawodów (adwokat, lekarz, architekt itp.), są zobowiązane do uiszczania miejscowego podatku od prowadzenia działalności gospodarczej (Gewerbesteuer) niezależnie od formy prawnej przedsiębiorstwa. Podatek jest obliczany wg stawki podatku od działalności gospodarczej (Hebesatz), której wysokość jest różna w zależności od gminy. Stawka podatku wynosi 10% – 20% od zysku, może być jednak odpisana od podatku dochodowego i korporacyjnego jako koszt uzyskania przychodu firmy – efektywne obciążenie zysku tym podatkiem wynosi dlatego ok. 7%.

Fiskus niemiecki pobiera podatek od towarów i usług VAT (Umsatzsteuer, USt.) w wysokości obecnie 16% (2005 r.). Wystawiający fakturę wykazuje w fakturze i dolicza do ceny usługi lub towaru kwotę VAT w wysokości 16%. Kwota podatku VAT wykazana w fakturze musi być odprowadzona do urzędu skarbowego, także jeśli klient tej faktury jeszcze nie zapłacił. Przedsiębiorca może odliczyć kwotę podatku VAT, który zapłacił swoim dostawcom. W wyniku tego uprawnienia do odliczenia podatku VAT naliczonego przez dostawców do faktury (Vorsteuerabzugsberechtigung) płatnik podatku VAT płaci 16% VAT od kwoty różnicy pomiędzy dochodami a wydatkami, o ile podlegają one podatkowi VAT.

Przykład (uproszczony) bb) Podatek od nabywania nieruchomości

32

wynik roczny podatek od prowadzenia działalności gospodarczej (Gewerbesteuer) (20%)

- 200

przychód roczny podatek korporacyjny (25%) dodatek solidarnościowy (1,5%) wynik/zysk po uiszczeniu podatków

800 - 200 - 12 588


c) Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania

1000 Wszelkie dyspozycje dotyczące nieruchomości położonych w Niemczech są obłożone podatkiem w wysokości 3,5% wartości nieruchomości.

Obywatele Polscy prowadzący działalność gospodarczą w Dolnej Saksonii nie podlegają równocześnie pełnemu podatkowi polskiemu i niemieckiemu. Ich opodatkowanie jest uzależnione od rodzaju prowadzonej działalności oraz formy prawnej przedsiębiorstwa. Firma założona w Niemczech ma tutaj swoją siedzibę i podlega z reguły podatkom niemieckim. Aby zapobiec sytuacjom „podwójnego opodatkowania” Polska i Niemcy zawarły umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania (UoUPO – Abkommen zur Vermeidung der Doppelbesteuerung/ Doppelbesteuerungsabkommen (DBA)). Aktualna, obowiązująca od 1 stycznia 2005 r. wersja UoUPO pomiędzy Polską a Niemcami podpisana została 19 grudnia 2004 r. Publikacja ustawy w Polsce nastąpiła jednak z niewielkim opóźnieniem w Dzienniku Ustaw 05.12.90 z dn. 20.01.05 r., wskutek czego stawia się pytanie, czy polskie organy podatkowe w okresie przejściowym od 1 stycznia 2005 r. do chwili formalnej publikacji nowej umowy w Polsce będą stosować przepisy starej lub nowej UoUPO. Ustawa o UPO jest z zasady umową międzynarodową pomiędzy dwoma państwami, regulującą zakres stosowania prawa podatkowego odnośnie dochodów uzyskanych na terenie danego państwa. Strony umowy zobowiązują się wzajemnie do wyłączenia dochodów, które w UoUPO są zastrzeżone w całości lub częściowo


33

opodatkowaniu w kraju drugiej strony umowy, od opodatkowania lub do stosowania zniżek. Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania mają np. zapobiec pełnemu opodatkowaniu dochodów obywatela w obu krajach, który mieszka w jednym kraju, a uzyskuje dochody w drugim. UoUPO nie ma jednak zastosowania do wszystkich podatków. Po stronie niemieckiej UoUPO dotyczy podatku dochodowego od osób fizycznych, podatku korporacyjnego i podatku od działalności gospodarczej, a po stronie polskiej PDOF i PDOP. Umowa dotyczy osób/firm mających swoją siedzibę w Niemczech albo w Polsce lub w obu krajach (rezydenci). Osoba/firma jest rezydentem w tym kraju, w którym ma miejsce zamieszkania, stałego pobytu, kierownictwo przedsiębiorstwa lub w którym spełnia podobne warunki. Jeżeli przedsiębiorstwo jest rezydentem w tym rozumieniu zarówno w Polsce jak i w Niemczech, w sytuacji konfliktowej istnieje domniemanie, że jest rezydentem tylko w tym kraju, w którym działa faktyczny zarząd firmy. W przypadku osoby fizycznej decydujące znaczenie ma stałe miejsce zamieszkania, a w razie wątpliwości centrum interesów życiowych. Artykuły 6 do 23 polsko-niemieckiej UoUPO regulują kompetencje podatkowe stron. Polsko-niemiecka UoUPO przewiduje także szereg wyjątkowych rozwiązań w szczególnych przypadkach, które jednak

34


w tym miejscu nie mogą być omówione. Tekst niemieckiej wersji UoUPO znajduje się m.in. na stronie internetowej Federalnego Ministerstwa Finansów www.bundesfinanzministerium.de. Obywatel Polski (rezydent w Polsce), wykonujący pracę zależną w Niemczech lub prowadzący w Niemczech samodzielną działalność gospodarczą może opodatkować swoje dochody w Polsce, jeżeli w roku kalendarzowym przebywał w Niemczech nie dłużej niż 183 dni. Ponadto wynagrodzenie nie może być płacone przez obywateli niemieckich lub przedsiębiorstwa (zakłady) niemieckie. Ten wyjątek od reguły opodatkowania w kraju, w którym jest wykonywana praca/ działalność gospodarcza, nie dotyczy pracowników najemnych. Wynagrodzenie pracowników najemnych podlega opodatkowaniu w kraju, w którym jest wykonywana praca. Dochody obywatela polskiego zrealizowane w Niemczech w wyniku pracy samodzielnej lub z majątku kapitałowego wzgl. dywidendy podlegają zwyczajnemu niemieckiemu opodatkowaniu. Polska zwalnia te dochody od polskiego opodatkowania. Jeżeli obywatel polski uzyskuje dochody także w Polsce, fiskus polski obciąża podatkiem tylko te dochody; taryfa podatkowa (stawka procentowa) jest jednak określana według dochodu z Niemiec i Polski (tzw. zastrzeżenie progresji wg UoUPO).

w Niemczech podlegają podatkowi niemieckiemu. Polska obciąża te dochody równocześnie podatkiem polskim, odlicza jednak podatek zapłacony w Niemczech (metoda zaliczenia podatku płaconego w drugim kraju).

d) Zgłoszenie w urzędzie skarbowym Jednocześnie z założeniem spółki musi nastąpić także zgłoszenie we właściwym dla miejsca siedziby urzędzie skarbowym. Urząd skarbowy automatycznie nadaje przedsiębiorcom numer podatkowy (Steuernummer). W przypadkach, gdy założenie przedsiębiorstwa wymaga formy notarialnej, jak np. założenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, to notariusz zawiadamia właściwy urząd skarbowy. Po notarialnym sporządzeniu aktu założycielskiego i dalszych dokumentów dotyczących założenia spółki notariusz jest zobowiązywany poinformować właściwy urząd skarbowy o założeniu spółki i przesyłać odpowiednie dokumenty założycielskie. Urząd skarbowy jednocześnie przesyła spółce w celu rejestracji podatkowej kwestionariusz „Założenie spółki kapitałowej” (Gründung einer Kapitalgesellschaft). Ten kwestionariusz musi zostać wypełniony i podpisany przez pełnomocnika zarządzającego spółką z ograniczoną odpowiedzialnością i odesłany do urzędu skarbowego.

e) Numer identyfikacji podatkowej dla potrzeb VAT Gdy przedsiębiorstwo planuje działać transgranicznie, musi złożyć dodatkowy wniosek do Federalnego Urzędu ds. Finansów o wydanie numeru identyfikacji podatkowej dla potrzeb VAT (Umsatzsteuer- identifikationsnummer, Umsatz-ID-Nr.). Na wewnętrznych granicach UE zniesiona została celna kontrola graniczna. W ramach stosunków handlowych między przedsiębiorstwami z obszaru UE towary wchodzą na teren innego kraju UE bez obciążania ich podatkiem VAT. Obciążenie podatkiem VAT następuje dopiero w kraju przeznaczenia. Przedsiębiorcy, którzy biorą udział w handlu wewnątrzunijnym, otrzymują więc w celu opodatkowania – poza numerem podatkowym wydanym przez miejscowo właściwy urząd skarbowy – dodatkowo własny numer identyfikacyjny podatku VAT (Umsatz-ID-Nr.). Numer identyfikacyjny VAT jest wydawany wyłącznie przez Federalny Urząd ds. Finansów (Bundesamt für Finanzen). Wniosek o numer należy kierować w formie pisemnej do filii tego urzędu w Saarlouis.

Dochody obywatela polskiego z tytułu wykonywania funkcji w radzie nadzorczej


35

D. Formy prawne działalności gospodarczej

1. Formy prawne działalności gospodarczej na terenie Niemiec - zarys

° °

Jednostki niesamodzielne: Biuro reprezentacyjne (Repräsentanz) Oddział niesamodzielny (Zweigniederlassung)

a) Uwagi ogólne Przedsiębiorcy zagraniczni mają prawo do prowadzenia stałej działalności gospodarczej na terytorium Niemiec. Katalog form prawnych możliwych do zastosowania sięga od prawnie niesamodzielnego oddziału poprzez samodzielne przedsiębiorstwo-córkę aż do założenia całkiem nowego przedsiębiorstwa. Wybierając formę prawną przyszłej swojej działalności przedsiębiorca zagraniczny powinien wybrać tę formę prawną, która jest właściwa dla jego specyficznej sytuacji gospodarczej. Wybór odpowiedniej formy prawnej działalności uzależniony jest przede wszystkim od kształtu i zakresu planowanej działalności, od oczekiwań rynku i od warunków opodatkowania.

b) Formy prawne działalności Działalność gospodarcza może być prowadzona na terenie Niemiec w następujących formach:

°

36

Firmy jednoosobowe: Jednoosobowa firma handlowa (Einzelkaufmännisches Unternehmen, e. Kfm)


° ° °

° ° °

°

° ° °

Osobowe spółki handlowe: Spółka cywilna (Gesellschaft bürgerlichen Rechts, GbR) Spółka partnerska (Partnerschaftsgesellschaft) Europejskie zjednoczenie gospodarcze na bazie wspólnych interesów (Europäische Wirtschaftliche Interessenvereinigung, EWIV) Spółka jawna (Offene Handelsgesellschaft, OHG) Spółka komandytowa (Kommanditgesellschaft KG; GmbH & Co KG) Spółka cicha (Stille Gesellschaft) Kapitałowe spółki handlowe: Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Gesellschaft mit beschränkter Haftung, GmbH) Spółka akcyjna (Aktiengesellschaft, AG) Europejska spółka akcyjna (SE) Spółka komandytowo-akcyjna (Kommanditgesellschaft auf Aktien, KGaA) Formy prawne działalności różnią się pod względem samodzielności organizacyjnej. Spółki kapitałowe są osobami prawnymi i mogą jak osoby fizyczne nabywać prawa i zaciągać zobowiązania we własnym imieniu. Spółki osobowe są natomiast tylko częściowo zdolne do nabywania praw

we własnym imieniu: mogą one wprawdzie być stroną postępowania sądowego (wnieść pozew i być pozwane); pod względem opodatkowania dochodów są jednak „przejrzyste”; nie spółka, lecz wspólnicy stanowią podmiot opodatkowania. Ze wszystkich możliwych form prawnych największą popularnością cieszy się w Niemczech spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (ok. 850 tys. zarejestrowanych spółek). Forma spółki akcyjnej w Niemczech jest faworyzowana, w odróżnieniu do innych państw europejskich, zwłaszcza przez większe przedsiębiorstwa. Na terenie Niemiec istnieje około 12,5 tys. spółek akcyjnych. W ostatnich latach ich liczba wyraźnie wzrosła przede wszystkim z powodu kilku ustawowych ułatwień. Forma spółki komandytowej, nie cieszy się dużym powodzeniem z powodu niekorzystnej regulacji odpowiedzialności prawnej; z około 100 tys. zarejestrowanych spółek tylko około 25 tys. funkcjonuje w formie spółki komandytowej. Znacznie większą część, bo około 75 tys. stanowią spółki w formie spółki komandytowej, w której spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest komplementariuszem (GmbH & Co. KG). Ta forma prawna pozwala na pośrednie ograniczenie odpowiedzialności poprzez udział spółki kapitałowej jako wspólnika odpowiedzialnego osobiście.

2. Przedstawicielstwo, biuro reprezentacyjne (Repräsentanz) Pierwszym krokiem do własnego przedsiębiorstwa w Niemczech jest często biuro reprezentacyjne (przedstawicielstwo). Oba pojęcia, które są w praktyce stosowane w związku z zakładaniem przedsiębiorstwa, nie wynikają z niemieckiego prawa działalności gospodarczej, ani z prawa handlowego. Przedstawicielstwo jest w rzeczywistości z reguły organizacyjnie niesamodzielną jednostką gospodarczą w kraju docelowym utworzoną przede wszystkim w celu popularyzacji przedsiębiorstwa zagranicznego w kraju docelowym i utrzymywania kontaktów – przedstawicielstwo nie prowadzi jednak samodzielnej działalności gospodarczej. Przede wszystkim nie zawiera samodzielnie kontraktów, lecz je co najwyżej przygotowuje.

3. Oddział/Zakład (Zweigniederlassung) Następnym krokiem do wejścia na rynek niemiecki może być dla przedsiębiorstw zagranicznych założenie oddziału (Zweigniederlassung). Oddział samodzielny jest zakładem fizycznie (przestrzennie) oddzielonym od głównego przedsiębiorstwa za granicą, posiadającym ograniczoną odpowiedzialność. Warunkiem klasyfikacji jako oddziału nie jest jego działalność w pełnym zakresie. Ta (ograniczona) samodzielność oddziału może wyrażać się w istnieniu własnego kierownictwa z prawem do decydowania, wyodrębnionej księgowości i dyspozycji własnymi środkami operacyjnymi.


37

Oddział nie jest samodzielną osobą prawną, zagraniczne przedsiębiorstwo macierzyste pozostaje podmiotem wszystkich praw i zobowiązań. Cała organizacja niemieckiego oddziału podlega więc zagranicznemu przedsiębiorstwu macierzystemu i prawu obowiązującemu w danym kraju. Także zagadnienia dotyczące wewnętrznego prawa spółki, na przykład decyzja, czy podjęcie działalności gospodarczej w Niemczech wymaga zmiany statutu przedsiębiorstwa macierzystego, podlegają z reguły prawu kraju, w którym mieści się główna siedziba przedsiębiorstwa. To nie zmienia jednak faktu, że oddział jako taki podlega przepisom prawa niemieckiego. Założenie oddziału następuje przez faktyczne podjęcie działalności gospodarczej. Może to nastąpić przez otwarcie lokalu użytkowego lub także już przez samo otwarcie konta bankowego. Prowadzenie działalności w formie oddziału nie wymaga według niemieckiego prawa minimalnego kapitału. Uwzględnić należy jednak ewentualnie ustawowe wymagania dotyczące minimalnego wyposażenia oddziału kapitałem, które obowiązują w kraju głównej siedziby przedsiębiorstwa. W związku ze swoją samodzielnością organizacyjną oddział działający w Niemczech podlega zgłoszeniu do rejestru handlowego. Wpis do rejestru handlowego ma tylko charakter dokumentujący (deklaratywny).

38


Oddział może wnosić pozwy do sądu lub być pozywany, inaczej niż w przypadku przedstawicielstwa, w miejscu wpisania oddziału do rejestru. Niezależnie od tego przedsiębiorstwo musi zgłosić swój oddział także we właściwym urzędzie do spraw gospodarczych (miasto, gmina).

Prowadzenie działalności przez cudzoziemca jest możliwe tylko pod warunkiem, że przebywa w kraju lub prowadzone przez niego przedsiębiorstwo nie stanowi oddziału przedsiębiorstwa zagranicznego.

5. Spółka cywilna (Gesellschaft bürgerlichen Rechts, GbR) 4. Jednoosobowa firma handlowa (Einzelkaufmännisches Unternehmen, e.Kfm.) Każda osoba, która osobiście i bezpośrednio wykonuje działalność gospodarczą (kupiecką) w rozumieniu niemieckiego kodeksu handlowego, prowadzi tzw. jednoosobową firmę handlową. Kodeks handlowy używa w tym wypadku pojęcia „transakcji handlowej” („Handelsgeschäft”). Właściciel jednoosobowej firmy handlowej prowadzi działalność osobiście i bezpośrednio. Ponosi również pełną odpowiedzialność za zobowiązania z tej działalności i nie może tej odpowiedzialności całkowicie ograniczyć. Tylko w pojedynczych przypadkach istnieje możliwość ograniczenia odpowiedzialności na podstawie umowy. Właściciel jednoosobowej firmy handlowej nie musi, ale może zarejestrować swoją działalność w rejestrze handlowym. Jeśli właściciel swoją działalność zarejestrował musi wtedy dodać do swojego nazwiska skrót „e. Kfm.” (właściciel jednoosobowej firmy handlowej) lub w przypadku właścicielki „e. Kfr.” albo ogólnie „e. K.”, pozatym może występować także pod inną nazwą (trade name).

Spółka cywilna (partnership) – zwana także spółką kodeksu cywilnego (BGB-Gesellschaft) - stanowi w prawie niemieckim podstawową formę spółki osobowej. Ta forma spółki jest uregulowana w kodeksie cywilnym i stanowi związek kilku osób, które zobowiązały się do realizacji wspólnego celu. Pod tym względem spółka cywilna różni się od innych wspólnot, które są wspólnym podmiotem wszelkich praw i zobowiązań, ale nie dążą do wspólnego celu (wspólność majątku spadkowego, wspólnota gruntowa). Na podstawie zmienionego w ostatnim czasie orzecznictwa spółka cywilna posiada zdolność podmiotu prawnego, na przykład może być wpisana do księgi wieczystej jako właściciel i ma prawo wnieść pozew do sądu, jak również być pozywana. Forma spółki cywilnej jest często używana przez przedstawicieli wolnych zawodów, np. przez adwokatów, doradców podatkowych, biegłych rewidentów (często stosuje się w tym przypadku określenie „Sozietät” czyli spółka wolnych zawodów), inżynierów (wspólnota inżynierska) lub lekarzy (wspólny gabinet lekarski, zespół gabinetów). Spółka cywilna jest także faworyzowaną i właściwą formą w zakresie działalności pośredników nieruchomościami (własność,

dysponowanie i zarządzanie nieruchomościami), o ile ta działalność nie jest wykonywana w ramach organizacji kupieckiej. Do czasu reformy kodeksu handlowego spółka cywilna była także właściwą formą organizacyjną do prowadzenia mniejszych spółek osobowych w zakresie usług, które nie wymagały organizacji kupieckiej. Forma spółki cywilnej jest ponadto często stosowana i właściwa w przypadku grup wykonawców (na przykład przy większych projektach budowlanych lub w ramach innych wspólnych projektów) oraz konsorcjów (na przykład konsorcjum finansujące). Wspólnicy nie mogą w ramach spółki cywilnej ograniczyć swojej odpowiedzialności tylko i wyłącznie do kapitału spółki; przedsięwzięta w praktyce próba ograniczenia odpowiedzialności spółki cywilnej poprzez prowadzenie działalności pod firmą GbR mbH (spółka cywilna z ograniczoną odpowiedzialnością) nie została uznana przez orzecznictwo.

6. Spółka partnerska (Partnerschaftsgesellschaft) Forma prawna spółki partnerskiej (partnership company) została wprowadzana w 1998 r. i może być stosowana jako forma organizacyjna spółki tylko przez osoby wykonujące wolne zawody (na przykład przez adwokatów). Osoby prowadzące działalność gospodarczą w zakresie przemysłu lub handlu nie mogą tworzyć spółki partnerskiej. Spółka partnerska jest ukształtowana podobnie jak spółka jawna (Offene Handelsgesellschaft, OHG), jednak nie jest spółką handlową. Z tego powodu spółka partnerska nie musi


39

być zgłoszona do rejestru handlowego, lecz do szczególnego rejestru partnerskiego (Partnerschaftsregister). Partnerstwo pozwala na ustalenie pewnych ograniczeń w zakresie obowiązującej odpowiedzialności wspólników. Forma prawna spółki partnerskiej nie osiągnęła dotychczas większego znaczenia w praktyce niemieckiego życia gospodarczego.

7. Spółka cicha (Stille Gesellschaft) Spółka cicha (silent partnership) wzgl. udział cichy stanowi spółkę wewnątrz spółki, zawartą tylko pomiędzy stronami, która w stosunkach prawnych wobec osób trzecich w ogóle nie występuje. Wspólnicy spółki cichej posiadają udziały w przedsiębiorstwie właściciela. W przypadku gdy właścicielem jest spółka, na przykład spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka komandytowa, cichy wspólnik prawnie w tej spółce nie uczestniczy. Właściciel może założyć cichą spółkę tylko z jednym wspólnikiem. W razie zamiaru współpracy z większą liczbą wspólników właściciel spółki występującej jawnie musi założyć spółkę cichą z każdym wspólnikiem osobno. Istnieje także możliwość założenia spółki cichej przez wszystkich wspólników, którzy chcą mieć udział cichy - ta spółka cicha jest wtedy wspólnikiem cichym obok właściciela spółki działającej jawnie.

40


8. Spółka jawna (Offene Handelsgesellschaft, OHG) Spółka jawna (partnership) jest podstawową formą handlowej spółki osobowej. Każdy ze wspólników ponosi osobistą odpowiedzialność za zobowiązania spółki do wysokości swojego prywatnego majątku, bez innych ograniczeń i solidarnie z pozostałymi wspólnikami. Spółka jawna jest właściwą formą prawną przede wszystkim dla mniejszych przedsiębiorstw z niższym wkładem kapitałowym, w których wspólnicy świadczą pracę z reguły osobiście. Spółka jawna jako spółka osobowa nie posiada osobowości prawej, przyznaje się jej prawną samodzielność. Spółka jawna ma w ten sposób możliwość prowadzenia przedsiębiorstwa pod własną firmą, nabywania własności lub występowania przed sądem.

9. Spółka komandytowa (Kommanditgesellschaft, KG) Spółka komandytowa (limited partnership) jest szczególną formą spółki jawnej. Istotna różnica polega na tym, że wspólnicy spółki komandytowej dzielą się na dwie grupy. Podczas gdy przynajmniej jeden wspólnik ponosi pełną odpowiedzialność za zobowiązania spółki (komplementariusz), pozostali wspólnicy (komandytariusze) ponoszą odpowiedzialność tylko do wysokości sumy komandytowej zadeklarowanej w umowie i faktycznie wpłaconej.

10. Spółka komandytowa ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością jako komplementariuszem (GmbH & Co. KG)

11. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Gesellschaft mit beschränkter Haftung, GmbH)

Spółka GmbH & Co. KG jest szczególnym typem spółki komandytowej, a w związku z tym z zasady spółką osobową. Szczególną cechą tego typu spółki jest osobowość prawna wspólnika odpowiedzialnego osobiście (komplementariusza), który nie jest osobą fizyczną jak w przypadku zwyczajnej spółki komandytowej, lecz spółką z ograniczoną odpowiedzialnością (GmbH / Sp. z o.o.). Ta spółka GmbH jest spółką kapitałową (zob. rozdz. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), której odpowiedzialność wobec wierzycieli jest ograniczona do wysokości kapitału spółki. W wyniku tej konstrukcji, która przez niemieckie orzecznictwo od dawna uznana jest jako dopuszczalna, odpowiedzialność spółki komandytowej jest ograniczona w ten sam sposób, jak w przypadku spółek kapitałowych.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest mniejszą formą spółek kapitałowych i jest najbardziej popularną formą prawną spółki w Niemczech. Spółka GmbH jest zwyczajowo stosowaną formą spółki dla małych i średnich przedsiębiorstw. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być zawiązana w każdym prawnie dozwolonym celu (cel zarobkowy, użyteczności publicznej lub polityczny). Ponieważ warunkiem tej formy prawnej nie jest prowadzenie kupieckiej działalności gospodarczej (kaufmännisches Gewerbe) może być stosowana także przez rzemieślników lub osoby prowadzące drobną działalność gospodarczą (Kleingewerbe). Spółka GmbH różni się od spółki akcyjnej swoją raczej personalnie ukierunkowaną strukturą. Spółka GmbH nie może wydawać papierów wartościowych, w których są zagwarantowane prawa do udziałów w spółce. Zbywalność jest dodatkowo ograniczona przez surowe wymagania formalne przy przenoszeniu udziałów w spółce. Z drugiej strony spółka GmbH podlega mniejszej ilości formalnych przepisów niż spółka akcyjna. Stosunki prawne spółki GmbH reguluje ustawa o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością (GmbH-Gesetz). Szczególnie stosunki między wspólnikami oraz stosunek wspólników wobec spółki są uregulowane w statucie. Statut spółki musi zawierać obowiązkowe minimalne uregulowania zawarte w ustawie.


41

Ponadto statut może obejmować dalsze uzgodnione przepisy. W porównaniu ze spółką akcyjną i prawem spółek z ograniczoną odpowiedzialnością obowiązującym w niektórych innych państwach statut spółki może odbiegać także od reguł ustawowych, o ile przepisy te nie obowiązują bezwzględnie. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością poświęcony jest cały rozdział E niniejszego opracowania.

12. Spółka akcyjna (Aktiengesellschaft, AG) Forma spółki akcyjnej jest stosowana w Republice Federalnej Niemiec z reguły tylko dla dużych przedsiębiorstw. Spółka akcyjna jest jedyną formą spółki posiadającą bez dalszych przeszkód dostęp do publicznych rynków finansowych, co pociąga za sobą równocześnie obowiązek przestrzegania licznych przepisów kontrolnych mających na celu ochronę akcjonariuszy. Od sierpnia 1994 roku istnieje możliwość założenia tzw. małej spółki akcyjnej, która jest przeznaczona dla ograniczonego kręgu akcjonariuszy i nie podlega z tego powodu aż tak wielu przepisom formalnym jak „duża” spółka akcyjna.

42


13. Europejskie Zjednoczenie Gospodarcze na bazie wspólnych interesów (Europäische Wirtschaftliche Interessenvereinigung, EWIV) Unia Europejska wprowadziła tę formę prawną w roku 1985 rozporządzeniem wiążącym wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej (European Economic Interest Grouping, E.E.I.G); rozporządzenie o EWIV jest w tych krajach częścią ich porządku prawnego, a w stosunku do EWIV z siedzibą w Niemczech stosuje się z zasady prawo dotyczące spółki jawnej. EWIV nie może osiągać zysków; cel przedsiębiorstwa EWIV jest ograniczony do organizacji wspólnych zadań, jak np. wspólnej działalności badawczo-rozwojowej, wspólnego marketingu itd. Członkami EWIV mogą być tylko osoby (firmy) z siedzibą w jednym z państw Unii Europejskiej, nie z krajów trzecich, także nie z Norwegii lub Szwajcarii. Forma prawna EWIV nie osiągnęła do tej pory istotnego znaczenia; w Niemczech zarejestrowanych było w 2005 roku tylko ok. 176 stowarzyszeń EWIV.

14. Societas Europaea (SE) / Europejska Spółka Akcyjna (ESA) W październiku 2004 roku wprowadzono po raz pierwszy jednolitą europejską formę prawną dla spółek kapitałowych w postaci europejskiej spółki akcyjnej. Przedsiębiorstwa mogą ujednolicać w ten sposób swoje struktury poza granice kraju. SE może powstać przez przekształcenie, łączenie lub przez założenie holdingu lub spółki-córki. Założenie SE jest jednak możliwe tylko wtedy, jeżeli spółki założycielskie mają swoje siedziby w różnych państwach członkowskich Unii Europejskiej względnie posiadają spółkę-córkę albo oddział w innym państwie członkowskim UE. Kapitał zakładowy SE jest rozłożony na akcje i musi wynosić przynajmniej 120 000 EUR. Głównym organem SE jest walne zgromadzenie. Ponieważ spółka SE podlega z reguły przepisom prawa państwa członkowskiego, w którym ma swoją siedzibę, kompetencje walnego zgromadzenia zależą od tego właściwego prawa krajowego. Spółka SE musi uregulować w statucie swoją strukturę - możliwe jest stosowanie angielskiego board-system lub systemu dualnego (zarząd / rada nadzorcza). Spółki SE z siedzibą w Niemczech mogą więc wybrać angielski board-system. Spółka odpowiada wobec wierzycieli majątkiem spółki, przy czym każdy akcjonariusz odpowiada aż do wysokości swojego kapitału akcyjnego.

15. Zagraniczne formy prawne Niemieckie prawo spółek, włącznie z prawem handlowym dotyczącym struktur przedsiębiorstwa (np. rachunkowości), jest ukształtowane przez dyrektywy i rozporządzenia unijne, podobne do rozwiązań stosowanych w innych krajach UE. Jednak pomimo prowadzonej harmonizacji prawa w krajach UE w zakresie prawa spółek istnieją nadal liczne różnice w rozwiązaniach i szczególne uregulowania. Niezależnie od tych różnic spółki SE, które zostały założone w innym kraju członkowskim UE zgodnie z przepisami tego kraju, muszą być uznane także w Niemczech. Republika Federalna Niemiec musi więc uznać osobowość prawną innych spółek europejskich także w przypadku, gdy działalność gospodarcza tych spółek jest wykonywana wyłącznie w Niemczech. W wyniku tego brytyjska spółka typu Limited, założona zgodnie z przepisami brytyjskimi, może prowadzić swoją działalność gospodarczą w całości na terenie Niemiec, bez utraty zdolności procesowej oraz prawnej.


43

E. Założenie i organizacja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – GmbH

1. Warunki powstania spółki Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną lub większą liczbę osób. Wspólnikami mogą być zarówno osoby prawne jak i fizyczne. Inaczej niż w regulacjach prawnych innych krajów z pełnego ograniczenia odpowiedzialności korzystają także osoby prawne będące jedynym wspólnikiem GmbH. Niemiecka GmbH może być także zawiązana przez inną jednoosobową GmbH. W przypadku spółki jednoosobowej kapitał zakładowy w wysokości co najmniej 25 000 EUR musi być wniesiony w całości lub zagwarantowany. W spółkach z kilkoma wspólnikami musi być wniesione tylko co najmniej 25% wkładów kapitału zakładowego, ale nie mniej niż 12 500 EUR. Wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością muszą być podani do rejestru handlowego imiennie, jednak inaczej niż w przypadku wspólników spółki osobowej, nie podlegają wpisowi i opublikowaniu w rejestrze. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością istnieje, tak jak w spółce akcyjnej, możliwość wniesienia wkładów niepieniężnych (aportu), których wartość musi być wykazana w sprawozdaniu o założeniu spółki w oparciu o aporty.

44

2. Warunki odpowiedzialności spółki w organizacji Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością powstaje dopiero w momencie wpisu do rejestru handlowego. W czasie między sporządzeniem umowy spółki w formie aktu notarialnego a wpisem do rejestru handlowego powstaje spółka w organizacji, tzw. spółka założycielska z ograniczoną odpowiedzialnością („spółka wstępna” / Vor-GmbH). W tej fazie przejściowej, która może trwać od sześciu tygodni do trzech miesięcy, spółka ma już prawo rozwijania swojej działalności gospodarczej. Spółka w organizacji podlega co prawda z zasady regułom ustanowionym w statucie spółki i odpowiednio także niektórym przepisom prawa dotyczącym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Ponieważ jednak ta spółka jeszcze nie istnieje, na tym etapie nie działa też ograniczenie odpowiedzialności. Do czasu zarejestrowania spółki, czyli w okresie 6 tygodni do ponad 3 miesięcy, wspólnicy odpowiadają za zobowiązania bez ograniczeń swoim własnym majątkiem. Ze względu na tę lukę w ograniczeniu odpowiedzialności do czasu rejestracji właśnie inwestorzy zagraniczni często decydują się na nabycie spółki już wcześniej założonej. Takie spółki założone „na zapas” (Vorratsgesellschaften) np. przez firmy doradcze są już zarejestrowane w rejestrze handlowym, nie prowadzą jednak żadnej działalności gospodarczej. Inwestorzy mogą objąć udziały


w takiej spółce na podstawie zwyczajnej notarialnej umowy kupna-sprzedaży udziałów. Po zgłoszeniu do rejestru, publikacji oraz po oddaniu wymaganej gwarancji przez nowy zarząd do rejestru handlowego, spółka może podjąć działalność gospodarczą bez ryzyka ponoszenia pełnej osobistej odpowiedzialności. Za nabyciem spółki już istniejącej przemawia ponadto tryb załatwiania formalności. Przy zakładaniu nowej spółki przez przedsiębiorstwo zagraniczne wymagane są przede wszystkim dokumenty potwierdzające jego istnienie oraz dokumenty potwierdzające uprawnienia pełnomocników, co najmniej poświadczony wypis z rejestru handlowego inwestora. Dokumenty muszą być z reguły także zalegalizowane przez niemiecką ambasadę lub konsulat w formie uproszczonej lub posiadać odpowiednie adnotacje o legalizacji. Ponadto te dokumenty muszą być przetłumaczone dla sądów niemieckich na język niemiecki przez tłumacza przysięgłego. Te przygotowania wymagają zwykle od trzech do czterech tygodni czasu na opracowania; do tego dochodzą opłaty i koszty konsultacji klienta z adwokatem. W przypadku przejęcia udziałów spółki już istniejącej (założonej „na zapas”) te formalności nie są wymagane. Niemieckie sądy nie żądają żadnych dalszych informacji dotyczących wspólników spółki, ponieważ spółka istnieje już jako samodzielna osoba prawna.

3. Firma (nazwa spółki) Firma spółki GmbH jest jej nazwą, pod którą spółka występuje w obrocie prawnogospodarczym. Firma może być utworzona z nazwiska właściciela (nazwy podmiotu) lub także odnosić się do produktów lub usług spółki. Dopuszczalne są także firmy całkowicie fantazyjne. Przy wyborze firmy należy jednak wziąć pod uwagę, że firma musi umożliwiać wyraźnie odróżnianie od innych spółek. Problematyczne są dlatego nazwy pospolite lub często występujące nazwiska jak np. „Müller GmbH”; nazwy tego typu muszą być w większości przypadków uzupełnione o dodatek indywidualizujący. Oprócz tego firma musi odróżniać się od innych firm miejscowych. Z tego powodu należy w razie wątpliwości przed podjęciem ostatecznej decyzji o przyszłej firmie zasięgnąć informacji we właściwej izbie przemysłowo-handlowej (IHK, por. rozdz. F), czy wybrana nazwa firmowa jest prawnie dopuszczalna i wystarczająco odróżnia się od innych firm miejscowych. Przy wyborze firmy należy w każdym przypadku dodatkowo sprawdzić, czy firma nie narusza prawa znaków towarowych. Naruszenie prawa znaków towarowych nie jest sprawdzane ani przez sąd podczas zgłoszenia spółki do rejestru handlowego, ani też przez miejscową izbę przemysłowo-handlową. Zaniedbanie kontroli w zakresie prawa znaków towarowych pociąga za sobą w przypadku naruszenia praw ochronnych przysługujących innym podmiotom często znaczne koszty i trudności dla właściciela nowej spółki. Z tego powodu dopuszczalność oznaczenia firmowego powinna być sprawdzona


45

w Niemieckim Urzędzie Patentów i Znaków Towarowych (Deutsches Patent- und Markenamt) w Monachium (adres w załączniku nr 5).

4. Przedmiot przedsiębiorstwa Przedmiot przedsiębiorstwa określa zakres i rodzaj działalności spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Przedsiębiorca jest zobowiązany do zgłoszenia określonego przedmiotu przedsiębiorstwa do rejestru. Przedmiot przedsiębiorstwa powinien umożliwiać zainteresowanym kręgom gospodarczym rozpoznanie środka ciężkości działalności spółki. Dane dotyczące przedmiotu działalności powinny więc być dla osób trzecich na tyle informacyjne, aby mogły rozpoznać zakres działań firmy przynajmniej w zarysie. Zupełnie ogólne zwroty, nie zawierające wystarczającej informacji, jak np. „transakcje handlowe wszelkiego rodzaju” są dlatego niedopuszczalne. Wystarczające jest jednak np. opisowe określenie „działalność gastronomiczna” lub „handel materiałami biurowymi”. Niektóre rodzaje działalności gospodarczej wymagają w Niemczech zezwolenia lub koncesji. Działalność gospodarcza podlegająca zezwoleniu, może być podejmowana dopiero z chwilą jego wydania. W Niemczech nie mogą być prowadzone bez wymaganego zezwolenia np. lokale gastronomiczne, działalność rzemieślnicza wymaga z reguły uprzedniego wpisu do rejestru rzemieślników (Handwerksrolle), także działalność gospodarcza w zakresie powierniczego

46

wykonawstwa budowlanego i nadzoru budowlanego (Bauträgerschaft, Baubetreuung), która jest klasyfikowana jako rzemiosło, oraz działalność pośrednictwa w obrocie nieruchomościami wymagają uzyskania zezwolenia. W przypadku, gdy przedmiot przedsiębiorstwa wymaga zezwolenia, właściwy rejestr handlowy uzależnia wpis do rejestru od uzyskania wymaganego zezwolenia.

b) Udziały w spółce Ogólna liczba udziałów spółki GmbH zależy od liczby wspólników. Rozłożenie udziałów na wartości abstrakcyjne jest praktyce spółek GmbH z ograniczoną odpowiedzialnością obce.

Przeniesienie udziałów 5. Wspólnicy i udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością a) Wspólnicy Wspólnikami spółki z ograniczoną odpowiedzialnością mogą być zarówno osoby fizyczne jak i osoby prawne. Dopuszczalna jest także spółka jednoosobowa (Ein-Personen-Gesellschaft/ Einmanngesellschaft). W tym przypadku muszą być jednak przestrzegane szczególne przepisy dotyczące kapitału (patrz niżej pkt 7). Każdy wspólnik posiada określony udział w spółce, którego wartość musi wynosić co najmniej 100 EUR. Wartość pojedynczych udziałów w spółce może być określona różnie dla każdego wspólnika, musi być jednak podzielna przez pięćdziesiąt. Wysokość pojedynczych udziałów jest wpisana do listy wspólników, złożonej w rejestrze handlowym.


Pojedyncze udziały w spółce mogą być z zasady przenoszone bez ograniczeń. Wspólnicy chcąc zapobiec, aby udziałów nie pozyskał podmiot obcy, mają możliwość wprowadzenia odpowiednich zabezpieczeń w statucie spółki. Przepisy statutu mogą przewidywać, że pozostałym wspólnikom w spółce przysługuje prawo pierwokupu, można także uregulować kwestie związane z dziedziczeniem udziałów. Przeniesienie udziałów następuje na podstawie umowy notarialnej. Statut spółki może przewidywać ograniczenia w tym zakresie, np. uzależnić transakcję od zgody zgromadzenia wspólników. W razie konieczności uzyskania zgody zgromadzenia należy dokładnie ustalić, jakie rodzaje rozporządzeń udziałami są uzależnione od tej zgody. Interesom poszczególnych wspólników często odpowiada możliwość przenoszenia udziałów w kręgu własnej rodziny lub grupy przedsiębiorstwa. W praktyce w statutach uzgadniane są bardzo zróżnicowane i indywidualne

ograniczenia. Istnieje możliwość zupełnego uzależnienia rozporządzenia udziałami od zgody innych wspólników lub spółki. Statut może przewidywać obowiązek zaproponowania zbycia udziałów w pierwszej kolejności określonym wspólnikom lub spółce albo regulować prawo pierwokupu lub przewidzieć oba rozwiązania. W określonych przypadkach poczytuje się, że zgoda została udzielona, jeżeli jedno z tych uprawnień nie zostało wykonane. Sprzedaż części udziałów może nastąpić tylko za zgodą spółki na podział udziału.

Wycofanie udziałów Umorzenie udziałów (amortyzacja) jest z reguły możliwe, jednak musi być w umowie spółki wyraźnie dopuszczone. Umorzenie udziałów wbrew woli właściciela jest możliwe tylko w wyjątkowym przypadku, uzasadniającym wyłączenie wspólnika ze spółki z ważnych przyczyn. Warunki umorzenia (przepadku) udziałów wbrew woli wspólnika, którego umorzenie dotyczy, muszą być dokładnie uregulowane w statucie spółki, z reguły już przed nabyciem udziału przez tego wspólnika. Wspólnikowi, którego udziały zostały przymusowo umorzone przysługuje rekompensata. Statut spółki może jednak określać, że kwota rekompensaty może być także niższa niż właściwa wartość udziału (czyli proporcjonalna wartość przedsiębiorstwa).


47

Wartość udziału Godne polecenia jest uregulowanie w statucie warunków dotyczących rekompensaty, które mogą być stosowane także w razie przeniesienia udziałów z powodu obowiązku zaproponowania udziałów pozostałym wspólnikom oraz prawa pierwokupu przenoszonych udziałów przysługującego wspólnikom.

kształtowana jest przez bezpośrednie czynności wspólników, statut spółki przewiduje często odpowiednie klauzule dotyczące fachowej współpracy wspólników ze spółką i bieżących czynności wspólników w interesie spółki. Statut powinien zawierać także szczegółowe uregulowania dotyczące zakazu działalności konkurencyjnej.

6. Organizacja wewnętrzna i reprezentacja Dziedziczenie udziałów Statut powinien zawierać także uregulowania dotyczące dziedziczenia udziałów w spółce. Zgodnie z prawem niemieckim nie można z góry wykluczyć wstąpienia spadkobierców spółki na miejsce zmarłego wspólnika, co w niektórych krajach jest możliwe. Spadkobierca wstępuje do spółki z mocy prawa. Jeżeli jest jednak osobą niepożądaną przez pozostałych wspólników, można zobowiązać spadkobiercę do zaproponowania dziedziczonych udziałów pozostałym wspólnikom – co wymaga uprzednich dokładnych uregulowań w statucie. Podobnych regulacji wymagają zagadnienia związane ze zmianą stosunków rodzinnych wspólników, szczególnie na wypadek rozwodu należy np. zapobiec powstaniu zagrożeń dla przedsiębiorstwa wskutek roszczeń wynikających z tytułu prawa rodzinnego.

Zakaz konkurencji O ile spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w wysokim stopniu 48

a) Zgromadzenie wspólników Najwyższym organem spółki jest zgromadzenie wspólników, które odpowiada pod względem funkcji walnemu zgromadzeniu spółki akcyjnej, z tą różnicą, że zgromadzenie wspólników spółki GmbH nie podlega tak szczegółowym przepisom formalnym. Uchwały wspólników są podejmowane w zgromadzeniu, przy czym z reguły na każde 50 EUR udziału przypada jeden głos. Każdy wspólnik może być na zgromadzeniu wspólników reprezentowany przez pełnomocnika.

b) Reprezentacja Spółka jest reprezentowana przez jednego lub większą liczbę pełnomocników zarządzających (Geschäftsführer), którzy reprezentują spółkę na zewnątrz i prowadzą sprawy spółki. Pełnomocnikami zarządzającymi (zarządem) mogą być tylko osoby fizyczne. Pełnomocnicy zarządzający powinni posiadać pełną zdolność do wykonywania czynności prawnych, nie


mogą być karani za popełnienie czynów karnych związanych z upadłością i nie mogą także podlegać sądowemu lub urzędowemu zakazowi wykonywania zawodu.

zarządzający może co prawda ze skutkiem prawnym dla spółki przekraczać zakres swoich uprawnień, w tym wypadku jest jednak odpowiedzialny wobec spółki za szkody.

Zakres reprezentacji

W mniejszych grupach przedsiębiorstw, w których jedna i ta sama osoba fizyczna realizuje funkcje w kilku spółkach lub we własnym interesie, należy zwrócić uwagę na szczególną regulację prawa niemieckiego w zakresie wykonywania czynności prawnych z samym sobą. Niemiecki kodeks cywilny (Bürgerliches Gesetzbuch, BGB) zabrania dokonywania czynności prawnej z samym sobą, czyli być drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu mocodawcy (§ 181 BGB). Ten przepis stanowi regułę, która może i powinna być w ten sposób wykluczona, że zgromadzenie wspólników na podstawie wyraźnej uchwały, czy też zapisu w statucie zwolni pełnomocnika zarządzającego z zakazu dokonywania czynności prawnej z samym sobą w powyższym rozumieniu. Narodowość pełnomocników zarządzających jest bez znaczenia.

Jeżeli zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest wieloosobowy, pełnomocnicy zarządzający są upoważnieni z reguły tylko do reprezentacji łącznej. Statut spółki może jednak uprawnić poszczególnych członków zarządu do reprezentacji samodzielnej. Ustawowy wzorzec reprezentacji łącznej może być zmieniony przez przepisy statutu, które mogą regulować reprezentację samodzielną także wobec osób trzecich. Ta poszerzona kompetencja danego pełnomocnika zarządzającego podlega publikacji w rejestrze handlowym. W przeciwieństwie do tego, merytoryczne ograniczenia uprawnień pełnomocników zarządzających wobec osób trzecich z reguły nie mają skutku prawnego, chyba że takie ograniczenia tym osobom były znane. Te ograniczenia nie mogą być opublikowane w rejestrze handlowym. Jednak zaleca się, w stosunku wewnętrznym uregulować kompetencje zarządu w statucie lub w regulaminie zarządu. Zaleta tego rozwiązania polega na tym, że uprawnienia pełnomocników zarządzających i postanowienia dotyczące ich obowiązków i czynności na rzecz spółki mogą być zmieniane jednostronnie przez spółkę, co w przypadku umowy o pracę byłoby niemożliwe. Pełnomocnik

Zarząd zagraniczny Pełnomocnikami zarządzającymi spółki GmbH mogą być także cudzoziemcy, którzy nie są obywatelami UE. Niektóre sądy żądają do wpisania cudzoziemców spoza UE jako pełnomocników zarządzających do rejestru przedłożenia odpowiedniej wizy Republiki Federalnej Niemiec, co jednak ze względu


49

na swobodny przypływ osób nie dotyczy obywateli z krajów UE. W niektórych przypadkach pełnomocnicy zarządzający muszą więc udokumentować swoje prawo wjazdu do Niemiec, by móc wykonywać funkcję w spółce.

pomimo że z kupieckiego punktu widzenia do spółki powinien być doprowadzony kapitał własny, wspólnik-pożyczkodawca z reguły nie jest uprzywilejowanym wierzycielem spółki w przypadku jej upadłości. Podobne zasady obowiązują także w przypadku poręczenia wspólnika dla spółki.

służyć kontroli i nadzorowi pracy pełnomocników zarządzających lub umożliwić wykorzystanie zewnętrznej wiedzy i kompetencji fachowych. W spółkach rodzinnych w miejscu rady nadzorczej działa często rada doradcza (Beirat).

9. Podatki 7. Kapitał zakładowy 8. Rada nadzorcza i rada doradcza Kapitał zakładowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wynosi co najmniej 25 000 EUR. Dopuszczalne są zarówno wkłady pieniężne jak i niepieniężne (aporty). Wspólnicy muszą wnieść wkłady na pokrycie co najmniej połowy minimalnego kapitału zakładowego. W przypadku spółki jednoosobowej minimalny kapitał zakładowy musi być wpłacony w całości. W przypadku, gdy wspólnicy zamiast wkładu pieniężnego wnoszą aport, wartość wkładu niepieniężnego jest sprawdzana przez rejestr handlowy bardzo dokładnie pod względem podanej wartości. Przed zakończeniem badania wartości aportu spółka nie może być wpisana do rejestru handlowego, co może prowadzić do znacznych opóźnień i istotnie powiększyć ryzyko odnośnie odpowiedzialności spółki w organizacji. Niemieckie prawo spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, które jest jednym z najstarszych na świecie porządków prawnych w tym zakresie, cechuje się szeregiem szczególnych uregulowań. Należą do nich np. przepisy dotyczące utrzymania kapitału zakładowego, a szczególnie pożyczek zastępujących kapitał i podobnych sytuacji. Jeżeli w przypadku trudności finansowych spółki wspólnik udzielił spółce pożyczki,

50

Inaczej niż w przypadku spółki akcyjnej rada nadzorcza nie jest w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością bezwzględnie wymaganym organem, jednak może być ustalona dobrowolnie w statucie spółki (fakultatywna rada nadzorcza). Ze względu na przepisy ustawy o udziale pracowników w zarządzaniu przedsiębiorstwem (Mitbestimmungsgesetz), spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zatrudniająca ponad 500 pracowników musi obowiązkowo powołać radę nadzorczą (obowiązkowa rada nadzorcza) i do jednej trzeciej rady powołać przedstawicieli pracowników (ustawa o udziale jednej trzeciej pracowników w zarządzaniu – Drittelbeteiligungsgesetz). W przedsiębiorstwach zatrudniających ponad 2 tys. pracowników połowa rady nadzorczej musi składać się z przedstawicieli pracowników (parytetowa rada nadzorcza). W przypadku równej liczby głosów przewodniczącemu rady nadzorczej przysługuje głos podwójny. Prawa i obowiązki rady nadzorczej spółki GmbH wynikają w dużej mierze z przepisów ustawy o spółkach akcyjnych. Utworzenie fakultatywnej rady nadzorczej jest wskazane w większości przypadków tylko w większych spółkach. Rada nadzorcza może


Spółki kapitałowe podlegają obowiązkowi podatkowemu już w chwili zawarcia notarialnego aktu założycielskiego, a nie dopiero z uzyskaniem zdolności do wykonywania czynności prawnych przez wpis do rejestru handlowego. Nieograniczony obowiązek podatkowy rozciąga się na wszelkie dochody krajowe i zagraniczne, o ile poszczególne dochody nie podlegają odmiennym uregulowaniom, na przykład według umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania i przepisów innych międzypaństwowych porozumień. Dochód spółki GmbH jako spółki kapitałowej podlega podatkowi dochodowemu od osób prawnych (podatkowi korporacyjnemu – Körperschaftssteuer) w wysokości obecnie 25% i podatkowi od prowadzenia działalności gospodarczej (Gewerbesteuer) w wysokości przeciętnie od 10% do 20% – niezależnie od tego, czy zysk został zatrzymany, czy wypłacony wspólnikom. Spółka jest ponadto podatnikiem tzw. dodatku solidarnościowego w wysokości 5,5% od kwoty ustalonego podatku korporacyjnego. Opodatkowanie zysków wypłacanych wspólnikom zależy od tego, czy wspólnicy

są podatnikami podatku korporacyjnego czy dochodowego. W przypadku opodatkowania podatkiem korporacyjnym, gdy wspólnicy są spółkami kapitałowymi, zyski są opodatkowywane ryczałtowo w wysokości 5%. Jeżeli wspólnicy są osobami fizycznymi lub spółkami osobowymi, które podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym, wtedy połowa wypłaconego zysku podlega opodatkowywaniu aktualną osobistą stawką podatkową. W przypadku wypłacenia zysków spółka wypłacająca zatrzymuje podatek od zysku z kapitału w wysokości 20%. Płatnikami tego podatku są wspólnicy. Podatek od zysku z kapitału jest zaliczany na podatek dochodowy wspólników lub ich podatek korporacyjny, niezależnie od tego, w jakim zakresie i według jakiej stawki podatkowej zyski podlegały opodatkowaniu po stronie wspólników. Gdy zyski spółki wypłacane są wspólnikom z siedzibą za granicą, wtedy podlegają opodatkowaniu podatkiem od zysku z kapitału jako podatkowi zebranemu u źródła dochodu w Niemczech. W przeciwnym wypadku są one opodatkowywane w kraju wspólnika. Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, które Niemcy zawarły z wieloma krajami, określają limity potrącenia podatku u źródła dochodu (z reguły 10 – 15%). Podatek u źródła dochodu, który jest pobierany przez fiskusa niemieckiego, na wniosek podlega zwrotowi. W przypadku udziału zagranicznej spółki kapitałowej w niemieckiej spółce kapitałowej w wysokości 10 – 25% (Schachtelbeteiligung) obowiązują szczególne


51

regulacje (obniżenie stawki podatku od zysku z kapitału do wysokości 5 – 10%, przywilej podatkowy „Schachtelprivileg”). W wyniku tego przywileju podatkowego podatek od zysku z kapitału w UE nie jest potrącany.

10. Wskazówki dotyczące trybu tworzenia spółki a) Zgromadzenie założycielskie Utworzenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga zwołania tzw. zgromadzenia założycielskiego przez przyszłych wspólników spółki. Zebranie założycielskie musi być poświadczone notarialnie. Powinno ono zawierać co najmniej następujące punkty: wspólnicy uchwalają przyszłą nazwę (firmę) spółki, wysokość kapitału zakładowego i miejsce siedziby. Oprócz tego należy powołać pełnomocników zarządzających i uregulować zakres ich pełnomocnictwa. Jednocześnie wspólnicy zawierają umowę spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (statut spółki).

b) Umowa spółki (statut spółki) Treść umowy spółki musi spełniać określone minimalne wymagania. Są to przepisy dotyczące firmy i siedziby spółki, określające przedmiot działalności, czas trwania spółki, wysokość kapitału zakładowego oraz liczbę pełnomocników zarządzających. Statut powinien zawierać uregulowania dotyczące zgromadzeń wspólników

52

i większości głosów wymaganych do podjęcia określonych uchwał. Protokół zgromadzenia założycielskiego oraz statut należy sporządzić w formie aktu notarialnego i przedłożyć we właściwym rejestrze handlowym do wpisu.

c) Powołanie zarządu Zgromadzenie założycielskie powołuje przyszły zarząd. Wymagania dotyczące cudzoziemców jako pełnomocników zarządzających zostały przedstawione w niniejszym rozdziale w pkt 6.

d) Otwarcie konta i wpłata kapitału zakładowego Po sporządzeniu aktu notarialnego ze zgromadzenia założycielskiego pełnomocnik zarządzający spółki w organizacji zakłada konto bankowe dla spółki w banku na terenie Niemiec (adresy banków w Dolnej Saksonii znajdują się w załączniku nr 4). Do założenia konta niezbędne jest przedstawienie w banku notarialnie potwierdzonych dokumentów założycielskich. Po założeniu konta wspólnicy są zobowiązani wpłacić na nie swoje wkłady na pokrycie kapitału zakładowego. W czasie zgłoszenia spółki do rejestru handlowego wspólnicy muszą wpłacić na każdy wkład w kapitale zakładowym przynajmniej 1/4 jego wartości. W sumie musi być wniesiona przynajmniej połowa minimalnego kapitału


zakładowego, czyli przynajmniej 12 500 EUR. W przypadku jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością kapitał zakładowy musi zostać wniesiony w całości.

handlowego musi być sporządzone w formie aktu notarialnego i oddane do rejestru.

f) Wpis do rejestru handlowego e) Zgłoszenie do rejestru handlowego Po wpłaceniu wymaganego kapitału zakładowego zarząd jest zobowiązany do zgłoszenia spółki do rejestru handlowego. Treścią zgłoszenia jest założenie spółki i powołanie pełnomocnika zarządzającego oraz określenie jego umocowania. Pełnomocnik zarządzający musi równocześnie złożyć notarialnie poświadczony wzór podpisu i zapewnić przed notariuszem, że nie był karany za popełnienie czynów karnych związanych z upadłością, ani nie podlega sądowemu lub urzędowemu zakazowi wykonywania zawodu. Pełnomocnik zarządzający musi ponadto zapewnić, że na każdy wkład kapitału zakładowego została wpłacona kwota w wysokości co najmniej 1/4, a wpłacony kapitał jest równy co najmniej kwocie 12 500 EUR. Zarząd musi także zapewnić, że wpłacony kapitał znajduje się ostatecznie w jego wolnym rozporządzaniu i majątek spółki nie jest jeszcze obciążony zobowiązaniami. Pełnomocnik zarządzający musi sporządzić listę wspólników i przedłożyć ją do rejestru handlowego przy założeniu spółki i przy każdej zmianie wspólników. Wykonane przez pełnomocnika zarządzającego zgłoszenie do rejestru

Oddział rejestru handlowego właściwego sądu rejonowego wpisuje nowo założoną spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością do rejestru, jeżeli spełnia wymagania prawa. Przedmiotem wpisu jest firma, siedziba, przedmiot działalności oraz wysokość kapitału zakładowego określonego w statucie. Wpisywane są również imiona i nazwiska pełnomocników zarządzających oraz zakres ich umocowania. Inaczej niż w przypadku spółki osobowej wspólnicy nie są wpisywani do rejestru. Między zgłoszeniem do rejestru handlowego a faktycznym wpisem może minąć od sześciu tygodni aż do trzech miesięcy.

g) Odpowiedzialność w stadium tworzenia spółki Forma prawna spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest wybierana przede wszystkim w celu uniknięcia nieograniczonej odpowiedzialności osobistej. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością posiada w obrocie prawno-gospodarczym osobowość prawną. Obiektem odpowiedzialności jest dlatego z reguły tylko majątek spółki. Ograniczenie odpowiedzialności do majątku spółki powstaje dopiero w chwili zarejestrowania spółki. Za zobowiązania spółki powstałe przed rejestracją są odpowiedzialni wspólnicy osobiście i bez


53

ograniczeń. Ta odpowiedzialność trwa także po zarejestrowaniu spółki, ponieważ wspólnicy są odpowiedzialni za nienaruszony majątek spółki w chwili rejestracji. W celu uniknięcia tej odpowiedzialności wspólnicy-założyciele powinni podjąć istotną działalność gospodarczą dopiero z dniem zarejestrowania spółki lub przejąć już istniejącą spółkę, która została utworzona w tym celu „na zapas”.

Wspólnicy ponoszą w tym czasie do dnia rejestracji pełną odpowiedzialność osobistą. W celu uniknięcia tego wysokiego ryzyka, jeżeli wskazane jest szybkie podjęcie działalności, wspólnicy powinni rozważyć możliwość przejęcia już istniejącej spółki. W tym wypadku czas do rozpoczęcia pełnej działalności gospodarczej z ograniczoną odpowiedzialnością może być skrócony do kilku dni lub nawet kilku godzin.

h) Spółki „na zapas” (Vorratsgesellschaften) i) Bilans otwarcia Spółki „na zapas” są spółkami utworzonymi już wcześniej np. przez firmy doradcze. Spółki „na zapas" do chwili przejęcia przez właściwego wspólnika wzgl. wspólników nie podejmują żadnych czynności. Nabycie spółki „na zapas” jest uzasadnione szczególnie w przypadku przedsiębiorstw zagranicznych, którzy pragną podjąć działalność w bardzo krótkim czasie. Procedura założenia spółki GmbH jest dla przedsiębiorstw zagranicznych często długotrwała i żmudna. Wszystkie dokumenty muszą być przetłumaczone na język niemiecki przez tłumacza przysięgłego, także wszelkie negocjacje muszą być prowadzone z pomocą tłumacza. Nabycie już istniejącej spółki umożliwia uniknięcie tych nakładów i szybsze podjęcie działalności. Przejęcie spółki utworzonej „na zapas" jest dla przyszłych wspólników, którzy chcą w krótkim czasie podjąć działalność, bardzo korzystne. Okres czasu między uchwałą o założeniu spółki (sporządzeniem statutu) a dniem rejestracji jest trudny do przewidzenia. Ta procedura trwa w praktyce niemieckiej od kilku tygodni do (w najgorszym przypadku) kilku miesięcy. 54

Pełnomocnik zarządzający musi po założeniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością sporządzić bilans otwarcia. Jego treść zależy od tego, czy kapitał zakładowy został już całkowicie wpłacony. Wzór bilansu otwarcia na przykładzie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z ustawowym kapitałem zakładowym w wysokości 25 000 EUR zawiera załącznik nr 10. Bilans otwarcia musi być podpisany przez pełnomocnika zarządzającego i przedłożony w urzędzie skarbowym.

j) Koszty utworzenia spółki Koszty związane ze sporządzeniem aktu notarialnego i opłaty za wpis do rejestru handlowego wynoszą w przypadku założenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z minimalnym kapitałem zakładowym w wysokości 25 000 EUR około 600 EUR. Do tego dochodzą koszty opublikowania wpisu w wysokości około 350 EUR.


F. Dolna Saksonia – instytucje otoczenia biznesu

Dolna Saksonia jest drugim co do wielkości krajem związkowym Republiki Federalnej Niemiec zajmującym obszar 50 tys. km2. Położenie geograficzne Dolnej Saksonii sprawia, że ten region Niemiec jest bardzo atrakcyjny pod względem komunikacyjnym. Hanower jest ważnym międzynarodowym węzłem kolejowym i posiada międzynarodowy port lotniczy utrzymujący połączenia z całą Europą. Region przecinają szlaki komunikacyjne łączące Północ z Południem oraz Wschód z Zachodem Niemiec i Europy. W Dolnej Saksonii znajduje się ponadto 15 portów morskich oraz sieć dróg żeglugi śródlądowej. Dolna Saksonia jest nowoczesnym regionem o silnej gospodarce, w którym swe siedziby lokują firmy o międzynarodowej renomie. W Wolfsburgu mieści się fabryka Volkswagena, która wyprodukowała dotychczas ponad 50 milionów samochodów, w tym niezwykle popularnego „Garbusa”. Branża samochodowa rozwija się niezwykle dynamicznie, pracuje w niej 29% zatrudnionych. W Osnabrück produkowane są kabriolety firmy Karmann GmbH, w Salzgitter mieści się fabryka autobusów firmy MAN. W regionie działają również licznie firmy obsługujące przemysł samochodowy, m.in. Varta - producent akumulatorów, Conti - producent ogumienia, Blaupunkt produkujący radia samochodowe i wiele innych. Przemysł regionu nie jest jednak zdominowany wyłącznie przez przemysł samochodowy. Jedno z największych europejskich przedsiębiorstw turystycznych TUI ma swoją siedzibę w Hanowerze. Bank

NORD/LB publikuje każdego roku aktualną listę stu największych przedsiębiorstw Dolnej Saksonii zawierającą omówienie głównych trendów gospodarczych (zob. załącznik 6). Oprócz największych światowych koncernów w Dolnej Saksonii prowadzi działalność ponad 4 tys. małych i średnich przedsiębiorstw, które są podstawą zrównoważonego rozwoju gospodarczego i odnoszą sukcesy na miarę Niemiec i Europy. Aż trzy dolnosaksońskie firmy otrzymały w ostatnich latach nagrodę dla najbardziej innowacyjnego przedsiębiorstwa niemieckiego. Dwukrotnie otrzymała ją firma Sennheiser Electronic GmbH z siedzibą w Wedemark produkująca systemy akustyczne. Nagrody te świadczą o atrakcyjności Dolnej Saksonii jako miejsca lokalizacji inwestycji ze względu na doskonałe położenie komunikacyjne, wysokie kwalifikacje pracowników oraz przyjazny klimat inwestycyjny stwarzany przez urzędy i instytucje tego kraju związkowego. Równie stabilną dziedziną gospodarki jak przemysł samochodowy jest rolnictwo, które daje zatrudnienie ponad 100 tys. osób. Łącznie 2/3 powierzchni Dolnej Saksonii wykorzystywane jest rolniczo, dużą rolę odgrywają przy tym uprawy ekologiczne. Dolna Saksonia jednak już od dawna nie jest kojarzona wyłącznie z rolnictwem. Hanower jest miejscem jednych z największych na świecie imprez targowych. Na targach przemysłowych Hannover Messe prezentowane są nowe technologie i innowacje, a targi CeBIT są największym światowym forum technologii


55

informatycznych i telekomunikacyjnych. Ważnym wydarzeniem będącym impulsem dla rozwoju całego regionu była również światowa wystawa EXPO, która miała miejsce w 2000 roku w Hanowerze. Dolna Saksonia efektywnie wykorzystuje swe atuty oferując podmiotom gospodarczym szeroką gamę usług oraz programów wspomagających przedsiębiorczość. W tym rozdziale przedstawione zostaną pokrótce możliwości otwierające się dla przedsiębiorców zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą w Dolnej Saksonii. Wiele przydatnych informacji dotyczących gospodarki, administracji oraz społeczeństwa Dolnej Saksonii można znaleźć na stronach internetowych tego kraju związkowego pod adresem: www.niedersachsen.de. Strona internetowa banku NORD/LB (Norddeutsche Landesbank) www.standortatlas.de przedstawia Dolną Saksonię pod kątem możliwości inwestycyjnych oraz warunków rozpoczęcia i prowadzenia działalności gospodarczej.

1. Rząd, ministerstwa i urzędy a) Rząd Dolnej Saksonii Rząd kraju związkowego Dolnej Saksonii (Landesregierung) sprawuje władzę wykonawczą w ramach wytyczonych przez Rząd Federalny RFN oraz prawo Unii Europejskiej. Rząd kraju związkowego kształtuje politykę Republiki Federalnej Niemiec w ramach federacji poprzez Radę Związkową (Bundesrat), złożoną z przedstawicieli niemieckich krajów

56


związkowych. Dolna Saksonia dysponuje w Bundesracie sześcioma głosami. Premier rządu krajowego (Ministerpräsident) określa kierunki polityki kraju związkowego oraz reprezentuje Dolną Saksonię w kontaktach zagranicznych. Jest on powoływany przez parlament krajowy (Landtag) w tajnym głosowaniu. Premier mianuje członków rządu, którzy są następnie zatwierdzani przez Landtag. Obecnie funkcję Premiera Dolnej Saksonii sprawuje Christian Wulff, kierujący gabinetem złożonym z dziewięciu ministrów. °

°

Kancelaria Premiera Dolnej Saksonii (Niedersächsische Staatskanzlei) wspiera premiera w wykonywaniu obowiązków. Jest odpowiedzialna za przepływ informacji między premierem a ministrami, koordynuje najważniejsze działania rządu i poszczególnych ministrów. Jest odpowiedzialna za utrzymywanie kontaktów z innymi krajami związkowymi, koordynuje politykę zagraniczną landu, prace przedstawicieli Dolnej Saksonii w Bundesracie oraz reprezentuje interesy Dolnej Saksonii w Unii Europejskiej. Ponadto zajmuje się polityką informacyjną rządu.

c) Ministerstwa Zapleczem działań Rządu Dolnej Saksonii jest dziewięć ministerstw. Poniżej zamieszczone zostały adresy wszystkich z nich. W kolejnym punkcie omówione zostanie Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Transportu Dolnej Saksonii, które zajmuje się polityką gospodarczą i jest właściwym adresem dla inwestorów i przedsiębiorców zamierzających rozpocząć działalność w tym rejonie Niemiec.

Europejskie Centrum Informacyjne

Rząd Kraju Związkowego Dolnej Saksonii Niedersächsische Landesregierung Planckstraße 2, 30169 Hannover tel.: 0049 511 1200 fax: 0049 511 1206830 www.niedersachsen.de

b) Kancelaria Premiera Dolnej Saksonii

Kancelaria Premiera Dolnej Saksonii Niedersächsische Staatskanzlei Planckstraße 2, 30169 Hannover tel.: 0049 5111200 fax: 0049 511 1206830 e-mail: [email protected], www.stk.niedersachsen.de

° ° ° °

°

Kancelarii Premiera Dolnej Saksonii podlega Europejskie Centrum Informacyjne tego landu (Europäisches Informations-Zentrum Niedersachsen), które utworzono na podstawie porozumienia pomiędzy Dolną Saksonią a Komisją Europejską. Zostało ono uznane za Info Point Europe – oficjalny punkt informacyjny Unii Europejskiej. EIZ prowadzi politykę informacyjną na temat Unii Europejskiej, a do jego głównych zadań należy: katalogowanie i archiwizacja dokumentów wydanych przez UE wydawanie publikacji dotyczących UE współpraca z Komisją Europejską w ramach kampanii informacyjnych UE przeprowadzanie dyskusji, seminariów oraz konferencji na tematy europejskie Europejskie Centrum Informacyjne Dolnej Saksonii Europäisches Informations-Zentrum Niedersachsen (EIZ) Aegidientorplatz 4, 30159 Hannover tel.: 0049 511 1208888 fax: 0049 511 1208889 e-mail: [email protected], www.eiz-niedersachsen.de

°

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Sportu Dolnej Saksonii Niedersächsisches Ministerium für Inneres und Sport Lavesallee 6, 30169 Hannover tel.: 0049 511 1200 fax: 0049 511 1206550 www.mi.niedersachsen.de

°

Ministerstwo Finansów Dolnej Saksonii Niedersächsisches Finanzministerium Schiffgraben 10, 30159 Hannover tel.: 0049 511 1200 fax: 0049 511 1208068 www.mf.niedersachsen.de

°

Ministerstwo ds. Socjalnych, Kobiet, Rodziny i Zdrowia Dolnej Saksonii Niedersächsisches Ministerium für Soziales, Frauen, Familie und Gesundheit Heinrich-W.-Kopf-Platz 2, 30159 Hannover tel.: 0049 511 1200 fax: 0049 511 1204298 www.ms.niedersachsen.de


57

°

Ministerstwo Oświaty Dolnej Saksonii Niedersächsisches Kultusministerium Schiffgraben 12, 30159 Hannover tel.: 0049 511 1200 fax: 0049 511 1207450 www.mk.niedersachsen.de

°

Ministerstwo Nauki i Kultury Dolnej Saksonii Niedersächsisches Ministerium für Wissenschaft und Kultur Leibnizufer 9, 30169 Hannover tel.: 0049 511 1200 fax: 0049 511 1202801 www.mwk.niedersachsen.de

°

°

°

58

°

d) Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Transportu Głównym zadaniem ministerstwa jest kształtowanie optymalnych warunków działalności przedsiębiorstw w Dolnej Saksonii poprzez tworzenie odpowiedniego klimatu inwestycyjnego, wspieranie przedsiębiorczości, firm rozpoczynających działalność gospodarczą oraz dbanie o konkurencyjność gospodarki kraju związkowego w Europie i na świecie.

Ministerstwo ds. Terenów Wiejskich, Żywności, Rolnictwa i Ochrony Konsumentów Dolnej Saksonii Niedersächsisches Ministerium für den ländlichen Raum, Ernährung, Landwirtschaft und Verbraucherschutz Calenberger Straße 2, 30169 Hannover tel.: 0049 511 1200 fax: 0049 511 1202385 www.ml.niedersachsen.de Ministerstwo Sprawiedliwości Dolnej Saksonii Niedersächsisches Justizministerium Am Waterlooplatz 1, 30169 Hannover tel.: 0049 511 1200 fax: 0049 511 1205170 www.mj.niedersachsen.de Ministerstwo Środowiska Dolnej Saksonii Niedersächsisches Umweltministerium Archivstraße 2, 30169 Hannover tel.: 0049 511 1200 fax: 0049 511 1203699 www.mu1.niedersachsen.de


przedsiębiorców największe znaczenie ma działalność Departamentu 1, zajmującego się polityką gospodarczą oraz inicjującego programy wspierające przedsiębiorczość na rynku Dolnej Saksonii. Poniżej omówiona została działalność tego departamentu oraz jego referatów. Więcej informacji o pozostałych trzech departamentach znajduje się na stronie internetowej ministerstwa www.mw.niedersachsen.de.

Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Transportu Dolnej Saksonii Niedersächsisches Ministerium für Wirtschaft, Arbeit und Verkehr Am Friedrichswall 1, 30159 Hannover tel.: 0049 511 1200 fax: 0049 511 1205772 www.mw.niedersachsen.de

Struktura ministerstwa

°

° ° °

Ministerstwo organizacyjnie podzielone jest na departamenty składające się z poszczególnych referatów: Departament 1: Polityka Gospodarcza i Rynku Pracy (Wirtschafts- und Arbeitsmarktpolitik) Departament 2: Przedsiębiorczość Średniej Wielkości Przedsiębiorstw (Mittelstand) Departament 3: Przemysł (Industrie) Departament 4: Transport (Verkehr) Ministerstwu podlega także Urząd Budowy Dróg, Urząd Geologii, Górnictwa, Miar i Wag oraz Zarząd Portów i Żeglugi. Dla

Więcej informacji o aktualnie przeprowadzanych projektach znajduje się na stronach internetowych: www.projekt-region-braunschweig.de oraz www.suederelbe.info °

Referat zajmuje się opracowywaniem konkretnych planów działania sprawdzających się w polityce gospodarczej w Dolnej Saksonii, jak również analizą rynku pracy, opracowuje prognozy oraz tworzy odpowiednie instrumenty ingerencji na tym rynku.

Departament 1: Polityka Gospodarcza i Polityka Rynku Pracy (Abteilung 1: Wirtschafts- und Arbeitsmarktpolitik) °

Referat 10: Planowanie Strategiczne, Rozwój Regionalny (Strategische Ressortplanung, Regionale Wachstumskonzepte) Projekty dotyczące pobudzania wzrostu gospodarczego mają na celu poprawienie konkurencyjności gospodarek poszczególnych regionów Dolnej Saksonii poprzez przemyślane i dobrze zlokalizowane inwestycje. Inicjatywy projektów pochodzą zazwyczaj z danego regionu, w którym podmioty gospodarki, zarządzania, polityki i nauki ściśle ze sobą współpracują. Projekty te mają na celu: – osiągnięcie wzrostu gospodarczego w danym regionie – atrakcyjne kształtowanie przestrzeni gospodarczej i życiowej w regionie – tworzenie nowych miejsc pracy i utrzymanie już istniejących

Referat 11: Polityka Gospodarcza i Polityka Rynku Pracy (Wirtschafts- und Arbeitsmarktpolitik)

°

Referat 12: Prawo Pracy i Układów Zbiorowych (Arbeits- und Tarifsrecht) Przepisy prawa pracy są przedmiotem ustaw federalnych opracowywanych przez Bundestag oraz prawo UE. Referat nadzoruje wcielanie tych przepisów w życie, starając się jednocześnie o odbiurokratyzowanie procedur, tak aby obowiązujące przepisy były łatwiejsze w zastosowaniu na ryku pracy. Ministerstwo Gospodarki dąży do wyeliminowania pracy nielegalnej („na czarno”) i kontroluje wywiązywanie się z układów zbiorowych.


59

°

Referat 13: Wspieranie Zatrudnienia, Finansowanie Przedsiębiorstw oraz Osób Rozpoczynających Działalność Gospodarczą (Arbeitsförderung, Unternehmensfinanzierung, Existenzgründungen)

°

Ministerstwo oferuje osobom bezrobotnym programy mające na celu umożliwienie ponownego podjęcia pracy. Koncentruje ono swoje wysiłki przede wszystkim na zwalczaniu bezrobocia wśród młodzieży stosując dopłaty do wynagrodzenia, tworzeniu miejsc pracy dla absolwentów, wspierając powstawanie nowych miejsc pracy w tzw. firmach JugendPlus. Ministerstwo wychodząc naprzeciw firmom, które mają problemy ze zgromadzeniem koniecznego kapitału, udziela gwarancji i poręczeń przy niskooprocentowanych kredytach inwestycyjnych dla małych i średnich przedsiębiorstw. Jednym z najważniejszych zadań ministerstwa jest również wspieranie osób rozpoczynających działalność gospodarczą, gdyż dzięki temu powstają nowe miejsca pracy. W tym celu stworzony został program obejmujący usługi doradcze, kredytowe oraz poręczanie pożyczek. Instytucją koordynującą wszystkie te instrumenty jest Dolnosaksoński Bank Inwestycyjny NBank, którego działalność została przedstawiona w punkcie 2.

60


Referat 14: Europejska Polityka Gospodarcza, Polityka Rynku Pracy, Doskonalenie Zawodowe (Europäische Wirtschafts- und Arbeitsmarktpolitik, Berufliche Qualifizierung) Referat zajmuje się koordynacją programów i inicjatyw wspólnotowych UE w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFFR) oraz Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). EFFR wspiera inwestycje tworzące nowe miejsca pracy, inwestycje w infrastrukturę przekładające się na wzrost gospodarczy oraz rozwój potencjału regionów. EFS uzupełnia działania krajów członkowskich w zakresie rozwoju rynku pracy i zasobów ludzkich. Wspierane są inicjatywy integrujące rynek pracy i zmniejszające bezrobocie. Środki z tego funduszu wykorzystywane są w ramach programów: Cel 2, Cel 3, Inicjatywa Wspólnotowa Equal.

°

Referat 15: Ograniczanie Biurokracji (Bürokratieabbau) Ponieważ biurokratyczne procedury i związane z nimi koszty prowadzenia działalności są ogromnym obciążeniem dla małych i średnich firm, jednym z głównych celów rządu Dolnej Saksonii jest uproszczenie postępowań. Referat 15 zajmuje się koordynacją i ewaluacją programów dążących do tego celu.

°

Referat 16: Polityka Zagraniczna, Unia Europejska, Marketing (Außenwirtschaft, EU-Angelegenheiten, Marketing) Ten referat zajmuje się m.in. polityką zagraniczną, w tym także pomocą dla przedsiębiorstw działających na rynkach zagranicznych. To wsparcie obejmuje: – dofinansowywanie uczestnictwa firm w zagranicznych targach i wystawach – doradztwo w zakresie rynków zagranicznych – organizowanie misji gospodarczych – szkolenie kadry menedżerskiej – wsparcie przedsiębiorstw zagranicą w ramach istniejących przedstawicielstw Dolnej Saksonii w Polsce (zob. pkt 12) i w Rosji Misje gospodarcze Dolnosaksońskie misje gospodarcze prowadzone przez Ministra Gospodarki lub Premiera Dolnej Saksonii są dla małych i średnich przedsiębiorstw okazją do zawierania kontaktów gospodarczych i gromadzenia informacji o sytuacji gospodarczej odwiedzanego kraju. Dla firm biorących udział w misjach gospodarczych organizowane są giełdy kooperacyjne oraz zwiedzanie przedsiębiorstw zagranicznych. Informacje o planowanych misjach gospodarczych znaleźć można na portalu internetowym www.n-export.de, za pośrednictwem którego można zgłosić także chęć udziału firmy w danej misji.

Portal www.n-export.de Informacje o możliwościach wsparcia działań na zagranicznych rynkach małych i średnich przedsiębiorstw zamieszczone są na portalu internetowym Ministerstwa Gospodarki www.n-export.de. N-export jest częścią ogólnoniemieckiego portalu gospodarczego iXPOS. Z tą ofertą Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Transportu Dolnej Saksonii zwraca się do przedsiębiorstw, inwestorów i obywateli. Pod powyższym adresem internetowym znaleźć można aktualne informacje o programach wspierających zagraniczną działalność firm z Dolnej Saksonii, ich udział w międzynarodowych targach oraz informacje dotyczące handlu zagranicznego. Na stronie znajdują się również informacje o wszystkich publicznych instytucjach, zajmujących się w Dolnej Saksonii wspieraniem współpracy z zagranicą.

e) Urzędy Rząd Dolnej Saksonii uruchomił portal internetowy www.service.niedersachsen.de, gdzie można uzyskać dane teleadresowe, ofertę programów przeprowadzanych przez rząd Dolnej Saksonii, Niemcy i Unię Europejską oraz formularze urzędowe w wersji elektronicznej.


61

Inspekcja Przemysłowa Dolnej Saksonii (Niedersächsische Gewerbeaufsichtsverwaltung)

°

Dolnosaksońska Inspekcja Przemysłowa zajmuje się zagadnieniami ochrony środowiska, bezpieczeństwa pracy i ochrony konsumentów. Państwowe Urzędy Inspekcji Przemysłowej przeprowadzają kontrole w zakładach pracy w zakresie warunków pracy i przestrzegania zasad ochrony środowiska oraz zajmują się ochroną praw pracowniczych. ° °

°

62

Państwowa Inspekcja Przemysłowa w Brunszwiku Staatliches Gewerbeaufsichtsamt Braunschweig Petzvalstraße 18, 38104 Braunschweig tel.: 0049 531 370060 fax: 0049 531 3700680 e-mail: [email protected] miasta: Braunschweig, Salzgitter, Wolfsburg powiaty: Goslar, Wolfenbüttel, Helmstedt, Gifhorn, Peine Państwowa Inspekcja Przemysłowa w Getyndze Staatliches Gewerbeaufsichtsamt Göttingen Alva-Myrdal-Weg 1, 37085 Göttingen tel.: 0049 551 507001 fax: 0049 551 5070250 e-mail: [email protected] powiaty: Göttingen, Northeim, Osterode


Państwowa Inspekcja Przemysłowa w Hanowerze Staatliches Gewerbeaufsichtsamt Hannover Urząd ds. Bezpieczeństwa Pracy i Ochrony Środowiska (Behörde für Arbeits- und Umweltschutz) Am Listholze 74, 30177 Hannover tel.: 0049 511 90960 fax: 0049 511 9096199 e-mail: [email protected] region Hanower oraz powiaty: Diepholz, Nienburg Państwowa Inspekcja Przemysłowa w Lüneburgu Staatliches Gewerbeaufsichtsamt Lüneburg Adolph-Kolping-Straße, 14, 21337 Lüneburg tel.: 0049 4131 8545299 fax: 0049 4131 8545200 e-mail: [email protected], www.gewerbeaufsichtsamt-lueneburg.de powiaty: Harburg, Lüchow-Dannenberg, Lüneburg, Uelzen

°

Państwowa Inspekcja Przemysłowa w Oldenburgu Staatliches Gewerbeaufsichtsamt Oldenburg Rosenstraße 13 b, 26122 Oldenburg tel.: 0049 441 92220 fax: 0049 441 9222152 e-mail: [email protected]

°

Państwowa Inspekcja Przemysłowa w Emden Staatliches Gewerbeaufsichtsamt Emden Brückstraße 38, 26725 Emden tel.: 0049 4921 92170 fax: 0049 4921 921758 e-mail: [email protected]

°

Państwowa Inspekcja Przemysłowa w Cuxhaven Staatliches Gewerbeaufsichtsamt Cuxhaven Elfenweg 15, 27474 Cuxhaven tel.: 0049 4721 506200 fax: 0049 4721 506260 e-mail: [email protected]

°

Państwowa Inspekcja Przemysłowa w Celle Staatliches Gewerbeaufsichtsamt Celle Im Werder 9, 29221 Celle tel.: 0049 5141 7550 fax: 0049 5141 75588 e-mail: [email protected]

°

Urząd Ochrony Konsumentów i Bezpieczeństwa Żywności Dolnej Saksonii Niedersächsisches Landesamt für Verbraucherschutz und Lebensmittelsicherheit Birkenweg 1, 26127 Oldenburg tel.: 0049 441 570260 fax: 0049 441 57026179 e-mail: [email protected] www.laves.niedersachsen.de

2. Finansowanie i wspieranie działalności gospodarczej i inwestycji w Dolnej Saksonii a) Instytucje wspierające – NBank

°

°

Państwowa Inspekcja Przemysłowa w Hildesheim Staatliches Gewerbeaufsichtsamt Hildesheim Hindenburgplatz 20, 31134 Hildesheim tel.: 0049 5121 16000 fax: 0049 5121 160010 e-mail: [email protected] Państwowa Inspekcja Przemysłowa w Osnabrück Staatliches Gewerbeaufsichtsamt Osnabrück Johann-Domann-Str. 2, 49080 Osnabrück tel.: 0049 541 503500 fax: 0049 541 503501 e-mail: [email protected]

Bankiem wspierającym w Dolnej Saksonii jest NBank (Investitions- und Förderbank Niedersachsen GmbH). Do zadań banku należy uaktywnianie środków finansowych udostępnionych przez fiskusa przede wszystkim na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw w Dolnej Saksonii. Kraj związkowy Dolna Saksonia posiada 50% udziałów w kapitale zakładowym spółki. Ponadto NBank został utworzony w celu finansowania inwestycji na terenie Dolnej Saksonii. Ważnym elementem jego działalności jest wspieranie dolnosaksońskich przedsiębiorstw na rynkach zagranicznych. NBank rozpoczął swoją działalność 1 stycznia 2004 r. Główna siedziba banku mieści się w Hanowerze, oddziały regionalne znajdują się w Brunszwiku (Braunschweig), Lüneburgu i Oldenburgu. Podstawą efektywności działań NBanku jest jego ścisła współpraca z izbami rzemieślniczymi, przemysłowo-handlowymi, związkami branżowymi oraz komunalnymi instytucjami kredytowymi.


63

NBank gromadzi i udostępnia informacje oraz oferuje usługi doradcze w zakresie programów pomocowych i możliwości wspierania przedsiębiorstw przez gminy, kraj związkowy, Republikę Federalną Niemiec oraz Unię Europejską. NBank pomaga również w dostosowaniu odpowiednich programów pomocowych do profilu działalności firmy oraz w łączeniu różnych możliwości dofinansowania. Oferuje usługi doradcze w zakresie marketingu i kontrolingu dla osób zakładających własne firmy. Prowadzi projekty szkoleniowe wspierające doskonalenie zawodowe. Oferuje takie programy jak Kredyt w Dolnej Saksonii, Program Wspierający Innowacyjność, Rozwój Turystyki, Gospodarka i Środowisko Naturalne, Targi w Niemczech i Targi Zagraniczne, Doradztwo Marketingowe dla Firm Rzemieślniczych, Doradztwo dla Osób Rozpoczynających Działalność Gospodarczą. °

64

Investitions- und Förderbank Niedersachsen GmbH - NBank Beratungscenter Hannover Günther-Wagner-Allee 12 – 14 30177 Hannover tel.: 0049 511 30031 333 fax: 0049 511 30031 11333 e-mail: [email protected], www.nbank.de


Program doradczy: Handel Zagraniczny (Beratung Außenwirtschaft)

aa) Programy i inicjatywy pomocowe Firmy, które wkraczają na rynki międzynarodowe, są zainteresowane przede wszystkim programami pomocowymi, które nie wymagają wielu formalności i jednocześnie dają szanse zwiększenia wymiany handlowej z zagranicą. Programy oferowane przez Dolną Saksonię są przedstawione poniżej. Często kierowane są one do małych i średnich firm, które od 1 stycznia 2005 zdefiniowane są zgodnie z dyrektywą Komisji Europejskiej (2003/361/ EWG z dnia 6.05.2003) jako przedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 250 osób, z rocznym obrotem nie wyższym niż 50 milionów EUR lub z sumą bilansową nie przekraczającą 43 milionów EUR. Ponadto 25% kapitału lub akcji dających prawo głosu w małej lub średniej firmie nie może należeć do przedsiębiorstwa, które nie spełnia powyższych kryteriów. Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie internetowej: http://europa.eu.int/comm/enterprise/enter prise_policy/sme_definition/index_de.htm Oprócz wspierania przedsiębiorstw środkami finansowymi Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Transportu Dolnej Saksonii organizuje wraz z dolnosaksońskimi izbami przemysłowo-handlowymi oraz innymi instytucjami giełdy kooperacyjne, misje zagraniczne, konferencje branżowe oraz wiele innych imprez gospodarczych zarówno w kraju jak i zagranicą. Takie inicjatywy i spotkania są nieocenionym źródłem informacji dla firm rozpoczynających działalność na rynkach zagranicznych.

Program ma na celu ułatwienie dostępu do informacji poprzez usługi doradcze dla małych i średnich przedsiębiorstw w celu zwiększenia ich konkurencyjności. W roku 2004 w tym programie uczestniczyły 54 firmy z Dolnej Saksonii. Kwota dofinansowania dla jednej firmy wynosiła przeciętnie 4 tys. EUR.

° ° ° ° ° ° °

Do czego przysługuje dofinansowanie? Firmy mogą otrzymać dofinansowanie do kosztów doradztwa dotyczącego rozpoczęcia lub rozszerzenia działalności gospodarczej poza granice Niemiec, m.in. w zakresie: oceny możliwości zbytu i kosztów działalności na rynkach zagranicznych zorganizowania działalności gospodarczej w innym kraju budowy sieci dystrybucyjnej zawierania umów finansowania inwestycji procedur celnych i podatkowych inwestycji zagranicznych, kwestii licencji i kooperacji z firmami zagranicznymi Kto może otrzymać dofinansowanie? Program obejmuje przedstawicieli wolnych zawodów oraz małe i średnie przedsiębiorstwa mające swoją siedzibę lub zakład w Dolnej Saksonii. Dofinansowanie jest bezzwrotne i naliczane za dni obejmujące doradztwo (8 godzin). Przy mniej niż 8 godzinach dofinansowanie przyznawane jest proporcjonalnie do czasu trwania usługi. Dofinansowanie usług doradczych (łącznie

z kosztami podróży i innymi poniesionymi wydatkami) przyznawane jest w wymiarze maksymalnie 10 dni w wysokości do 50% kosztów doradztwa, jednak nie więcej niż 400 EUR dziennie. W uzasadnionych przypadkach dofinansowanie może zostać przyznane na kolejne 5 dni, od 11 do 15 dnia wynosi ono 25% kwoty, maksymalnie 200 EUR dziennie. Gdzie można złożyć wniosek? Program jest prowadzony przez NBank (zob. pkt 2), w którego siedzibie lub na stronach internetowych (www.nbank.de, e-mail: [email protected]) można uzyskać niezbędne informacje oraz formularze.

Program doradczy: Wspólne Przedstawicielstwo Zagraniczne (Beratungsprogramm Firmenpoolbeteiligungen) Do czego przysługuje dofinansowanie? W ramach uzupełnienia pierwszego programu, dofinansowanie otrzymać można również na pokrycie kosztów wspólnego przedstawicielstwa przedsiębiorstw zagranicą. Firmy pokrywają częściowo koszty utrzymania biura zagranicznego prowadzonego przez dany kraj związkowy lub jedną z niemieckich izb przemysłowo-handlowych. Biuro to jest wówczas przedstawicielstwem tych firm w danym kraju i wspiera ich działalność gospodarczą na danym rynku. Kto może otrzymać dofinansowanie? Program obejmuje przedstawicieli wolnych zawodów oraz małe i średnie


65

przedsiębiorstwa mające swoją siedzibę lub zakład w Dolnej Saksonii, działające w sektorach: przemysł, rzemiosło, handel, usługi. Dofinansowanie obejmuje maksymalnie 50% kosztów ponoszonych przez firmę korzystającą ze wspólnego przedstawicielstwa w kraju nie należącym do Unii Europejskiej, maksymalnie 7 700 EUR rocznie. Kwota ta przekazywana jest bezpośrednio firmie biorącej udział w programie. Gdzie można złożyć wniosek? Program jest prowadzony przez NBank (zob. pkt 2). Niezbędne informacje oraz formularze we wszystkich placówkach banku lub na stronach internetowych (www.nbank.de, e-mail: [email protected]).

Program: Udział w Imprezach Wystawienniczych poza Terytorium RFN (Messeprogramm – Ausland) Programu ma na celu ułatwienie prezentacji małych i średnich przedsiębiorstw na targach, wystawach i innych imprezach wystawienniczych. Do czego przysługuje dofinansowanie? Dofinansowanie można otrzymać na pokrycie kosztów firmowego lub wspólnego stoiska na targach, wystawach i podobnych imprezach zagranicą. Firma wystawiająca się na własnym stoisku może otrzymać dofinansowanie do kosztów organizacji stoiska (takich jak czynsz, budowa, wyposażenie, obsługa stoiska, koszty transportowe). Dofinansowanie nie

66


obejmuje kosztów podróży, noclegów i wyżywienia pracowników firmy przebywających na targach. Firmy wystawiające się na wspólnym stoisku oprócz dofinansowania wyżej wymienionych wydatków, mogą otrzymać dofinansowanie kosztów podróży oraz pozostałych wydatków organizatora wspólnego stoiska. Kto może otrzymać dofinansowanie? Program obejmuje przedstawicieli wolnych zawodów oraz małe i średnie przedsiębiorstwa mające swoją siedzibę lub zakład w Dolnej Saksonii, działające w sektorach: przemysł, rzemiosło, handel, usługi. Dofinansowanie jest bezzwrotne i wynosi do 50% kosztów osobnego stoiska firmowego, maksymalnie 3 000 EUR na europejskich i 6 000 EUR na pozaeuropejskich targach. W przypadku wspólnego stoiska firmy mogą otrzymać zwrot 80% wydatków, maksymalnie do wysokości 6 000 EUR na europejskich i 9 000 EUR na pozaeuropejskich targach. Wystawca może otrzymać dofinansowanie raz w roku, najwyżej trzykrotnie w ramach udziału w tych samych targach. Gdzie można złożyć wniosek? Program jest prowadzony przez NBank (zob. pkt 2). Niezbędne informacje oraz formularze można uzyskać we wszystkich placówkach banku lub na stronach internetowych (www.nbank.de, e-mail: [email protected]).

bb) Osoby rozpoczynające działalność gospodarczą (Existenzgründer) Osoby rozpoczynające działalność gospodarczą znajdą w Dolnej Saksonii wiele programów wspierających przedsiębiorstwa w początkowej fazie ich istnienia oraz różnorodną ofertę usług doradczych. Programy są współorganizowane lub wspierane przez instytucje omawiane w tym rozdziale. Kraj związkowy oraz państwo pokrywają częściowo koszty usług doradczych, a banki przyznają korzystnie opodatkowane kredyty. NBank wraz z izbami rzemieślniczymi, handlowoprzemysłowymi (zob. pkt 4) oraz z Bankiem Odbudowy (Kreditanstalt für Wiederaufbau) wprowadził w największych miastach w Dolnej Saksonii nowy projekt w zakresie usług doradczych. W trakcie nieodpłatnych spotkań osoby rozpoczynające działalność gospodarczą oraz przedsiębiorcy są informowani o możliwościach wykorzystania środków pomocy publicznej.

spółkę udziałową dla średniej przedsiębiorczości Mittelständische Beteiligungsgesellschaft Niedersachsen, która wnosi wkład majątkowy do przedsiębiorstw średniej wielkości oraz do małych firm działających w zakresie nowych technologii. °

bb) Bank Powierniczy – NBB (Niedersächsische Bürgschaftsbank) Dolnosaksoński Bank Powierniczy NBB Niedersächsische Bürgschaftsbank jest instytucją wspierającą średnie przedsiębiorstwa w Dolnej Saksonii poprzez zapewnienie potrzebnego kapitału zakładowego lub inwestycyjnego. Więcej informacji o działalności NBB dostępnych jest na stronie internetowej banku.

Więcej informacji na ten temat uzyskać można na stronie internetowej NBanku www.nbank.de/foerderung/beratung_37.p hp oraz na stronie www.existenzgruender.de. ° b) Inne instytucje wspierające i banki aa) Spółka udziałowa – MB GmbH (Mittelständische Beteiligungsgesellschaft Niedersachsen)

Mittelständische Beteiligungsgesellschaft Niedersachsen MB GmbH Schiffgraben 33, 30175 Hannover tel.: 0049 511 337 05 0 fax: 0049 511 337 05 55 e-mail: [email protected], www.nbb-hannover.de/mbg/vorstellung.htm

Niedersächsische Bürgschaftsbank Niedersachsen Schiffgraben 33, 30175 Hannover tel.: 0049 511 337 05 0 fax: 0049 511 337 05 55 e-mail: [email protected], www.nbb-hannover.de/nbb/vorstellung.htm

Do instytucji wspierających przedsiębiorstwa w Dolnej Saksonii zaliczyć należy również


67

cc) NORD/LB NORD/LB jest jednym z największych banków w Niemczech. Jest to bank krajowy Dolnej Saksonii, Saksonii-Anhalt i MeklemburgiiPomorza Przedniego. NORD/LB wspiera te kraje związkowe w finansowaniu inwestycji komunalnych. NORD/LB koncentruje swoją działalność w północnych regionach Niemiec oraz Europie Północnej i ŚrodkowoWschodniej. NORD/LB Bank Polska rozpoczął działalność wiosną 2002 roku. Jest częścią silnej międzynarodowej grupy bankowej Norddeutsche Landesbank Girozentrale, realizujacej strategię budowy wiodącej pozycji na rynkach krajów basenu Morza Bałtyckiego. Od stycznia 2006 bank NORD/LB Bank Polska w wyniku przedsięwzięcia joint venture pomiędzy NORD/LB Norddeutsche Landesbank Girozentrale oraz największym bankiem norweskim DnB NOR działa w ramach nowej grupy bankowej pod nazwą DnB NORD. °

°

68

NORD/LB Norddeutsche Landesbank Girozentrale Friedrichswall 10, 30159 Hannover tel.: 0049 511 361-0 fax: 0049 0511 361-2502 e-mail: [email protected], www.nordlb.de NORD/LB Bank Polska ul. Kruczkowskiego 8, 00-380 Warszawa tel.: 0048 22 525 07 00 fax: 0048 22 525 07 10 e-mail: [email protected], www.nordlb.pl


3. Agencja Promocji Inwestycji Dolnej Saksonii (Investment Promotion Agency Niedersachsen, IPA)

4. Izby przemysłowo-handlowe oraz izby rzemieślnicze

Agencja Promocji Inwestycji Dolnej Saksonii (IPA) jest instytucją wspierającą nowo powstałe przedsiębiorstwa w Dolnej Saksonii. Agencja działa na zlecenie Ministerstwa Gospodarki Dolnej Saksonii we współpracy z poszczególnymi gminami i miastami, regionalnymi instytucjami wspierania gospodarki oraz NBankiem. IPA wspiera firmy na każdym etapie ich istnienia wykonując swoje usługi nieodpłatnie.

° °

°

Agencja Promocji Inwestycji poprzez swe działania: dostarcza informacji rynkowych o Dolnej Saksonii (segmenty rynku, branże, lokalizacje) oferuje kompleksowe usługi doradcze w zakresie: strategii wejścia na rynek, poszukiwania najdogodniejszej lokalizacji, finansowania inwestycji, nawiązywania kontaktów oraz poszukiwania partnerów handlowych udziela pomocy przy zakładaniu firmy przez indywidualne doradztwo w wyborze lokalizacji,koordynację procedur uzyskiwania pozwoleń, pomoc w zatrudnianiu pracowników oraz w razie potrzeby udziela wsparcia także po założeniu firmy.

°

°

° °

°

° °

Agencja Promocji Inwestycji Dolnej Saksonii Investment Promotion Agency Niedersachsen Schiffgraben 30, 30175 Hannover tel.: 0049 511 34 34 66 fax: 0049 511 36 15 909 e-mail: [email protected], www.ipa-niedersachsen.de

Ważne miejsce w kwestiach doradztwa, wspierania gospodarki, przedsiębiorstw i osób zakładających firmy w Dolnej Saksonii zajmują izby przemysłowo-handlowe (IHK) oraz izby rzemieślnicze (HWK). Członkostwo w izbach przemysłowo-handlowych oraz izbach rzemieślniczych danego regionu jest dla wszystkich firm obowiązkowe. Izby są wspólną organizacją przedsiębiorstw wchodzących w ich skład, na rzecz których izby świadczą rozmaite usługi. Działalność izb obejmuje: lobbing gospodarczy i kształtowanie opinii na szczeblu samorządów terytorialnych, landów, Republiki Federalnej oraz Unii Europejskiej dążenie do wprowadzenia jasnych, obowiązujących wszystkie podmioty zasad rynkowych wspieranie produktów i usług najlepszej jakości udzielanie informacji o kształceniu zawodowym i szkoleniach, badaniach naukowych i innowacjach technologicznych, handlu, usługach i przetargach publicznych świadczenie usług z zakresu logistyki, prawa, podatków, zakładania firmy i handlu elektronicznego udzielanie informacji o handlu zagranicznym i pomoc w nawiązywaniu zagranicznych kontaktów

a) Izby przemysłowo-handlowe (Industrie- und Handelskammern, IHK) Pod egidą Niemieckiego Zrzeszenia Izb Przemysłowo Handlowych (Deutscher Industrie- und Handelskammertag – DIHK) stale poszerzana jest sieć izb zarówno w Niemczech jak i zagranicą, a standard świadczonych usług jest systematycznie podnoszony. DIHK obejmuje w Niemczech sieć 81 izb. °

Niemieckie Zrzeszenie Izb PrzemysłowoHandlowych z siedzibą w Berlinie Deutscher Industrie- und Handelskammertag Berlin (DIHK) Breite Straße 29, 10178 Berlin tel.: 0049 30 203080 fax: 0049 3020308 1000 e-mail: [email protected], www.dihk.de We współpracy z DIHK izby przemysłowohandlowe organizują tzw. giełdę technologii. Izby pośredniczą nieodpłatnie w przekazywaniu ofert dotyczących nowych technologii, a giełda technologii obejmuje również usługi doradcze oraz organizowanie konferencji branżowych poświęconych transferowi technologii. Więcej informacji na ten temat znajduje się na stronie internetowej www.technologieboerse.ihk.de. Jedną z najbardziej prężnie działających izb bilateralnych jest Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo-Handlowa w Warszawie, zrzeszająca około 900 firm z obu krajów. Izba aktywnie działa na rzecz zrzeszonych


69

firm oraz wspiera stosunki gospodarcze pomiędzy Polską a Niemcami. °

Polsko-Niemiecka Izba PrzemysłowoHandlowa Deutsch-Polnische Industrie- und Handelskammer ul. Miodowa 14, 00-246 Warszawa tel.: 0048 22 5310500 fax: 0048 22 5310600 e-mail: [email protected], www.ihk.pl Na terenie Dolnej Saksonii działa 7 izb przemysłowo-handlowych oraz ich liczne przedstawicielstwa. Izby przemysłowohandlowe nieomal codziennie organizują lub współorganizują szkolenia i konferencje na różne tematy, jak np. kursy dla młodych przedsiębiorców w zakresie podstawowych procedur prawnych, podatkowych oraz organizacji przedsiębiorstwa.

°

°

70

°

°

°

Izba Przemysłowo-Handlowa w Brunszwiku Industrie- und Handelskammer Braunschweig Brabandtstraße 1, 38100 Braunschweig tel.: 0049 531 47150 fax: 0049 531 4715299 e-mail: [email protected], www.braunschweig.ihk.de Izba Przemysłowo-Handlowa w Hanowerze / Hildesheim Industrie- und Handelskammer Hannover / Hildesheim Schiffgraben 49, 30175 Hannover tel.: 0049 511 31070 fax: 0049 511 3107333 e-mail: [email protected], www.hannover.ihk.de


°

Izba Przemysłowo-Handlowa w Lüneburgu / Wolfsburgu Industrie- und Handelskammer Lüneburg / Wolfsburg Am Sande 1, 21335 Lüneburg tel.: 0049 4131 742424 fax: 0049 4131 742180 e-mail: [email protected], www.ihk24-lueneburg.de Izba Przemysłowo-Handlowa w Oldenburgu Oldenburgische Industrie- und Handelskammer Moslestraße 6, 26122 Oldenburg tel.: 0049 441 22200 fax: 0049 441 2220111 e-mail: [email protected], www.ihk-oldenburg.de Izba Przemysłowo-Handlowa w Osnabrück / Emsland Industrie- und Handelskammer Osnabrück-Emsland Neuer Graben 38, 49074 Osnabrück tel.: 0049 541 3530 fax: 0049 541 353122 e-mail: [email protected], www.osnabrueck.ihk24.de Izba Przemysłowo-Handlowa we Fryzji Wschodniej i Papenburgu Industrie- und Handelskammer für Ostfriesland und Papenburg Ringstraße 4, 26721 Emden tel.: 0049 49 2189010 e-mail: [email protected], www.ihk-emden.de

°

Izba Przemysłowo-Handlowa w Stade dla Regionu Łaby-Wezery Industrie- und Handelskammer Stade für den Elbe-Weser-Raum Am Schäferstieg 2, 21680 Stade tel.: 0049 4141 5240 fax: 0049 4141 524111 e-mail: [email protected], www.stade.ihk24.de

°

Izba Rzemieślnicza w Brunszwiku Handwerkskammer Braunschweig Burgplatz 2+2a, 38100 Braunschweig tel.: 0049 531 12010 fax: 0049 531 1201333 e-mail: [email protected], www.hwk-bs.de

°

Izba Rzemieślnicza w Hanowerze Handwerkskammer Hannover Berliner Allee 17, 30175 Hannover tel.: 0049 511 348590 fax: 0049 511 3485932 e-mail: [email protected], www.hwk-hannover.de

°

Izba Rzemieślnicza Hildesheim-Południowa Dolna Saksonia Handwerkskammer Hildesheim-Südniedersachsen Braunschweiger Str. 53, 31134 Hildesheim tel.: 0049 5121 1620 fax: 0049 5121 33836 e-mail: [email protected], www.hwk-hildesheim.de

°

Izba Rzemieślnicza Lüneburg-Stade Handwerkskammer Lüneburg-Stade Friedenstraße 6, 21335 Lüneburg tel.: 0049 4131 7120 fax: 0049 4131 44724 e-mail: [email protected], www.hwk-lueneburg-stade.de

°

Izba Rzemieślnicza w Oldenburgu Handwerkskammer Oldenburg Theaterwall 32, 26122 Oldenburg tel.: 0049 441 2320 fax: 0049 441 232218 e-mail: [email protected], www.hwk-oldenburg.de

b) Izby rzemieślnicze (Handwerkskammern) Oprócz zarządzania i reprezentowania interesów swoich członków izby rzemieślnicze oferują szeroką gamę usług przede wszystkim najmniejszym firmom. Firmy członkowskie mogą skorzystać z usług doradczych dotyczących m.in. zagadnień prawnych lub ochrony środowiska. Izby są również kompetentnym partnerem do rozmów w sprawie rozpoczęcia i prowadzenia działalności gospodarczej. Interesy izb rzemieślniczych w Dolnej Saksonii reprezentuje na poziomie federalnym i europejskim Centralne Zrzeszenie Niemieckiego Rzemiosła z siedzibą w Berlinie. °

Cenralne Zrzeszenie Niemieckiego Rzemiosła Zentralverband des Deutschen Handwerks Haus des Deutschen Handwerks Mohrenstraße 20/21, 10117 Berlin tel.: 0049 30 206190 e-mail: [email protected], www.zdh.de


71

°

Izba Rzemieślnicza Osnabrück-Emsland Handwerkskammer Osnabrück-Emsland Bramscher Str. 134-136, 49088 Osnabrück tel.: 0049 541 69290 fax: 0049 541 6929290 e-mail: [email protected], www.hwk-os-el.de

°

°

° °

Izba Rzemieślnicza we Wschodniej Fryzji Handwerkskammer für Ostfriesland Straße des Handwerks 2, 26603 Aurich tel.: 0049 4941 17970 fax: 0049 4941 179740 e-mail: [email protected], www.hwk-aurich.de

c) Agencja ds. Europy Wschodniej Osteuropa-Agentur przy Zrzeszeniu Izb Rzemieślniczych Dolnej Saksonii (VHN)

° °

72

W maju 2002 roku przy Zrzeszeniu Izb Rzemieślniczych Dolnej Saksonii utworzona została Agencja ds. Europy Wschodniej, której zadaniem jest udzielanie pomocy przedsiębiorstwom oraz pozyskiwanie informacji, organizacji, zarządzania i finansowania. Do głównych zadań Agencji ds. Europy Wschodniej należy m.in.: kontakty z Izbami Rzemieślniczymi Dolnej Saksonii usługi informacyjne i doradcze w zakresie współpracy międzynarodowej oraz nawiązywanie kontaktów z potencjalnymi partnerami kooperacyjnymi


°

organizowanie konsultacji, misji gospodarczych, giełd współpracy oraz udziału w targach dla firm niemieckich organizowanie podróży przedsiębiorców z Dolnej Saksonii do Polski oraz z Polski do Dolnej Saksonii wspieranie przedsiębiorstw w rozwijaniu międzynarodowej współpracy gospodarczej i w nawiązywaniu kontaktów handlowych Zrzeszenie Izb Rzemieślniczych Dolnej Saksonii / Agencja ds. Europy Wschodniej Vereinigung der Handwerkskammern Niedersachsen / Osteuropa-Agentur Ferdinandstraße 3, 30175 Hannover kontakt: Aneta Holtmann tel.: 0049 511 3808719 fax: 0049 511 3808721 e-mail: [email protected], www.handwerk-vhn.de

5. Związki i zrzeszenia branżowe (Vereinigungen und Branchenverbände) Małe i średnie przedsiębiorstwa danej branży mają możliwość zrzeszania się. Związki branżowe wspierają swoje firmy członkowskie oraz reprezentują ich interesy na poziomie samorządów terytorialnych i krajów związkowych. Adresy związków i zrzeszeń branżowych firm dolnosaksońskich znajdują się w załączniku 2.

6. Centra technologiczne (Technologiezentren) Usługi dla przedsiębiorców oferują w Dolnej Saksonii również centra technologiczne. Ich zadaniem jest wspomaganie nowych przedsiębiorstw działających w zakresie inowacyjnych technologii. Oferta centrów technologicznych obejmuje pomoc praktyczną, np. wynajem pomieszczeń biurowych i produkcyjnych, sekretariatu czy sal konferencyjnych. W trakcie pierwszych lat istnienia nowej firmy na rynku centra technologiczne świadczą usługi w zakresie profesjonalnego doradztwa. Adresy centrów technologicznych w Dolnej Saksonii znajdują się w załączniku 3.

7. Centra informacyjne (Informationszentren) a) Centrum Transferu Nowych Technologii (IRC - Innovation Relay Centre) Centrum Transferu Nowych Technologii Dolnej Saksonii/Saksonii-Anhalt wspiera przedsiębiorstwa oraz instytucje badawcze w zakresie transferu technologii i wiedzy w Europie. Centrum należy do sieci 250 organizacji partnerskich założonej w 1995 roku przez Komisję Europejską. W Dolnej Saksonii/Saksonii-Anhalt koordynacją Centrum zajmuje się NBank, Uniwersytet w Hanowerze oraz tti instytucja wspierająca innowacyjność i transfer technologii w Magdeburgu.

Centrum oferuje swoje usługi małym i średnim przedsiębiorstwom, które chcą wykorzystać innowacyjne produkty lub usługi w rozwoju własnej firmy. IRC pomaga również instytucjom badawczym i firmom w poszukiwaniu zastosowań dla wyników badań oraz innowacyjnych produktów i usług.

° ° ° ° °

Centrum Transferu Nowych Technologii zajmuje się ponadto: kojarzeniem firm na terenie Europy doradztwem w zakresie finansowania i realizacji projektów innowacyjnych doradztwem w zakresie prawa patentowego audytem technologicznym Centrum Transferu Nowych Technologii IRC Niedersachsen/Sachsen-Anhalt Günther-Wagner-Allee 12 – 14 30177 Hannover tel.: 0049 511 30031362 fax: 0049 511 3003111362 kontakt: Thomas Brinks e-mail: [email protected], www.irc-innsa.de

b) Europejskie Info-Centrum w Hanowerze (EIC - Euro Info Centre Hannover) Europejskie Info-Centrum (EIC) z siedzibą w Hanowerze jest oficjalnym ośrodkiem doradczym Komisji Europejskiej w Dolnej Saksonii i częścią europejskiej sieci 340 centrów EIC. Jego celem jest wspieranie przedsiębiorstw z Dolnej Saksonii w celu podniesienia ich konkurencyjności i rozwoju nowych technologii w małych i średnich


73

°

° °

°

przedsiębiorstwach Unii Europejskiej. EIC dostarcza wszechstronnych informacji o Unii Europejskiej szczególnie w zakresie środków pomocowych, wspólnej waluty i wspólnego rynku. Większość tych informacji można uzyskać bezpłatnie.

z tego regionu. Celem stowarzyszenia jest działanie na rzecz prężnego rozwoju gospodarki w regionie Hanoweru oraz tworzenie jej pozytywnego wizerunku na zewnątrz, jak również inicjowanie współpracy między firmami.

Centrum Euro Info oferuje usługi w zakresie: informacji i doradztwa o programach pomocowych, przetargach publicznych, dyrektywach i rozporządzeniach Unii Europejskiej poszukiwania partnerów kooperacyjnych i kontaktów handlowych w Europie planowania, wspierania i koordynowania projektów oraz ich finansowania i składania wniosków w ramach programów pomocowych organizowania imprez na temat aktualnych zagadnień (wspieranie badań naukowych, rozszerzenie Unii Europejskiej, społeczeństwo informacyjne)

Region Hannover powołany w 2001 r. na mocy ustawy kraju związkowego jest jednostką polityczną i administracyjną regionu obejmującą poza Hanowerem, stolicą kraju związkowego, 20 otaczających go miast i gmin.

°

° °

Europejskie Info-Centrum Euro Info Centre Hannover Günther-Wagner-Allee 12–14 30177 Hannover tel.: 0049 511 30031374 fax: 0049 511 3003111374 e-mail: [email protected], www.eic-hannover.de

c) Stowarzyszenie gospodarcze Pro Hannover Region oraz Europaregion Hannover Stowarzyszenie gospodarcze Pro Hannover Region skupia ponad 300 firm i instytucji

74


°

°

W regionie gospodarczym Hanower kooperacja między stowarzyszeniem gospodarczym Pro Hannover Region a wydziałem ds. Unii Europejskiej Regionu Hanower oferuje polskim interesentom: pośrednictwo kontaktów z instytucjami publicznymi wraz z informacjami na temat lokalizacji, warunków osiedlenia i możliwości wsparcia finansowego bezpośrednie kontakty z firmami regionu ze wszystkich branż współpracę w sieci kooperacyjnej tzw. networking w celu rozwoju kontaktów między firmami oraz firmami a klientami Pro Hannover Region Haus der Wirtschaftsförderung, Prinzenstraße 12, 30159 Hannover kontakt: Karl-Wilhelm Veigt tel.: 0049 511 61623379 fax: 0049 511 61623381 e-mail: [email protected], www.p-h-r.de

°

Europaregion Hannover Hildesheimer Straße 20, 30159 Hannover kontakt: Petra Schulze-Ganseforth tel.: 0049 511 61623215 fax: 0049 511 61623458 e-mail: [email protected] www.europaregion-hannover.de, www.region-hannover.de

8. Kształcenie i doskonalenie zawodowe kadr kierowniczych a) Międzynarodowe Doskonalenie i Rozwój Zawodowy (InWEnt) (Internationale Weiterbildung und Weiterentwicklung) InWEnt jest organizacją użyteczności publicznej, która zajmuje się rozwojem zawodowym, edukacją i dialogiem na poziomie międzynarodowym. Programy InWEnt są skierowane do fachowców oraz kadry kierowniczej z dziedziny gospodarki, polityki i administracji na całym świecie.

d) Komunalny System Informacyjny dot. Lokalizacji Przedsiębiorstw w Dolnej Saksonii (Kommunales Standort-InformationsSystem Niedersachsen (KomSIS) KomSIS jest wspólną inicjatywą gospodarczą 400 powiatów i miast na prawach powiatów. Jest systemem informacyjnym dla przedsiębiorstw poszukujących dogodnej lokalizacji dla działalności produkcyjnej lub usługowej w miastach i gminach Dolnej Saksonii. Zainteresowane firmy mogą uzyskać bezpłatne informacje o istniejących lokalizacjach oraz mają możliwość prowadzenia bezpośrednich negocjacji z partnerami handlowymi. Poprzez uzyskiwanie szybkich i aktualnych danych system stanowi przydatne narzędzie dla inwestorów dolnosaksońskich i zagranicznych. Dalsze Informacje znajdują się pod adresem: www.komsis.de, e-mail: [email protected].

° ° ° ° ° °

Współpraca InWEnt z partnerami w Europie Środkowo-Wschodniej obejmuje następujące dziedziny: integrację ze strukturami Unii Europejskiej zagadnienia administracji publicznej i doradztwa politycznego wzrostu kompetencji kadry kierowniczej w gospodarce rynkowej zarządzanie gospodarką oraz finanse publiczne restrukturyzację przedsiębiorstw ochronę środowiska i rozwój regionalny We współpracy z Region Hannover oraz z dolnosaksońskimi izbami przemysłowo-handlowymi InWEnt stworzył program współpracy z Polską ”Job-fit for Europe”. Dla dolnosaksońskich przedsiębiorstw program ten stwarza szanse wejścia na polski rynek. Oferuje możliwość podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników w firmach współpracujących


75

°

° °

°

z polskimi partnerami. Program składa się z następujących etapów: zdobywanie kompetencji w zakresie handlu zagranicznego (doradcy Izby Przemysłowo-Handlowej w Hanowerze przeprowadzają szkolenia w zakresie handlu zagranicznego, zawierania umów w Polsce, międzynarodowego prawa handlowego oraz procedur dostaw i sprzedaży ze szczególnym uwzględnieniem uwarunkowań rynku polskiego) zdobywanie kompetencji językowych (kursy języka polskiego oraz business-english) zdobywanie kompetencji międzykulturowej (pracownicy zdobywają wiedzę o kulturze biznesowej i stylu życia w Polsce) praktyki zagranicą (podczas dwutygodniowych praktyk w Polsce uczestnicy programu nawiązują kontakty z polskimi firmami oraz wykorzystują zdobytą wiedzę w praktyce)

b) Niemiecka Akademia Zarządzania w Dolnej Saksonii (Deutsche Management Akademie Niedersachsen) Niemiecka Akademia Zarządzania (DMAN) jest instytucją użyteczności publicznej z siedzibą w Celle zajmującą się szkoleniem kadry kierowniczej. Oferta Akademii skierowana jest do menedżerów oraz przyszłej kadry kierowniczej z firm z Europy Środkowo-Wschodniej oraz ze Wspólnoty Niepodległych Państw. W trakcie fachowych szkoleń menedżerskich w Celle przekazywana jest praktyczna wiedza i umiejętności. DMAN oferuje swoje programy w ścisłej współpracy z firmami z Dolnej Saksonii, które wspierają pracę Akademii poprzez organizowanie praktyk zawodowych, użyczanie trenerów i nawiązywanie kontaktów z przedsiębiorstwami w Europie Środkowo- Wschodniej i państwach WNP. Akademia przyczynia się swoją działalnością do rozwoju gospodarek krajowych partnerów handlowych Niemiec oraz pomaga w nawiązywaniu kontaktów gospodarczych pomiędzy firmami z Dolnej Saksonii a partnerami zagranicznymi. DMAN ma swoje przedstawicielstwo także w Moskwie, przy której zlokalizowane jest jednocześnie Przedstawicielstwo Dolnej Saksonii w Federacji Rosyjskiej.

Uczestnictwo w programie finansowane jest ze środków kraju związkowego Dolnej Saksonii oraz z Europejskiego Funduszu Społecznego EFS. °

76

Międzynarodowe Kształcenie i Rozwój Zawodowy Internationale Weiterbildung und Entwicklung gGmbH (InWEnt ) Theaterstrasse 16, 30159 Hannover tel.: 0049 511 3048015 fax: 0049 511 3048099 kontakt: Martina Graupner-Kreutzman e-mail: [email protected], www.inwent.org


°

Niemiecka Akademia Zarządzania w Dolnej Saksonii Deutsche Management Akademie Niedersachsen GmbH Schloß, Schloßplatz 1, 29221 Celle tel.: 0049 5141 9730 fax: 0049 5141 973200 e-mail: [email protected], www.dman.de

9. Targi

We wszystkich imprezach organizowanych przez Deutsche Messe AG uczestniczy co roku ponad 23 tys. wystawców i 1,7 mln zwiedzających. Z Polski w targach w Hanowerze bierze co roku udział ok. 80 firm i przyjeżdża 5 tys. zwiedzających. Deutsche Messe AG organizuje imprezy targowe zarówno w Hanowerze jak i na wybranych rynkach międzynarodowych od ponad 15 lat stale rozszerzając swoją ofertę. W ostatnich latach znacznie zaktywizowane zostały działania zagranicą, a szczególnie w Australii, Chinach, Turcji i USA.

a) Messe AG Deutsche Messe AG realizuje obroty roczne w wysokości ok. 250 milionów EUR, zatrudnia ok. 700 pracowników i utrzymuje przedstawicielstwa w 60 krajach świata. Tym samym zajmuje czołową pozycję w światowym rankingu organizatorów targów międzynarodowych. Pierwsze targi w Hanowerze (Hannover Messe) odbyły się w 1947 roku. Dzisiaj są one potęgą światową. Sama powierzchnia terenu targowego obejmuje 1 mln m2 .W okresie ostatnich dziesięciu lat poniesiono nakłady inwestycyjne w wysokości 818 mln EUR, które pozwoliły na budowę nowych lub zmodernizowanie istniejących hal wystawowych, udoskonalenia infrastruktury, wybudowania wielokondygnacyjnych garaży parkingowych. Pięć z dziesięciu największych imprez targowych na świecie odbywa się właśnie w Hanowerze, a wśród nich tak znane jak CeBIT (Światowe Targi Technologii Informatycznych, Telekomunikacji, Oprogramowania oraz Usług), HANNOVER MESSE (Międzynarodowe Targi Technologii, Innowacji i Automatyki w Przemyśle) czy EMO (Światowe Targi Obróbki Metali). Co dwa lata mają miejsce IAA – Światowe Targi Pojazdów Użytkowych oraz LIGNA – Światowe Targi Maszyn i Wyposażenia dla Przemysłu Drzewnego i Gospodarki Leśnej.

°

Przedstawicielstwo w Dolnej Saksonii c/o ICS-International Consulting Services Geibelstraße 107, 30173 Hannover kontakt: Georg Sewig tel.: 0049 511 56379950 lub 0049 171 7886969 fax: 0049 511 56379960 e-mail: [email protected], www.messe.de

b) Przedstawicielstwo Deutsche Messe AG w Polsce Przedstawiciel w Polsce oferuje wystawcom nastepujące usługi: doradztwo przy wyborze imprezy targowej, pomoc w organizacji wystąpienia na targach, informacje o programach promocyjnych, doradztwo przy wyborze firmy budującej stoiska, biura podróży, spedytora oraz zwiedzającym informacje o programie danych targów, informacje o ofertach wyjazdowych, informacje o Hanowerze, przedsprzedaż biletów wstępu na targi. F. Dolna Saksonia – instytucje otoczenia biznesu

77

°

Deutsche Messe AG, Hannover Przedstawiciel w Polsce kontakt: Ewa Samkowska ul. Kochanowskiego 27/2, 01-864 Warszawa tel.: 0048 22 6397253 lub 0048 22 8667512 fax: 0048 22 8667514 e-mail: [email protected], www.hf-poland.com

°

°

10. Polskojęzyczni doradcy podatkowi i radcy prawni w Dolnej Saksonii

Dipl.-Kfm. Peter Garbe Doradca podatkowy Großer Hillen 26, 30559 Hannover, tel.: 0049 511 56359090 fax: 0049 511 56359099 e-mail: [email protected], www.g-m-steuerberater.de Armin Arand Doradca podatkowy Im Born 1, 30455 Hannover tel.: 0049 511 484325 fax: 0049 511 484921 e-mail: [email protected]

°

Kornelia Winnicka Adwokat Kancelaria Herfurth & Partner Luisenstraße 5, 30159 Hannover tel.: 0049 511 3075625 fax: 0049 511 3075610 e-mail: [email protected], www.herfurth.de

°

Jarosław Grycz Adwokat i tłumacz przysięgły języka polskiego Röselerstraße 3, 30159 Hannover tel.: 0049 511 98420680 fax: 0049 511 98420681

°

Lutz Rieckenberg Adwokat Goseriede 5, 30159 Hannover tel.: 0049 511 13934 fax: 0049 511 18012

°

Adele Maria Passon Adwokat Kancelaria Dr. Lüders Zum Blauen See 5, 31275 Lehrte tel.: 0049 5132 82680 fax: 0049 5132 826897

°

Anetka Banasiak Adwokat Gudestraße 18 – 20, 29525 Uelzen tel.: 0049 581 2102 fax: 0049 581 76138

°

Thomas Kuczynski Adwokat Schleinitzstaße 14, 38106 Braunschweig tel.: 0049 531 23429151 fax: 0049 531 23429155

11. Ambasada Rzeczpospolitej Polskiej Najbliższą polską placówką dyplomatyczną Polski jest Konsulat Rzeczpospolitej Polskiej z siedzibą w Hamburgu. Ambasada Rzeczypospolitej Polski znajduje się w Berlinie. °

Konsulat Generalny Rzeczpospolitej Polski Generalkonsulat der Republik Polen Gründgensstraße 20, 22309 Hamburg tel.: 0049 40 611870 fax.: 0049 40 6325030 godziny przyjęć: poniedziałek, wtorek, piątek 9.00-13.00, 14.00-18.00

°

Ambasada Rzeczpospolitej Polski w Berlinie Botschaft der Republik Polen Richard-Strauss-Straße 11, 14193 Berlin tel.: 0049 30 223130 fax: 0049 30 22313212 e-mail: [email protected], www.botschaft-polen.de

a) Doradcy podatkowi (wybór) ° °

Dipl.-Kfm. Klaus-Günther Goldberg Doradca podatkowy i biegły rewident Marktstraße 45, 30159 Hannover tel.: 0049 511 368650

°

Kancelaria Podatkowa Schulz-Pruss Dipl.-Ök. Wendelin Schulz-Pruss Doradca podatkowy Prinz-Albrecht-Ring 10, 30657 Hannover tel.: 0049 511 90880800 fax: 0049 511 90880808 e-mail: [email protected], www.schulz-pruss.de

°

78

Harald Semmler Doradca podatkowy i biegły księgowy Schiffgraben 27, 30159 Hannover tel.: 0049 511 4860143 www.patscheke-steuerkanzlei.de


Volker Maischak Doradca podatkowy Oldenburger Allee 39, 30659 Hannover tel.: 0049 511 515080 fax: 0049 511 5150851 e-mail: [email protected]

b) Prawnicy (wybór) °

Thomas Gabriel Adwokat i tłumacz przysięgły języka polskiego Kancelaria Herfurth & Partner Luisenstraße 5, 30159 Hannover tel.: 0049 511 307560 fax: 0049 511 3075610 www.herfurth.de


79

12. Przedstawicielstwo Dolnej Saksonii w Polsce

° ° ° ° ° °

Przedstawicielstwo Dolnej Saksonii w Polsce zostało utworzone w grudniu 2002 r. w Warszawie. Gospodarczy charakter działalności Przedstawicielstwa determinuje jego umocowanie po stronie niemieckiej w Ministerstwie Gospodarki, Pracy i Transportu Dolnej Saksonii. Zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Przedstawicielstwo systematycznie realizuje dolnosaksońską strategię w zakresie współpracy z Polską. Misją Przedstawicielstwa jest intensyfikacja współpracy gospodarczej pomiędzy Polską a Dolną Saksonią, w tym w szczególności: pomoc w nawiązywaniu kontaktów handlowych udzielanie informacji rynkowych doradztwo inwestycyjne wspieranie przedsiębiorstw w ich działalności na polskim i dolnosaksońskim rynku poszukiwanie rozwiązań bieżących problemów we wzajemnym obrocie gospodarczym promocja wiedzy na temat obu krajów Przedstawicielstwo tworzy platformę do wymiany handlowej w ramach giełd kooperacyjnych, rozmów branżowych, udziału w targach, które służą dalszemu systematycznemu pogłębianiu stosunków gospodarczych. Od czasu swojego powstania Przedstawicielstwo było co roku współorganizatorem stoisk zbiorowych na Międzynarodowych Targach Ekologicznych Poleko w Poznaniu, na których każdorazowo prezentowało się dwanaście dolnosaksońskich

80

przedsiębiorstw. Organizowało liczne misje gospodarcze przedsiębiorców z Dolnej Saksonii w ramach polskich imprez wystawienniczych takich jak Polagra Food, Budma, Dni z Doradztwem Rolniczym oraz misje polskich firm na dolnosaksońskie imprezy targowe jak Targi Hanowerskie. Przedstawicielstwo jest współorganizatorem wielu tematycznych seminariów oraz inicjatorem spotkań kooperacyjnych w branży spożywczej, budowlanej i ochrony środowiska. Towarzyszy ono oficjalnym delegacjom rządowym i parlamentarnym oraz działa na rzecz pogłębiania współpracy Dolnej Saksonii z regionami partnerskimi, jakimi są Dolny Śląsk oraz Wielkopolska. Więcej informacji o działalności Przedstawicielstwa Dolnej Saksonii w Polsce można znaleźć na stronie internetowej pod adresem: www.niedersachsen.pl www.dolna-saksonia.pl


Przedstawicielstwo Dolnej Saksonii ułatwia przedsiębiorcom zainteresowanym rozpoczęciem działalności w Niemczech nawiązanie kontaktów biznesowych z instytucjami i firmami z Dolnej Saksonii.


Kategoria

skrót

niemiecki

polski

Gerichte

AG

Amtsgericht

Sąd Rejonowy (Grodzki)

sądy

LG

Landgericht

Sąd Krajowy (Sąd Okręgowy)

OLG

Oberlandesgericht

Wyższy Sąd Krajowy (Wyższy Sąd

BGH

Bundesgerichtshof

Trybunał Federalny

KG

Kammergericht Berlin

Wyższy Sąd Krajowy właściwy

BVerfG

Bundesverfassungsgericht

Federalny Trybunał Konstytucyjny

BVerwG

Bundesverwaltungsgericht

Federalny Sąd Administracyjny

BAG

Bundesarbeitsgericht

Federalny Sąd Pracy

BSG

Bundessozialgericht

Federalny Sąd do Spraw Socjalnych

BFH

Bundesfinanzhof

Federalny Trybunał Finansowy

BPatG

Bundespatentgericht

Federalny Sąd Patentowy

EuGH

Europäischer Gerichtshof

Trybunał Europejski

OVG

Oberverwaltungsgericht

Wyższy Sąd Administracyjny

VG

Verwaltungsgericht

Sąd Administracyjny

LAG

Landesarbeitsgericht

Krajowy Sąd Pracy

HR

Handelsregister

sądowy rejestr handlowy

Behörden

FA

Finanzamt

urząd finansowy (urząd skarbowy)

urzędy

OFD

Oberfinanzdirektion

wyższa dyrekcja finansowa (urząd

Bez Reg

Bezirksregierung ( in Nds. abgeschafft)

Min

Ministerium (für …)

BA

Bundesagentur für Arbeit (ehem. Arbeitsamt) Federalny Urząd Pracy

BAFin

Bundesaufsichtamt für Finanzdienste

BfF

Bundesamt für Finanzen

Federalny Urząd Finansowy

DPMA

Deutsches Patent- und Markenamt

Niemiecki Urząd Patentów

Okręgowy)

dla Berlina

średniego szczebla) administracja rejonowa (w Dolnej Saksonii zniesiona)

°

Przedstawicielstwo Dolnej Saksonii w Polsce Nordic Park kontakt: Patrycja Kosta ul. Kruczkowskiego 8, 00-380 Warszawa tel.: 0048 22 3538666 fax: 0048 22 3538669 e-mail: [email protected] www.niedersachsen.pl www.dolna-saksonia.pl

Ministerstwo ( d/s...) Federalny Urząd d/s Nadzoru Finansowo-Usługowego

i Znaków Towarowych


81

Kategoria

skrót

niemiecki

polski

Verbände

IHK

Industrie- und Handelskammer

izba przemysłowo-handlowa

związki

DIHK

Deutscher Industrie und Handelskammertag

Federalne Zrzeszenie Niemieckich

Kategoria

skrót

niemiecki

polski

UStIDNr

Umsatzsteueridentifikationsnummer

numer identyfikacyjny podatku obrotowego

Gewerbesteuer

Izb Przemysłowo-Handlowych

podatek od prowadzenia

AHK

Außenhandelskammer

izba handlu zagranicznego

HWK

Handwerkskammer

izba rzemieślnicza

Finanzverwaltung

administracja finansowa

BDI

Bundesverband der Deutschen Industrie

Związek Przemysłu Niemieckiego

Steuern (allgemein)

podatki (ogólnie)

BDA

Bundesverband der Arbeitgeber

Federalny Związek Pracodawców

Steuererklärung

kwestionariusz prawnopodatkowy

Ver.di

Gewerkschaft Dienstleistungen

związki zawodowe w sektorze

Steuervorteil

korzyść podatkowa

usług

Steuervergünstigung

ulga podatkowa

ASU

Verband selbständiger Unternehmer

Zrzeszenie Przedsiębiorców

BJU

Verband Junger Unternehmer

Zrzeszenie Młodych

działalności gospodarczej

Diverses

EU

Europäische Union

Unia Europejska

różne

EUR

Euro / Währung

Euro / waluta

IPR

Internationales Privatrecht (Deutschland)

międzynarodowe prawo prywatne

Przedsiębiorców

(Niemcy) AktG

AktG

Aktiengesetz

BGB

Bürgerliches Gesetzbuch

kodeks cywilny

Finanzen

Rechnung

rachunek

EGBGB

Einführungsgesetz zum BGB

ustawa wprowadzająca do

finanse

Mahnung

upomnienie

Gesetze ustawy

ustawa o obrocie papierami wartościowymi

kodeksu cywilnego GmbHG

GmbH-Gesetz

odpowiedzialnością

Bank

Bank

bank

HGB

Handelsgesetzbuch

kodeks handlowy

bank

Bankkonto

konto bankowe

ProdHaftG

Produkthaftungsgesetz

ustawa o odpowiedzialności

Überweisung

przelew

cywilnej za szkody powstałe w

Lastschrift

obciążenie konta

związku z wadliwością produktu

Abbuchungserlaubnis

zezwolenie na obciążenie konta

ustawa o spółkach z ograniczoną

UWG

Gesetz gegen den Unlauteren Wettbewerb

ustawa o nieuczciwej konkurencji

electronic cash

elektroniczny obrót płatniczy

StGB

Strafgesetzbuch

kodeks karny

Bankguthaben

pieniądze posiadane na koncie

ZPO

Zivilprozessordnung

kodeks postępowania cywilnego

w banku Kredit

kredyt

Darlehn

pożyczka

Steuern

MwSt

Mehrwertsteuer

podatek od wartości dodanej (VAT)

Tilgung

spłata

podatki

USt

Umsatzsteuer

podatek obrotowy

Zinsen

odsetki

KSt

Körperschaftsteuer

podatek od osób prawnych

Zinssatz

stopa procentowa

EKSt

Einkommensteuer

podatek dochodowy

Kreditsicherheit

zabezpieczenie kredytu

LohnSt

Lohnsteuer

podatek od wynagrodzenia

Valuta

dewizy, waluta obca

GrdErwSt

Grunderwerbsteuer

podatek od nabycia nieruchomości

Bankgebühren

opłaty bankowe

KiSt

Kirchensteuer

podatek na rzecz kościoła

Saldo

saldo

Soli

Solidaritätszuschlag (Zur EinkommenSt)

dodatek solidarnościowy

p.a.

jährlich (per annum)

(do podatku dochodowego)

82


rocznie


83

Kategoria

skrót

Rechnungswesen

niemiecki

polski

Jahresabschluss

sprawozdanie roczne

Kategoria

rachunkowość

skrót

niemiecki

polski

Wirtschaftsgüter

dobra gospodarcze

bewegliche Wirtschaftsgüter G&V

dobra gospodarcze ruchome

Gewinn- und Verlust-Rechnung

rachunek zysków i strat

unbewegliche Wirtschaftsgüter

dobra gospodarcze nieruchome

Bilanz

bilans

immaterielle Wirtschaftsgüter

dobra gospodarcze niematerialne

Lagebericht

sprawozdanie o sytuacji przedsiębiorstwa

Aufstellung (Jahresabschluss)

zastawienie (roczne zestawienie

Immobilien

Eintragung

rejestracja, wpis

poniesionych nakładów

nieruchomości

Erbbaurecht

dziedziczne prawo zabudowy

i uzyskanych dochodów)

Grundbuch

księga wieczysta

Geschäftsjahr

rok operacyjny

Grundstück

nieruchomość gruntowa

Inventur

inwentaryzacja

Grundschuld

dług gruntowy (obciążający

Erlöse

dochód

Umsatz, Umsatzerlöse

obrót, utarg z obrotu

Hypothek

hipoteka

Aufwendungen, Kosten

wydatki, koszty

Miete

najem, czynsz

Konto, buchhalterisch

konto, w pojęciu księgowości

Beurkundung, notariell

poświadczenie (notarialne)

Betriebsergebnis

wynik ekonomiczny zakładu

Pacht

dzierżawa

Betriebskosten

koszty produkcyjne

Eigentumsübertragung

przeniesienie własności

Außerordentliche Aufwendungen

wydatki nadzwyczajne

Eigentumnsumschreibung

przepisanie własności

Außerordentliche Erlöse

dochody nadzwyczajne

Verkauf

sprzedaż

Ergebnis

wynik

Versteigerung

licytacja, przetarg

Ergebnis vor Steuern, Betriebsergebnis

wynik przed podatkiem, wynik

Vormerkung

zastrzeżenie

ekonomiczny zakładu

Auflassungsvormerkung

zastrzeżenie o zgodzie na przejście

nieruchomość, zbliżony do długu

84

hipotecznego)

Forderung

wierzytelność

Gesamtvermögen

całość majątku

Zwangsversteigerung

licytacja przymusowa

Gewinn

zysk

Baugenehmigung

zezwolenie na budowę

Wohnungseigentum

mieszkanie własnościowe

Bebauungsplan

plan zabudowy

prawa własności na nieruchomości

Inventar

inwentarz

Jahresüberschuss

nadwyżka roczna

Kassenbestand

stan kasy

Rechnungsabgrenzung

rozliczenie dochodów i kosztów

Personal

Abmahnung

upomnienie

(międzyokresowe)

kadry

Arbeitgeber

pracodawca

Umlaufvermögen

majątek obrotowy

Arbeitgeberverband

związek pracodawców

Buchwert

wartość księgowa

Arbeitnehmer

pracownik, pracobiorca

Verkehrswert

wartość obiegowa

Arbeiter

robotnik, pracownik

Verlust

strata

Angestellter

urzędnik, pracownik umysłowy

Vorräte

zapasy

Arbeitslosenversicherung

ubezpieczenie na wypadek bezrobocia

Warenbestand

towary na stanie, zapas towarów

Arbeitsplatz

stanowisko pracy, miejsce pracy

Abschreibung

odpis amortyzacyjny

Arbeitsrecht

prawo pracy

Aufstellung

zestawienie

Arbeitsvertrag

umowa o pracę

Arbeitsverhältnis

stosunek pracy

Arbeitszeit

czas pracy



85

Kategoria

skrót

niemiecki

polski

Kategoria

skrót

niemiecki

polski

Beschäftigung

zatrudnienie

Wettbewerb

Marketing

marketing

Betriebsrat

rada zakładowa

konkurencja

Werbung

reklama

Betriebsverfassung

ustrój przedsiębiorstwa

irreführende Werbung

reklama wprowadzająca w błąd

Gewerkschaft

związki zawodowe

unlauterer Wettbewerb

nieuczciwa konkurencja

Kündigung

wypowiedzenie

vergleichende Werbung

reklama porównawcza

ordentliche Kündigung

wypowiedzenie zwykłe

außerordentliche Kündigung

wypowiedzenie natychmiastowe

Unternehmen

Kapitalgesellschaft

spółka kapitałowa

z ważnego powodu

przedsiębiorstwo

Personengesellschaft

spółka osobowa

OHG

Offene Handelsgesellschaft

spółka jawna

KG

Kommanditgesellschaft

Spółka komandytowa

e.K.

eingetragener Kaufmann / Kauffrau

kupiec/kupcowa na mocy wpisu

e.Kfr.

eingetragene Kauffrau

e.Kfm.

eingetragener Kaufmann

społeczne (ustawowe)

e.G.

Genossenschaft

spółdzielnia

Streik

strajk

e.V.

Verein

stowarzyszenie

Tarifvertrag

układ taryfowy

Konzern

koncern

Vergütung

wynagrodzenie

Tochtergesellschaft

córka-spółka

Niederlassung

oddział, filia

Vertretungsbüro

przedstawicielstwo,

Kündigungsschutz

ochrona przed wypowiedzeniem

Lohn

zapłata, wynagrodzenie

Lohnfortzahlung

dalsza wypłata wynagrodzenia w razie choroby

Nebenbeschäftigung

zajęcie uboczne

Personalrat

rada przedstawicieli pracowników

do rejestru handlowego kupcowa na mocy wpisu do

służby publicznej Provision

prowizja

Sozialversicherung

obowiązkowe ubezpieczenie

Geistiges Eigentum

Marke

znak towarowy, znak handlowy

własność intelektualna

Eingetragene Marke

znak towarowy na mocy wpisu

rejestru handlowego kupiec na mocy wpisu do rejestru handlowego

biuro reprezentacyjne Stiftung

fundacja

do rejestru Gebrauchsmuster

Aktiengesellschaft

spółka akcyjna

albo przedmiotów użytkowych

Grundkapital

kapitał zakładowy

polegający na zmianie ich wyglądu

Aktie

akcja

lub zastosowania)

Aktionär

akcjonariusz

wzór zdobniczy (wzór o charakterze

Vorstand

zarząd

estetycznym)

Aufsichtsrat

rada nadzorcza

Patent

patent

Hauptversammlung

zgromadzenie walne

Urheberrecht

prawo autorskie

Geistige und gewerbliche Schutzrechte

umysłowe i przemysłowe prawa

Gesellschaft mit beschränkter Haftung

spółka z ograniczoną

Geschmacksmuster

wzór użytkowy (dotyczy narzędzi

AG

GmbH

ochronne Lizenz

86


licencja, koncesja

odpowiedzialnością Stammkapital

kapitał zakładowy

Geschäftsanteil

udział w przedsiębiorstwie

Gesellschafter

wspólnik

Beirat

rada, organ doradczy/doradca

Gesellschafterversammlung

zgromadzenie wspólników

Geschäftsführer

przedstawiciel i zarządzający


87

Kategoria

88

skrót

niemiecki

polski

Vertretungsbefugnis Einzelvertretungsmacht

Kategoria

skrót

niemiecki

polski

uprawnienie do reprezentowania

Verkäufer

sprzedający

przedstawicielstwo pojedyncze

Vermieter

wynajmujący

Gesamtvertretungsmacht

przedstawicielstwo łączne

Verpflichtung

zobowiązanie, obowiązek

Selbstkontrahierungsverbot

zakaz dokonywania czynności

Vertrag

umowa

prawnej z samym sobą jako

Vertragsabschluss

zawarcie umowy

przedstawicielem innej osoby

Vertretung

przedstawicielstwo, zastępstwo

Vorbehalt

zastrzeżenie

Unternehmensgegenstand

przedmiot przedsiębiorstwa

Wert

wartość, cena

Firma

firma

Widerruf

odwołanie

Beschluss (förmlich)

postanowienie (formalnie)

Zahlung

zapłata

Bestellung (eines Organs)

ustanowienie (organu)

Zustimmung

zezwolenie, aprobata, zgoda

Entscheidung

decyzja

Weisung

wskazówka, polecenie Vertrieb

Alleinvertriebsrecht

wyłączne prawo dystrybucji

zbyt/sprzedaż

Ausgleichsanspruch

roszczenie przedstawiciela agenta

Vertrag

Auftraggeber

zleceniodawca

umowa

Abtretung

cesja

Ausführung

wykonanie

Export

eksport

Bedingung

warunek

Exporteur

eksporter

Beendigung

ukończenie, zakończenie

Franchising

franchising

Durchführung

przeprowadzenie

Handelsvertreter

przedstawiciel handlowy

Erwerb

nabycie

Import

import

Fälligkeit, fällig

wymagalność, wymagalny

Importeur

importer

Gewährleistung

gwarancja, rękojmia

Kommissionär

komisjoner

Garantie

gwarancja, poręczenie

Provision

prowizja

Bürgschaft

poręczenie

Selbständige Tätigkeit

działalność na własny rachunek,

Käufer

kupujący, nabywca

Kaufpreis

cena kupna

Versandhandel

handel wysyłkowy

Kündigung

wypowiedzenie, wymówienie

Vertragshändler

autoryzowany dealer

Kündigungsfrist

termin wypowiedzenia

Vertriebsgebiet

terytorium dystrybucji

Laufzeit

termin, okres ważności

Mangel

wada

Minderung

zmniejszenie, obniżenie

Mieter

najemca

Nutzung

użytkowanie

Preis

cena

Rechtsmittel

środek prawny

Rücktritt

odstąpienie

Schadensersatz

odszkodowanie

Überweisung

przelew

Verbraucher

konsument

Verbraucherschutz

ochrona konsumenta


handlowego o wyrównanie (po rozwiązaniu umowy)

działalność samodzielna


89


Związek Gospodarczy Przemysłu Wydobywczego Ropy Naftowej i Gazu (WEG) Wirtschaftsverband Erdöl- und Erdgasgewinnung e.V. - WEG Brühlstraße 9, 30169 Hannover

PRZEMYSŁ

Związek Przedsiębiorstw Przemysłu Budowlanego Dolnej Saksonii

tel.: 0049 511 12172 0, fax: 0049 511 12172 10

Verband Baugewerblicher Unternehmer Niedersachsen e.V.

e-mail: [email protected], internet: www.erdoel-erdgas.de

Baumschulenallee 12, 30625 Hannover tel.: 0049 511 957 570, fax: 0049 511 9575740

Związek Przemysłu Spożywczego Dolnej Saksonii/Bremy/Saksonii-Anhalt

e-mail: [email protected], internet: www.bvn.de

Verband der Ernährungswirtschaft Niedersachsen/Bremen/Sachsen-Anhalt Lortzingstraße 1, 30177 Hannover

Związek Przemysłu Budowlanego Dolna Saksonia-Brema

tel.: 0049 511 626294 6, fax: 0049 511 626294 70

Bauindustrieverband Niedersachsen-Bremen e.V.

e-mail: [email protected], internet: www.vdew-online.de

Eichstraße 19, 30161 Hannover tel.: 0049 511 348 3414, fax: 0049 511 348 3411

Niemiecki Związek Przemysłu Odlewniczego, Sekcja Północ oraz Dolna Saksonia

e-mail: [email protected], internet: www.bauindustrie-nord.de

Deutscher Gießereiverband Landesverband Nord + Niedersachsen Sohnstraße 70, 40237 Düsseldorf

Związek Przemysłu Budowlanego Dolnej Saksonii

tel.: 0049 211 6871 277, fax: 0049 211 6871 264

Baugewerbe-Verband Niedersachsen

e-mail: [email protected], internet: www.dgv.de

Baumschulenallee 12, 30 625 Hannover tel.: 0049 511 957 57 0, fax:0049 511 957 57 40

Związek Przemysłowy Technologii Budowy Domu i Usług Komunalnych


Dolnej Saksonii i Bremy Industrieverband Haus- und Versorgungstechnik Niedersachsen und Bremen e.V.

Związek Przemysłu Betonowego i Prefabrykatów, Sekcja Północ

Raiffeisenstraße 18, 30938 Großburgwedel

Verband Beton- und Fertigteilindustrie Nord e.V.

tel.: 0049 5139 8975 0, fax: 0049 5139 8975 40

Raiffeisenstraße 8, 30938 Burgwedel

e-mail: [email protected]

tel.: 0049 5139 9994 30, fax: 0049 5139 9994 50 e-mail: [email protected], internet: www.betonverbaende-nord.de

Związek Przemysłu Przetwórstwa Drewna i Tworzyw Sztucznych Dolnej Saksonii i Bremy

90

Związek Pracodawców Przemysłu Chemicznego Dolnej Saksonii

Landesverband Niedersachsen und Bremen der holz- und kunststoff-

Arbeitgeberverband der Chemischen Industrie Niedersachsen e.V.

verarbeitenden Industrie e.V.

Güntherstraße 1, 30519 Hannover

Bahnhofstraße 14, 26122 Oldenburg

tel.: 0049 511 984900, fax: 0049 511 833574

tel.: 0049 441 21027 0, fax: 0049 441 21027 98

e-mail: [email protected], internet: www.acin.de

e-mail: [email protected], internet: www.hknb.de

Związek Przemysłu Chemicznego, Sekcja Północ

Ogólnoniemiecki Związek Przemysłu Wapienno-Piaskowego, Sekcja Północ

Verband der Chemischen Industrie e.V., Landesverband Nord

Bundesverband Kalksandsteinindustrie Nord e.V.

Güntherstraße 1, 30519 Hannover

Postfach 21 01 60, 30401 Hannover

tel.: 0049 511 984900, fax: 0049 511 833574

tel.: 0049 511 27954 0, fax: 0049 511 27954 54

e-mail: [email protected], internet: www.acin.de

e-mail: [email protected], internet: www.kalksandstein.de

Związek Druk i Media Dolnej Saksonii

Związek Pracodawców Niemieckiego Przemysłu Kauczukowego (ADK)

Verband Druck und Medien Niedersachsen e.V.

Arbeitgeberverband der Deutschen Kautschukindustrie (ADK) e.V.

Bödekerstraße 10, 30161 Hannover

Schiffgraben 36, 30175 Hannover

tel.: 0049 511 33806 0, fax: 0049 511 33806 20

tel.: 0049 511 8505 0, fax: 0049 511 8505 201

e-mail: [email protected], internet: www.vdmn.de

e-mail: [email protected], internet: www.adk-verband.de



91

Związek Doradców Podatkowych z Dolnej Saksonii/Saksonii-Anhalt

Związek Gospodarczy Przemysłu Materiałów Budowlanych Północ-Zachód

Steuerberaterverband Niedersachsen/Sachsen-Anhalt

Wirtschaftsverband der Baustoffindustrie Nord-West e.V.

Zeppelinstraße 8, 30175 Hannover

Eiffestraße 462, 20537 Hamburg

tel.: 0049 511 30762 0, fax: 0049 511 30762 12

tel.: 0049 40 251729 0, fax: 0049 40 251729 20

e-mail: [email protected], internet: www.steuerberater-verband.de

e-mail: [email protected], internet: www.verbaende-nord.de

Związek Niemieckiego Przemysłu Budowy Maszyn i Urządzeń (VDMA), Sekcja Północ

Związek Północno-Zachodniego Niemieckiego Przemysłu Tekstylnego i Odzieżowego,

Verband Deutscher Maschinen- und Anlagenbau e.V. (VDMA), Landesgruppe Nord

Oddział w Hanowerze

Sportallee 79, 22335 Hamburg

Verband der Nord-Westdeutschen Textil- und Bekleidungsindustrie e.V.

tel.: 0049 40 507207 0, fax: 0049 40 507 207 55

Landesgeschäftsstelle Hannover

e-mail: [email protected], internet: www.vdma.org

Rumannstraße 10, 30161 Hannover tel.: 0049 511 33605 39, fax: 0049 511 33605 40

Związek Przemysłu Metalowego Dolnej Saksonii

e-mail: [email protected], internet: www.textil-nord-west.de

Verband der Metallindustriellen Niedersachsens e.V. Schiffgraben 36, 30175 Hannover

Niemieckie Zrzeszenie Przemysłu Torfowego i Humusu

tel.: 0049 511 8505 0, fax: 0049 511 8505 201

przy Zrzeszeniu Przedsiębiorstw Ogrodniczych

e-mail: [email protected], internet: www.vmn.de

Bundesvereinigung Torf- und Humuswirtschaft in der Industrievereinigung Gartenbedarf e.V. Hannoversche Straße 16, 30974 Wennigsen

Związek Metalowy Północ-Zachód

tel.: 0049 5109 5612 52, fax: 0049 5109 5612 55

Nord-West-Metall

e-mail: [email protected], internet: www.ivg.org

Virchowstraße 21, 26382 Wilhelmshaven tel.: 0049 4421 13939-10, fax: 0049 4421 13939-19

Niemiecki Związek Przemysłu Torfowego i Humusu

e-mail: [email protected], internet: www.nwm-whv.de

Bundesverband Torf- und Humuswirtschaft e.V. Kirchwender Straße 17, 30175 Hannover

Związek Gospodarczy Przemysłu Materiałów Budowlanych-Naturstein

tel.: 0049 511 85 38 36 , fax: 0049 2102 94 08 51

(Dolna Saksonia, Brema, Hamburg, Szlezwik-Holsztyn, Nadrenia-Westfalia)

e-mail: [email protected], internet: www.ivg.org

Wirtschaftsverband Baustoffe-Naturstein e.V. (Niedersachsen, Bremen, Hamburg, Schleswig-Holstein, Nordrhein-Westfalen) Annastraße 67 – 71, 50968 Köln

Związek Pracodawców Przemysłu Cementowego i Materiałów Budowlanych Arbeitgeberverband Zement und Baustoffe e.V.

tel.: 0049 221 937710 0, fax: 0049 221 937710 10

Wilhelmstraße 98, 59269 Beckum

e-mail: [email protected], internet: www.wbn.naturstein-netz.de

tel.: 0049 2521 9335 0, fax: 0049 2521 9335 20 e-mail: [email protected], internet: www.agvzem.de

Związek Fabryk Papieru w Niemczech Północnych Verband Norddeutscher Papierfabriken e.V. Bödekerstraße 18, 30161 Hannover

Branżowy Związek Przemysłu Ceglanego, Sekcja Północ Fachverband Ziegelindustrie Nord e.V.

tel.: 0049 511 348266 3, fax: 0049 511 348266 50

Bahnhofsplatz 2a, 26122 Oldenburg

e-mail: [email protected], internet: www.vnp-online.de

tel.: 0049 441 21026 0, fax: 0049 441 21026 20 e-mail: [email protected], internet: www.ziegel-industrie.de

Związek Przemysłu Przetwórstwa Papieru, Tektury i Tworzyw Sztucznych

92

w Niemczech Północnych (VPK Nord)

Branżowy Związek Przemysłu Ceglanego, Sekcja Północny-Zachód

Verband Papier, Pappe und Kunststoff verarbeitende Industrie Norddeutschlands e.V.

Fachverband Ziegelindustrie Nordwest e.V.


Am Zehnthof 197-203, 45307 Essen

tel.: 0049 511 8505 0, fax: 0049 511 8505 201

tel.: 0049 201 59213-06, fax: 0049 201 59213-59


e-mail: [email protected], internet: www.ziegel-zentrum.de



93

Związek Pracodawców Zakładów Cukrowniczych z Niemiec Północnych

Cech Rzemiosł Budowlanych z Dolnej Saksonii

Arbeitgeberverband der Zuckerfabriken Norddeutschlands e.V.

Baugewerbe-Verband Niedersachsen


Baumschulenallee 12, 30625 Hannover

tel.: 0049 511 8505 0, fax: 0049 511 8505 201

tel.: 0049 511 9 57 57 0, fax: 0049 511 9 57 57 40

e-mail [email protected]


Związek Przedsiębiorców Dolnej Saksonii (UVN)

Cech Rusznikarzy z Dolnej Saksonii

Unternehmerverbände Niedersachsen e.V. (UVN)

Büchsenmacher-Innung für das Land Niedersachsen


Bismarckstraße 7, 31061 Alfeld

tel.: 0049 511 8505 243, fax: 0049 511 8505 268

tel.: 0049 5181 14 77, fax: 0049 5181 57 93

e-mail: [email protected], internet: www.uvn-online.de

e-mail: [email protected], internet: www.handwerk-alfeld.de

Zrzeszenie Przemysłu Budowlanego (AGI)

Cech Rzemiosła Techniki Biurowej z Dolnej Saksonii

Arbeitsgemeinschaft Industriebau e.V. (AGI)

Landesinnungsverband Bürotechnik Niedersachsen


Berliner Allee 17, 30175 Hannover

tel.: 0049 511 99 10 340, fax: 0049 511 99 10 342

tel.: 0049 511 34 41 41, fax: 0049 511 34 41 59

e-mail:[email protected]


Zrzeszenie Samodzielnych Przedsiębiorców z Dolnej Saksonii (ASU)

Cech Rzemiosł Krawiectwa Damskiego Dolnej Saksonii

ASU Arbeitsgemeinschaft Selbstständiger Unternehmer e.V. Landesbereich Niedersachsen

Landesverband des Niedersächsischen Damenschneiderhandwerks e.V.

Luisenstraße 5, 30159 Hannover

Beckstraße 21, 49809 Lingen

tel.: 0049 511 307 56 70, fax: 0049 511 307 56 71

tel.: 0049 591 9 73 02-0, fax: 0049 591 9 73 02-88

e-mail: [email protected], internet: www.asu.de

e-mail: [email protected], internet: www.lingener-handwerk.de Cech Rzemiosła Techniki Elektronicznej i Informatycznej z Dolnej Saksonii/Bremy

RZEMIOSŁO

Związek Firm Rzemieślniczych z Dolnej Saksonii Unternehmensverbände Handwerk Niedersachsen e.V.

Landesinnungsverband für Elektro- und Informationstechnik Niedersachsen/Bremen Ikarusallee 14, 30179 Hannover

Herschelstraße 28, 30159 Hannover

tel.: 0049 511 67 66 96 0, fax: 0049 511 67 66 96 15

tel.: 0049 511 17628, fax: 0049 511 18334


e-mail: [email protected], internet: www.handwerk-uhn.de

internet: www.eh-niedersachsen-bremen.de

Cech Rzemiosła Optyków z Dolnej Saksonii i Bremy

Cech Rzemiosł Mechaniki i Blacharstwa Pojazdowego Dolnej Saksonii-Bremy

Landesinnungsverband des Augenoptikerhandwerks Niedersachsen und Bremen

Landesinnungsverband des Fahrzeug- und Karosseriebau-Handwerks

Theaterstraße 8, 30159 Hannover

Niedersachsen-Bremen

tel.: 0049 511 3 07 96 0, fax: 0049 511 3 07 96 15

Walderseestraße 47, 30177 Hannover

e-mail: [email protected], internet: www.brille-nord.de

tel.: 0049 511 9 09 85 0, fax: 0049 511 9 09 85 85 e-mail: [email protected], internet: www.zkf.de

Cech Rzemiosła Piekarzy z Dolnej Saksonii/Bremy Bäckerinnungs-Verband Niedersachsen/Bremen Herschelstraße 28, 30159 Hannover

Cech Rzeźników z Hanoweru Freie Fleischer-Innung Hannover

tel.: 0049 511 12 60 76 50, fax: 0049 511 12 60 76 59

Seligmannallee 3, 30173 Hannover

e-mail: [email protected], internet: www.biv-baecker.de

tel.: 0049 511 81 29 86, fax: 0049 511 28 21 43 e-mail: [email protected], internet: www.fleischerhandwerk.de/fnb

94



95

Cech Rzemiosła Fryzjerów z Dolnej Saksonii

Cech Cukierników z Dolnej Saksonii

Landesinnungsverband des niedersächsischen Friseurhandwerks

Landesinnungsverband der Konditoren Niedersachsen

Ricklinger Stadtweg 92, 30459 Hannover

Uetzer Weg 19, 29339 Wathlingen

tel.: 0049 511 42 72 31, fax: 0049 511 42 25 73

tel.: 0049 5144 970368, fax: 0049 5144 92390



Cech Rzemiosł Firm Sprzątających Bremy i Północno-Zachodniej Dolnej Saksonii

Cech Rzemiosł Mechaników Maszyn Rolniczych z Dolnej Saksonii

Landesinnung Bremen und Nord-West-Niedersachsen des Gebäudereiniger-Handwerks

Landesinnungsverband Niedersachsen des Landmaschinenmechaniker-Handwerks

Ansgaritorstraße 24, 28195 Bremen

Walderseestraße 47, 30177 Hannover

tel.: 0049 421 3 05 00 34, fax: 0049 421 30 27 62

tel.: 0049 511 69 36 3, fax: 0049 511 69 79 33



internet: www.gebaeudereiniger-innung-hb-nds.de Związek Malarzy z Dolnej Saksonii Cech Rzemiosł Firm Sprzątających i Porządkowych Dolnej Saksonii Landesinnungsverband Niedersachsen des Gebäudereiniger-Handwerks

Malerverband Niedersachsen Sodenstraße 2, 30161 Hannover


tel.: 0049 511 34 91 92 0, fax: 0049 511 3 88 32 43

tel.: 0049 511 32 42 52, fax: 0049 511 3 63 25 45

e-mail: [email protected], internet: www.malerverband-nds.de

e-mail: [email protected], internet: www.gebaeudereiniger-nds.de Związek Branży Metalowej Dolnej Saksonii/Bremy Cech Rzemiosł Szklarzy Dolnej Saksonii Landesinnungsverband des Niedersächsischen Glaserhandwerks

Landesverband Metall Niedersachsen/Bremen Walderseestraße 47, 30177 Hannover

Spielhagenstraße 12, 30173 Hannover,

tel.: 0094 51 /9 09 85 0, fax: 0049 511 9 09 85 85

tel.: 0049 511 85 87 46, fax: 0049 511 85 34 21

e-mail: [email protected], internet: www.lvm.metallhandwerk.de

e-mail: [email protected], internet: www.glaser-niedersachsen.de Cech Rzemiosł Modelarstwa z Dolnej Saksonii Cech Rzemiosł Złotników i Jubilerów z Dolnej Saksonii Landesinnungsverband der Goldschmiede, Silberschmiede und Juweliere Niedersachsen

Modellbauer-Innung Niedersachsen Berliner Allee 17, 30175 Hannover

Am Schölerberg 9, 49082 Osnabrück

tel.: 0049 511 34 41 41, fax: 0049 511 34 41 59

tel.: 0049 541 96 11 00, fax: 0049 541 6 48 28


e-mail: [email protected] internet: www.kreishandwerkerschaft-os.de

Związek Młynarzy z Północno-Zachodnich Niemiec Nordwestdeutscher Müllerbund

Cech Rzemieślników Producentów Urządzeń Chłodniczych Dolnej Saksonii/Saksonii-Anhalt

Beueler Bahnhofsplatz 18, 53225 Bonn

Kälteanlagenbauer-Innung Niedersachsen/Sachsen-Anhalt

tel.: 0049 228 9 76 10 15, fax: 0049 228 9 76 10 99


e-mail: [email protected], www.muehlen.org

tel.: 0049 511 34 41 41, fax: 0049 511 34 41 59 e-mail: [email protected]

Cech Rzemiosła Dekoratorów Wnętrz i Tapicerów Landesinnungsverband Niedersachsen für das Raumausstatter-

Cech Rzemiosł Branży Motoryzacyjnej z Dolnej Saksonii Landesinnungsverband Niedersachsen des Kraftfahrzeughandwerks

und Sattler-Handwerk Herschelstraße 28, 30159 Hannover

Vinnhorster Weg 51, 30419 Hannover

tel.: 0049 511 1 76 28, fax: 0049 511 1 83 34

tel.: 0049 511 2 78 96 0, fax: 0049 511 2 78 96 20

e-mail: [email protected], internet: www.zvr.de

e-mail: [email protected], internet: www.kfz-nds.de

96



97

Branżowy Związek Technik Instalacji Sanitarnych, Grzewczych, Klimatyzacyjnych

Cech Techników Dentystycznych z Dolnej Saksonii

i Hydraulicznych Dolnej Saksonii

Niedersächsische Zahntechniker-Innung

Fachverband Sanitär-, Heizungs-, Klima- und Klempnertechnik Niedersachsen

Bernstraße 10, 30175 Hannover

Birkenstraße 28, 30880 Laatzen

tel.: 0049 511 3 48 19 37, fax: 0049 511 33 21 29

tel.: 0049 511 8 79 73 0, fax: 0049 511 8 79 73 90

e-mail: [email protected], internet: www.nzi.de

e-mail: [email protected], internet: www.fvshk-nds.de Zrzeszenie Powiatowych Cechów Rzemieślniczych z Dolnej Saksonii Cech Rzemiosł Kominiarzy z Dolnej Saksonii

Arbeitsgemeinschaft Niedersächsischer Kreishandwerkerschaften

Landesinnungsverband für das Schornsteinfegerhandwerk Niedersachsen

Kieler Straße 74, 26382 Wilhelmshaven

Konrad-Adenauer-Straße 7, 30853 Langenhagen

tel.: 0049 44 21 2 13 47, fax: 0049 44 21 99 21 65

tel.: 0049 511 7 70 36 0 lub 7 70 36 0, fax: 0049 511 7 70 36 99

e-mail: [email protected], internet: www.niedersachsen-handwerk.de

e-mail: [email protected], internet: www.schornsteinfeger.de Związek Właścicielek Firm Rzemieślniczych z Dolnej Saksonii Cech Rzemiosł Szewców z Dolnej Saksonii i Bremy

Landesverband der Unternehmerfrauen im Handwerk Niedersachsen

Landesinnungsverband des Schuhmacherhandwerks Niedersachsen und Bremen

Sahrener Weg 54, 27777 Ganderkesee

Nenndorfer Straße 50, 30952 Ronnenberg

tel.: 0049 42 21 4 23 27, fax: 0049 42 21 4 03 8

tel.: 0049 511 2 62 12 35, fax: 0049 511 2 62 12 35

e-mail: H. [email protected]

Cech Firm Czyszczenia Chemicznego Textilreiniger-Innung Hannover

OGRODNICTWO, Zrzeszenie Pracodawców Sektora Rolniczego i Leśniczego z Dolnej Saksonii


ROLNICTWO

tel.: 0049 511 34 41 41, fax: 0049 511 34 41 59

i LEŚNICTWO


Land- und forstwirtschaftliche Arbeitgebervereinigung Niedersachsen e.V. Warmbüchenstraße 3, 30159 Hannover tel.: 0049 511 325063, fax: 0049 511 324627 e-mail: [email protected] / [email protected]

Branżowy Związek Techniki Zegarmistrzowskiej i Ozdobnej z Dolnej Saksonii Fachverband für Uhren, Schmuck und Zeitmeßtechnik Niedersachsen

Związek Ogrodnictwa Dolnej Saksonii

Häuserstraße 6, 37154 Northeim

Landesverband Gartenbau Niedersachsen e.V.

tel.: 0049 55 51 16 58, fax: 0049 55 51 6 56 69

Johannssenstraße 10, 30159 Hannover

e-mail: [email protected], internet: www.uhr-macher.de

tel.: 0049 511 363929, fax: 0049 511 328847 e-mail: [email protected], internet: www.lv-gartenbau-nds.de

Cech Rzemiosł Wulkanizacyjnych z Dolnej Saksonii Innung des Vulkaniseur-Handwerks Niedersachsen

Związek Ogrodnictwa Niemiec Północno-Zachodnich (NGV)


Nordwestdeutscher Gartenbauverband (NGV) e.V.

tel.: 0049 51134 41 41, fax: 0049 511 34 41 59

Paul-Feller-Straße 25, 28199 Bremen


tel.: 0049 421 536410, fax: 0049 421 552182 e-mail: [email protected], internet: www.gartenbauverbaende.g-net.de/ngv/

Związek Rzemiosł Stolarzy z Dolnej Saksonii/Bremy Verband des Tischlerhandwerks Niedersachsen/Bremen Walderseestraße 7, 30163 Hannover

. Związek Ogrodnictwa, Rolnictwa i Budowy Boisk Sportowych Dolnej Saksonii-Bremy Verband Garten- Landschafts- und Sportplatzbau Niedersachen-Bremen e.V.

tel.: 0049 511 62 70 75 0, fax: 0049 511 62 70 75 13

Paul-Feller-Straße 25, 28199 Bremen

e-mail: [email protected], internet: www.vdt-nord.de

tel.: 0049 421 530735, fax: 0049 421 530854 e-mail: [email protected], internet: www.galabau-nordwest.de

98



99

HANDEL

Związek Przedsiębiorców Handlu Detalicznego z Dolnej Saksonii Unternehmerverband Einzelhandel Niedersachsen e.V.

Związek Spółdzielczości Niemiec Północnych Genossenschaftsverband Norddeutschland e.V.

Hinüberstraße 16, 30175 Hannover

Hannoversche Straße 149, 30627 Hannover

tel.: 0049 511 33708 26, fax: 0049 511 33708 31

tel.: 0049 511 9574 0, fax: 0049 511 9574 348

e-mail: [email protected], internet: www.einzelhandel-niedersachsen.de

e-mail: [email protected], internet: www.geno-verband.de

Północnoniemiecki Związek Spółdzielczego Handlu Hurtowego i Zagranicznego

Związek Gospodarczy Pośrednictwa Handlowego i Dystrybucji Dolnej Saksonii/Bremy (CDH)

Landesverband Norddeutschland des genossenschaftlichen Groß- und Außenhandels e.V.

Wirtschaftsverband für Handelsvermittlung und Vertrieb Niedersachsen/Bremen CDH e.V.

New-York-Ring 6, 22297 Hamburg

Hinüberstraße 4 A, 30175 Hannover

tel.: 0049 40 6377 2393, fax: 0049 40 6377 2263

tel.: 0049 511 342611, fax: 0049 511 332554


e-mail: [email protected], internet: www.niedersachsen-bremen.cdh.de

Związek Małych i Średnich Przedsiębiorstw w Handlu Detalicznym Dolnej Saksonii

Dolnosaksoński Związek Hoteli i Restauracji (DEHOGA), Oddział Dolna Saksonia

Landesverband der Mittel- und Großbetriebe des Einzelhandels im Land Niedersachsen e.V.

Niedersächsischer Hotel- und Gaststättenverband DEHOGA e.V. Landesverband Niedersachsen e.V.

Hinüberstraße 16, 30175 Hannover

Yorckstraße 3, 30161 Hannover

tel.: 0049 511 3361176 0, fax: 0049 511 3361176-6

tel.: 0049 511 33706 0, fax: 0049 511 33706 29


e-mail: [email protected], internet: www.dehoga-info.de

Związek Handlu Hurtowego, Zagranicznego i Usług z Dolnej Saksonii

Niemiecki Związek Branży Motoryzacyjnej

Verband für Groß-, Außenhandel und Dienstleistungen Niedersachsen e.V.

Cechów Rzemiosła Techników Pojazdowych z Dolnej Saksonii


Deutsches Kraftfahrzeuggewerbe

tel.: 0049 511 270717 0, fax: 0049 511 270717 17

Landesinnungsverband Niedersachsen des Kfz-Techniker-Handwerks

e-mail: [email protected], internet: www.gvn-nds.de

Ehlbeek 15, 30938 Großburgwedel tel.: 0049 51 39 95 78 0, fax: 0049 51 39 95 78 20 e-mail: [email protected], www.kfz-nds.de

POZOSTAŁE

Oświatowy Ośrodek Użyteczności Publicznej Gospodarki Dolnej Saksonii

DZIAŁY

Bildungswerk der Niedersächsischen Wirtschaft gemeinnützige GmbH

GOSPODARKI

Höfestraße 19, 30163 Hannover

Związek Rzemiosła Branży Motoryzacyjnej Dolnej Saksonii-Bremy Landesverband des Kraftfahrzeuggewerbes Niedersachsen-Bremen e.V.

tel.: 0049 511 96167 0, fax: 0049 511 96167 70

Vinnhorster Weg 51, 30 419 Hannover

e-mail: [email protected], internet: www.bnw.de

tel.: 0049 511 278 96 0 e-mail: [email protected]

Związek Browarnictwa Dolnej Saksonii/Saksonii-Anhalt Brauereiverband von Niedersachsen/Sachsen-Anhalt e.V. Kapstadtring 10, 22297 Hamburg

Związek Firm Chemicznego Czyszczeczenia Tekstyliów Landesverband Textilreinigung Niedersachsen-Bremen e.V.

tel.: 0049 511 363 28 00 lub 0049 40 54 72690, fax: 0049 40 54 05800

Rumannstraße 10, 30161 Hannover


tel.: 0049 511 33605-39, fax: 0049 511 33605-40 e-mail: [email protected], internet: www.textil-nord-west.de

Branżowy Związek Niemieckich Florystów, Oddział Dolna Saksonia Fachverband Deutscher Floristen Landesverband Niedersachsen e.V. Sextrostraße 2, 30169 Hannover

Związek Przedsiębiorstw Zajmujących się Recyklingiem i Utylizacją Śmieci w Dolnej Saksonii Verband der Recycling- und Entsorgungsunternehmen in Niedersachsen e.V.

tel.: 0049511 801512, fax: 0049 511 887915

Eichstraße 19, 30161 Hannover

e-mail: [email protected], internet: www.FDF-Niedersachsen.de

tel.: 0049 511 348 3411, fax: 0049 511 348 3414 e-mail: [email protected]

100



101

Związek Dolnosaksońskich Instytucji Kredytowych

Związek Niemieckich Inżynierów - Oddział Hanower

Gesamtverband Niedersächsischer Kreditinstitute e.V.

Verein Deutscher Ingenieure - Hannoverscher Bezirksverein

Aegidientorplatz 1, 30 159 Hannover

Am TÜV 1, 30519 Hannover

tel.: 0049 511 34 44 32

tel.: 0049 511 98621 20, fax: 0049 511 986 21 21 e-mail: [email protected], internet: www.vdi.de

Związek Niemieckich Laboratoriów Badawczych Verband Deutscher Untersuchungslaboratorien e.V. (VDU)

Centralny Związek Przemysłu Elektrotechnicznego i Elektronicznego


Oddział Dolna Saksonia i Brema (ZVEI)

tel.: 0049 511 8505 347, fax: 0049 511 8505 348

Zentralverband Elektrotechnik und Elektronikindustrie e.V.

e-mail: [email protected], internet: www.vdu-online.de

Landesstelle Niedersachsen und Bremen (ZVEI) Schiffgraben 36, 30175 Hannover

Związek Północnych i Zachodnioniemieckich Wydawnictw Prasowych

tel.: 0049 511 8505 254, fax: 0049 511 8505 345

Verband Nordwestdeutscher Zeitungsverlage e.V.

e-mail: [email protected], internet: www.zvei.org

Schiffgraben 17, 30159 Hannover tel.: 0049 511 3060 70, fax: 0049 511 3060 72 e-mail: [email protected], internet: www.vnzv.de Związek Przedsiębiorstw Świadczących Usługi Przewozowe i Spedycyjne (GVN) Gesamtverband Verkehrsgewerbe Niedersachsen e.V. (GVN) Lister Kirchweg 5, 30177 Hannover

OKRĘGOWE

Zwiazek Pracodawców Regionu Brunszwik

ZRZESZENIA

Arbeitgeberverband Region Braunschweig e.V.

PRACODAWCÓW

Wilhelmitorwall 32, 38118 Braunschweig tel.: 0049 531 24210 0, fax: 0049 531 24210 99 e-mail: [email protected], internet: www.agv-bs.de

tel.: 0049 511 9626 200, fax: 0049 511 9626 209 e-mail: [email protected], internet: www.gvn.de

Zrzeszenie Gospodarcze Hrabstwa Bentheim Wirtschaftsvereinigung der Grafschaft Bentheim e.V.

Instytut Gospodarczy Dolnej Saksonii

Josef-von-Eichendorff-Straße 10, 48527 Nordhorn

Institut der Niedersächsischen Wirtschaft e.V.

tel.: 0049 5921 7801 0, fax: 0049 5921 7801 30


e-mail: [email protected], internet: www.wirtschaft-grafschaft.de

tel.: 0049 511 8505 252 lub 241, fax: 0049 511 8505 345 e-mail: [email protected], internet: www.inw-online.de

Związek Przedsiębiorstw Trójkąta Łaby-Wezery w Cuxhaven Unternehmensverband Cuxhaven Elbe-Weser-Dreieck e.V.

Niemiecki Związek Agentów Ubezpieczeniowych

Hamburg-Amerika-Straße 5, 27472 Cuxhaven

Bundesverband Deutscher Versicherungskaufleute

tel.: 0049 4721 38054, fax: 0049 4721 52629

Sedanstraße 61, 30161 Hannover

e-mail: [email protected], internet: www.uvc-online.de

tel.: 0049 511 33 61 79 0 e-mail: [email protected], internet: www.bvk-hannover.de

Związek Pracodawców z Wschodniej Fryzji i Papenburga Arbeitgeberverband für Ostfriesland und Papenburg e.V.

Stowarzyszenie Inżynierów Zajmujących Się Infrastrukturą Drogową z Dolnej Saksonii

Große Straße 8-12, 26721 Emden

Vereinigung der Straßenbau- und Verkehrsingenieure in Niedersachsen e.V.

tel.: 0049 4921 3971 0, fax: 0049 4921 24509

Windmühlenstraße 3, 30159 Hannover

e-mail: [email protected], internet: www.agv-ostfriesland.de

tel.: 0049 511 32 53 60, fax: 0049 511 32 56 53 e-mail: [email protected]

Związek Pracodawców z Regionu Harz

internet: www.vsvi-niedersachsen.privat.t-online.de

Allgemeiner Arbeitgeberverband Harz e.V. Grauhöfer Straße 26, 38640 Goslar tel.: 0049 5321 3826 0, fax: 0049 5321 3826 26 e-mail: [email protected], internet: www.agv-harz.de

102



103

Związek Pracodawców Środkowych Niemiec

Związek Pracodawców Trójkąta Łaba-Wezera w Stade

Arbeitgeberverband Mitte e.V.

Arbeitgeberverband Stade Elbe-Weser-Dreieck e.V.

Hildebrandstraße 10, 37081 Göttingen

Poststraße 1, 21682 Stade

tel.: 0049 551 50379 0, fax: 0049 551 50379 20

tel.: 0049 4141 4101 0, fax: 0049 4141 4101 20

e-mail: [email protected], internet: www.agv-mitte.de

e-mail: [email protected], internet: www.agv-stade.de

Związek Pracodawców Przedsiębiorstw w Regionie Środkowej Wezery (AdU)

Związek Przedsiębiorstw z Rotenburga-Verden

Arbeitgeberverband der Unternehmen im mittleren Wesergebiet (AdU) e.V.

Unternehmensverband Rotenburg-Verden e.V.

Erichstraße 4, 31785 Hameln

Max-Planck-Straße 36 - 46, 27283 Verden

tel.: 0049 5151 21088 89, fax: 0049 5151 958266

tel.: 0049 4231 678-132, fax: 0049 4231 678-235

e-mail: [email protected], internet: www.adu.de


Zrzeszenie Pracodawców z Okręgu Hanower

Ogólny Związek Gospodarczy Przemysłu, Rzemiosła i Handlu w Wilhelmshaven-Fryzji

Allgemeine Arbeitgebervereinigung Hannover und Umgebung e.V.

Allgemeiner Wirtschaftsverband für Industrie, Handwerk, Handel und Gewerbe


Wilhelmshaven-Friesland e.V.

tel.: 0049 511 8505 0, fax: 0049 511 8505 201

Virchowstraße 21, 26382 Wilhelmshaven

e-mail: [email protected], internet: www.niedersachsenmetall.de

tel.: 0049 4421 13939 10, fax: 0049 4421 13939 19 e-mail: [email protected], internet: www.awv-whv.de

Związek Pracodawców z Okręgu Hildesheim Arbeitgeberverband im Bezirk Hildesheim e.V. Lavesstraße 12, 31137 Hildesheim

Związek Pracodawców Komunalnych z Dolnej Saksonii Kommunaler Arbeitgeberverband Niedersachsen e.V.

tel.: 0049 5121 7632 0, fax: 0049 5121 7632 18

Ernst-August-Platz 10, 30159 Hannover

e-mail: [email protected], internet: www.agvhildesheim.de

tel.: 0049 511 358 19 0, fax: 0049 511 3581921 e-mail: [email protected], internet: www.kav-nds.de

Związek Pracodawców z Lüneburga i Północno-Wschodniej Dolnej Saksonii Arbeitgeberverband Lüneburg-Nordostniedersachsen e.V. Stadtkoppel 12, 21337 Lüneburg tel.: 0049 4131 87212 0, fax: 0049 4131 43910 e-mail: [email protected], internet: www.av-lueneburg.de Związek Pracodawców z Oldenburga Arbeitgeberverband Oldenburg e.V. Bahnhofstraße 14, 26122 Oldenburg tel.: 0049 441 21027 0, fax: 0049 441 21027 99 e-mail: [email protected], internet: www.agv-oldenburg.de Przemysłowy Związek Pracodawców Regionu Osnabrück-Emsland Industrieller Arbeitgeberverband Osnabrück-Emsland e.V. Bohmter Straße 11, 49074 Osnabrück tel.: 0049 541 77068 0, fax: 0049 541 77068 27 e-mail: [email protected]

104



105

Zał. 3 | Centra Technologiczne w Dolnej Saksonii

Centrum Kompetencji w Rzemiośle Fürstenbau Handwerks Competence Center Fürstenau Centrum przeznaczone dla firm usługowych w rzemiośle wspierające gospodarkę w regionie.

Park Technologiczny w Brunszwiku

Osnabrück-Emsland.

Technologiepark Braunschweig

Große Straße 27, 49484 Fürstenau

Rebenring 33, D-38106 Braunschweig

tel.: 0049 5901 96 10 0, fax: 0049 5901 96 10 10

tel.: 0049 531 3804 3841, fax: 0049 531 3804 3941

kontakt: Werner Berning

kontakt: Florence Hahn

e-mail: [email protected], internet: www.hccf.de

e-mail: [email protected], internet: www.technopark-bs.de Centrum Innowacji Georgsmarienhütte Centrum Technologiczne Buxtehude GmbH

Innovation-Center-Georgsmarienhütte

Technologie-Zentrum Buxtehude GmbH

Centrum wspiera miejscowych przedsiębiorców.

Alter Postweg 41, 21614 Buxtehude

Oeseder Straße 85 , 49124 Georgsmarienhütte

tel.: 0049 41 61 745 100, fax: 0049 41 61 745 111

tel.: 0049 5401 850 109, fax: 0049 5401 850 443

kontakt: Karl-Hermann Gerloff, Christel Hoppe

kontakt: Elisabeth Kröger

e-mail: [email protected], internet: www.tzb-buxtehude.de

e-mail [email protected], internet: www.georgsmarienhuette.de

Centrum Technologii Clausthal

Centrum Technologii i Osób Zakładających Firmy

Technologiezentrum Clausthal GmbH

Göttinger Technologie- und Gründerzentrum

Centrum wspiera osoby zakładające przedsiębiorstwa, głównie w kluczowych dziedzinach

Centrum wspiera młode przedsiębiorstwa z branży nowych technologii.

takich jak energetyka i ochrona środowiska.

Hannah-Vogt-Straße 1, 37 085 Göttingen

Burgstätter Straße 6, 38678 Clausthal-Zellerfeld

tel.: 0049 551 77782, fax: 0049 551 7706054

tel.: 0049 5323 9376 0, fax: 0049 5323 9376 15

kontakt: Kristin Lorenz

kontakt: Manfred Göring

e-mail: [email protected], internet: www.goetec.de

e-mail: [email protected], internet: www.stadtwerke.clausthal.harz.de/tecla/ Centrum Technologii i Osób Zakładających Własne Firmy Hameln-Pyrmont Centrum Technologii Delmenhorst

Technologie- und Gründerzentrum Hameln-Pyrmont

Technologiezentrum Delmenhorst

Centrum wspiera przedsiębiorców zorientowanych na technologie z branży przemysłowej,

Centrum wspiera osoby zakładające własne firmy w dziedzinie technicznej innowacyjności.

usług i rzemiosła.

Am Wollelager 8, 27749 Delmenhorst

Hefehof 21, 31785 Hameln

tel.: 0049 4221 916785, fax: 0049 4221 121981

tel.: 0049 5151 80 92 99, fax: 0049 5151 80 92 66

kontakt: Martin Assmann

e-mail: [email protected], internet: www.hameln.de/wirtschaft/tgz/

e-mail [email protected], internet: www.tz-delmenhorst.de Centrum Technologii Hanower

106

Centrum Kobiet Zakładających Własne Firmy w Emden

Technologie Centrum Hannover GmbH

Emder Gründerinnen Zentrum

Centrum doradcze dla małych i średnich przedsiębiorstw, które chcą wprowadzić

Centrum wspiera młodych przedsiębiorców oferujących innowacyjne usługi.

innowacyjne zmiany w swoich firmach.

Zum Nordkai 16, 26725 Emden

Vahrenwalder Straße 7, 30165 Hannover

tel.: 0049 4921 87370

tel.: 0049 511 93 57 0, fax: 0049 511 93 57 100

kontakt: Bettina Parré

kontakt: Gerhard P. Bruhn

e-mail: [email protected], internet: www.egz.emden.de

e-mail: [email protected], internet: www.tch.de



107

Centrum dla Osób Zakładających Własne Firmy w Hanowerze

Centrum Technologii Nordwest

ExistenzGründungsZentrum Hannover GmbH

Technologie Centrum Nordwest

Centrum zajmuje się stworzeniem korzystnych warunków dla

Centrum skupia firmy różnych branży.

przedsiębiorców zakładających własne firmy.

Olympiastraße 1, 26 419 Schortens

Davenstedter Straße 60, 30453 Hannover

tel.: 0049 44 21 97 84 0, fax: 0049 44 21 97 84 31

tel.: 0049 511 214 299 60, fax: 0049 511 214 299 70

kontakt: Holger Ansmann, Jutta Stohwasser

kontakt: Bettina Mennecke, Claudia Küppers

e-mail: [email protected], internet: www.tcn-nordwest.de

e-mail: [email protected], internet: www.egz-hannover.de Centrum Technologii i Osób Zakładających Własne Firmy Oldenburg Centrum Technologii Helmstedt

Technologie- und Gründerzentrum Oldenburg

Technologiezentrum Helmstedt

Centrum wspiera zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej.

Juliusplatz 1, 38350 Helmstedt

Marie-Curie-Straße 1, 26129 Oldenburg

tel.: 0049 5351 17169, fax: 0049 5351 17168

tel.: 0049 441 36116 0, fax: 0049 441 36116 109

kontakt: Rainer Metschke

osoby do kontaktu: pani Veacock, pani Torkzahdeh

e-mail: [email protected], internet: www.deutsche-technische-akademie.de

e-mail: [email protected], internet: www.tgo-online.de

internet: www.stadt-helmstedt.de/Wirtschaft/Tech_Zentrum/technologiezentrum.htm Centrum Ochrony Środowiska i Technologii Osnabrück Centrum Technologii Hildesheim

Centrum für Umwelt und Technologie Osnabrück

Technologiezentrum Hildesheim GmbH

Centrum wspiera osoby zakładające własne firmy oraz młodych przedsiębiorców.

Centrum zajmuje się doradztwem gospodarczym dla osób zakładających własne firmy.

Westerbreite 7, 49084 Osnabrück

Richthofenstr. 29, 31137 Hildesheim

tel.: 0049 541 9778 0, fax: 0049 541 9778 106

tel.: 0049 5121 708 0, fax: 0049 5121 708 244

kontakt: Fridhelm Gronek, Silke Forthmann,

kontakt: Dirk Descher

e-mail: [email protected], internet: www.cut-os.de

e-mail: [email protected], internet: www.tz-hildesheim.de NETZ - Centrum Innowacyjnych Technologii Osterholz Park Technologiczny Meppen

NETZ - Zentrum für innovative Technologie Osterholz GmbH

Technologiepark Meppen GmbH

Centrum wspomaga młodych i innowacyjnych przedsiębiorców.

Park wspiera innowacyjność i rozwój, głównie w technologiach informatycznych.

Gewerbe Park A27

Am Lohberg 10, 49716 Meppen

Sachsenring 11, 27711 Osterholz-Scharmbeck

tel.: 0049 5931 15 32 26, fax: 0049 5931 44 32 1

tel.: 0049 4795 957 0, fax: 0049 4795 957 4444

kontakt: Bernhard Ostermann

kontakt: Jörg Lennardt

e-mail: [email protected], internet: www.meppen.de

e-mail: [email protected], internet: www.netz-ohz.de

internet: www.vtn.de/deutsch/centren/meppen.htm Centrum Technologii i Zakładających Własne Firmy Salzgitter Centrum Technologii Hrabstwa Nordhorn

Technologie- und Gründerzentrum Salzgitter

Grafschafter TechnologieZentrum, Nordhorn

Centrum dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą TGZ Salzgitter-Bad.

Centrum wspomaga rozwój i transfer technologii.

Windmühlenbergstr. 20, 38259 Salzgitter

Enschedestraße 14, 48529 Nordhorn

tel.: 0049 53 41 900 99 0, fax: 0049 53 41 900 99 11

tel.: 0049 59 21 87 90, fax: 0049 59 21 87 91 50

e-mail: [email protected], internet: www.tgz-salzgitter.de

kontakt: Heike Dorenz e-mail: [email protected], internet: www.technologie.grafschaft.de

108

Z a ł . 3 | C e n t r a Te c h n o l o g i c z n e w D o l n e j S a k s o n i i


109

Centrum Rzemiosła Wilhelmshaven


Gewerbezentrum Wilhelmshaven Centrum wspiera nowo powstałe przedsiębiorstwa. Virchowstraße 21, 26382 Wilhelmshaven

Commerzbank

SEB Bank

tel.: 049 44 21 91 06 23, fax: 0049 44 21 91 06 27

Theaterstaße. 11/12, 30159 Hannover

Rathenaustraße 3, 30159 Hannover

kontakt: Gernot Beutner

tel.: 0049 511 30370, fax: 0049 511 3037246

tel.: 0049 511 36630, fax: 0049 511 3663143

e-mail [email protected]

www.commerzbank.de

www.seb.de

internet: www.wilhelmshaven.de/wirtschaft/ Deutsche Bank

Sparda-Bank

Kampus Innowacyjności Wolfsburg

Georgsplatz 20, 30159 Hannover

Ernst-August-Platz 8, 30159 Hannover

Innovationscampus der Wolfsburg AG

tel.: 0049 511 3650, fax: 0049 511 3652385

tel.: 0049 511 30180, fax: 0049 511 3018100

Centrum jest punktem informacyjnym dla przedsiębiorców zakładających

www.deutsche-bank.de

www.sparda-bank.de www.sparda.de

i prowadzących działalność gospodarczą. Major-Hirst-Straße 11, 38442 Wolfsburg

Deutsche Hypo Bank AG Sparkasse Hannover

tel.: 0049 5361.897 1200, fax: 0049 5361.897 1060

Georgsplatz 8, 30159 Hannover


tel.: 0049 511 30450, fax: 0049 511 3045459

Aegidientorplatz 1, 30159 Hannover

internet: www.wolfsburg-ag.com/02_innovationscampus/

www.deutschehypo.de,

tel.: 0049 511 30000, fax: 0049 511 30009000 www.sparkasse-hannover.de

Park Przemysłowy Walsrode Industriepark Walsrode

Dresdner Bank Rathenaustraße 4, 30159 Hannover

Postfach 1515, 29665 Walsrode

tel.: 0049 511 36620, fax: 0049 511 36622633

tel.: 0049 51 61 44 26 53, fax: 0049 51 61 44 14 34 60

www.dresdnerbank.de

kontakt: Alf Wilkens e-mail: [email protected], internet: www.industriepark-walsrode.de

GE Money Bank Vahrenwalder Straße 315A, 30179 Hannover tel.: 0049 511 64650, fax: 0049 511 6465233 www.ge-moneybank.de Hannoversche Volksbank Kurt Schumacher Straße 19, 30159 Hannover tel.: 0049 511 12210, fax: 0049 511 1221446 www.hannoversche-volksbank.de www.hanvb.de HVB Hypo Vereinsbank Rathenaustraße 5-6, 30159 Hannover tel.: 0049 511 3664 www.hypovereinsbank.de www.hvb.de NORD/LB Norddeutsche Landesbank Girozentrale Friedrichswall 10, 30159 Hannover tel.: 0049 511 3610, fax: 0049 511 3612502 www.nordlb.de

110



111


Zał. 6 | 100 największych przedsiębiorstw w Dolnej Saksonii (wg przychodu)

1. Urzędy federalne

2. Zrzeszenia pośredników nieruchomości

Bundesamt für Finanzen

Immobilienverband Deutschland IVD Bund e.V.

Pozycja Firma

Siedziba

Przychód Zatrudnienie Branża 2003 (mln EUR)

1

87.153,0

334.873

Przemysł samochodowy

Außenstelle Saarlouis,

Dachverband

Volkswagen AG

Wolfsburg

45.425,0

107.195


Ahornweg 1-3, 66740 Saarlouis

Littenstraße 10, 10179 Berlin

VW Nutzfahrzeuge

Hanower

4.683,8

20.559


tel.: 0049 6831 4560, fax: 0049 6831 456120

tel.: 0049 30 2757260, fax: 0049 30 27572649

VW Leasing GmbH

Brunszwik

4.266,9

32

Usługi finansowe



VW Transport GmbH & Co. OHG

Wolfsburg

1.659,4

1.616


TUI AG

Hanower

19.215,4

64.257

Turystyka

Hapag-Lloyd Flug-GmbH Hanower

1.160,4

2.461

Branża lotnicza

1-2-FLY GmbH

Hanower

441,3

182

Turystyka

Continental AG

Hanower

11.534,4

67.600

Poddostawca przemysłu samochodowego

Continental AG

Hanower

2.035,6

7.800


ContiTech Holding GmbH

Hanower

1.812,0

15.392


Benecke-Kaliko AG

Hanower

276,4

1.522

Przemysł chemiczny

Salzgitter AG

Salzgitter

4.841,6

18.154

Produkcja żelaza i stali

Salzgitter Flachstahl GmbH Salzgitter

1.519,0

4.786

Produkcja stali

Peiner Träger GmbH

Peine

407,5

1.306

Przemysł metalowy

DEUMU Deutsche Erzund Metall-Union GmbH

Peine

353,5

256

Recycling metali

2 Deutsches Patent- und Markenamt

RDM

Hauptsitz München

Littenstraße 10, 10179 Berlin

Zweibrückenstraße 12, 80331 München

tel.: 0049 30 2757260, fax: 0049 30 27572649

tel.: 0049 89 21950, fax: 0049 89 21952221


3

e-mail: [email protected] VDM

Volkswagen AG

Wolfsburg

Riedemannweg 57, 13627 Berlin tel.: 0049 30 38302528 , fax: 0049 30 38302529 e-mail: [email protected]

4

5

MDL METRO DistributionsLogistik GmbH & Co KG Sarstedt

3.938,5

3.441

Hurtownie i logistyka

C+C Schaper GmbH

Hanower

632,0

1.614

Hurtownie (artykuły spożywcze)

EWE AG

Oldenburg

3.101,2

3.488

Przemysł energetyczny

EWE AG

Oldenburg

2.886,8

2.246


& Co. KG

Soltau

2.717,9

291

(artykuły budowlane)

Avacon AG

Helmstedt

2.670,5

3.341


Avacon AG

Helmstedt

2.513,2

2.663


9

NORDMILCH eG

Zeven

2.225,5

4.211

Przemysł spożywczy

10

Wilhelm Karmann GmbH Osnabrück

2.192,7

6.737

6 7

hagebau Handelsgesellschaft für Baustoffe mbH

8

Handel detaliczny i hurtowy


112


11

E.ON Kraftwerke GmbH

Hanower

2.064,0

5.408

Wytwarzanie energii

12

KM Europa Metal AG

Osnabrück

1.941,1

7.525

Przemysł metali nieżelaznych

KM Europa Metal AG

Osnabrück

814,9

3.568



113

Pozycja Firma

Siedziba

Przychód Zatrudnienie Branża 2003

Pozycja Firma

Siedziba

(mln EUR) 13

(mln EUR)

ZF Lemförder Fahrwerk-

Poddostawca przemysłu

technik GmbH & Co. KG Lemförde 14

1. 926,4


9.615

36

samochodowego

Dow Deutschland GmbH

Toto-Lotto Niedersachsen GmbH

Hanower

946,7

203

Organizator gier liczbowych

37

NEOMAN Bus GmbH

Salzgitter

887,5

1. 963


Dörpen/Ems

870,5

1.842

& Co. OHG

Stade

1.887,0

2.650

Przemysł chemiczny

38

Nordland Papier GmbH

15

DAUN & Cie. AG

Rastede

1.786,0

22.359


39

WABCO Gruppe

16

Solvay Deutschland

Hanower

1.664,3

5.127

17

Unternehmensgruppe

samochodowego i tekstylnego Przemysł chemiczny

Hannover

Hanower

784,7

2.713

40

Ihr Platz-Gruppe

Osnabrück

750,4

3.749

samochodowego Handel detaliczny

41

CARGILL GmbH

Salzgitter-Beddingen 721,8

304


Osnabrück

701,7

2.471

Przemysł papierniczy

Hellmann

Osnabrück

1.645,0

4.778

Transport

42

Felix Schoeller Holding

18

RHG Nord AG

Hanower

1.608,3

2.520

Handel artykułami spożywczymi

43

Nexans Deutschland

19

Alcan Deutschland GmbH Getynga

1.575,9

2.565


Industries GmbH & Co. KG Hanower

696,1

2.992

Produkcja kabli

20

E.ON Kernkraft GmbH

Hanower

1.420,6

2.491


44

FinanzIT GmbH

693,6

2.441

Branża informatyczna

21

Elastogran Gruppe

Lemförde

1.362,4

1.784

Przemysł chemiczny

45

Robert Bosch

22

Stadtwerke Hannover AG Hanower

1.310,5

2.981

23

Konica Minolta Business Solutions Europe GmbH

Langenhagen

1.256,1

4.918

Konica Minolta Business Solutions Europe GmbH


Elektronik GmbH

Salzgitter

657,8

1. 866

Elektrotechnika

Produkcja i dystrybucja

46

AWD Holding AG

Hanower

562,7

1.593

Usługi finansowe

urządzeń dla branży

47

riha - Gruppe

Rinteln

551,6

1.861

fotograficznej i filmowej

48

Laurens Spethmann

Produkcja i dystrybucja Langenhagen

794,8

234

Hanower

urządzeń dla branży

49

24

Nordzucker AG

25

Faurecia Autositze GmbH & Co. KG Stadthagen

26

Enercon GmbH

27

Georgsmarienhütte Holding Gruppe

Brunszwik

Aurich

1.254,0

3.758


1.225,9

4.906


1.219,6

423

Elektrownie wiatrowe

Georgsmarienhütte 1.179,1

Georgsmarienhütte GmbH Georgsmarienhütte 304,3

Holding AG

Seevetal

550,0

1.600

Krone Gruppe

Spelle

541,0

1.500

50 51

Bahlsen Gruppe

Hanower

534,2

3.730

Bahlsen GmbH & Co. KG

Hanower

381,5

2.552

EDEKA Handelsgesell. Wiefelstede

481,3

528

(artykuły spożywcze)

Visselhövede

467,6

450

Handel hurtowy (oleje mineralne)

Hanower

451,0

2.666

Handel detaliczny

Alfeld (Leine)

445,0

1.595

Przemysł papierniczy

53

Karstadt Warenhaus AG

54

Sappi Deutschland

Holzminden

1.155,0

5.542

Artykuły perfumeryjne

Visbek/Rechterfeld

1.140,0

3.860


Lohmann & Co. AG

Visbek/Rechterfeld

626,4

1.722


30

J. Bünting Beteiligungs AG Leer

1.100,0

6.100


31

Dirk Rossmann GmbH

1.082,2

8.128

Holding GmbH 55

Verlagsgesellschaft Madsack GmbH & Co. KG Hanower

443,5

3.024

Branża wydawnicza

56

Sartorius AG

Getynga

442,3

3.714

Dostawcy branży


57

NT plus AG

Osnabrück

438,5

332

(artykuły drogeryjne)

58

Otto Bock Firmengruppe

Duderstadt

436,6

3.840

(artykuły spożywcze) Burgwedel Goslar

1.044,9

32

Trinks GmbH

33

Blaupunkt GmbH

Hildesheim

1.023,1

2.650

Elektrotechnika

34

Siemens AG

Laatzen

954,1

1.887

Elektrotechnika

35

expert AG

Langenhagen

953,4

402



1.650

Przemysł spożywczy Handel hurtowy

Wilhelm Hoyer Gruppe


PHW Gruppe


Nordwest mbH


Symrise Gruppe

Produkcja maszyn rolniczych

52 7.777

29

(artykuły spożywcze) i pojazdów użytkowych

1.033

28

Przemysł spożywczy Handel hurtowy

fotograficznej i filmowej

114

Przemysł papierniczy Poddostawca przemysłu

biotechnologicznej

Handel hurtowy (napoje)

Handel hurtowy Przemysł ortopedyczny i tworzyw sztucznych

59

MTU Maintenance Hannover GmbH

Langenhagen

434,6

1.328

60

Lenze Gruppe

Aerzen

432,1

2.933

Silniki samolotowe Technologie napędu

(urządzenie elektryczne

61

KWS Saat AG

Einbeck

424,3

2.336

Nasiona, biochemia

i elektroniczne)

62

Berentzen Gruppe AG

Haselünne

423,7

768



115

Pozycja Firma

Siedziba


Pozycja Firma

Siedziba

87

Osnabrück

(mln EUR)

(mln EUR)

63

CEWE Color Holding AG Oldenburg

416,2

3.906

Laboratoria fotograficzne

64

ALSTO M LHB GmbH

412,0

2.448

Przemysł pojazdów szynowych

65

European Vinyls Corporation GmbH

66

Salzgitter

410,9

444

Przemysł chemiczny

Wernsing

89

Unternehmensgruppe

Addrup-Essen

410,0

2.000


67

Gausepohl Fleisch GmbH

Dissen a.T.W

402,0

814


68

CBR Holding

Celle

401,0

700


69

Piepenbrock

90 91 92

Unternehmensgruppe

Osnabrück

390,9

21.563

Usługi, technologie pakowania

Wessels +Müller Gruppe

Osnabrück

369,2

1. 964

Handel hurtowy

71

Crown Verpackungen

(części samochodowe)

93

1.749

Obróbka metali

357,1

1.910

Przemysł chemiczno-

73

Wolff Walsrode AG

Walsrode

352,4

1.661

Przemysł chemiczny

97

74

D & S Fleisch GmbH

Essen/Oldenburg

347,7

698


98

75

esco Gruppe

Hanower

334,9

1.366

Produkcja i dystrybucja

78

332,7

1.483

Osterode am Harz

329,8

798

Kamax Gruppe

Osterode am Harz

314,6

2.415

Holzminden

314,4

2.002

Elektrotechnika

Osnabrück

310,0

1.000

Przemysł budowlany

81

is:energy Information Hanower

305,9

1.670

Usługi dla przemysłu

Wildeshausen

300,0

1.450

Services für die Energiewirtschaft GmbH

116

Hanower

283,3

623

Maszyny budowlane

Komatsu Deutschland Gebr. Stolle GmbH & Co. KG

Visbek

280,1

496


HOMANN Feinkost

Dissen a. T.W

279,2

1.349


Osnabrück

278,0

119

(oleje mineralne)

275,0

500


272,2

1.197

Unternehmensgruppe

Handel hurtowy

Nortrup

DEVIL Computer

Przemysł spożywczy Dystrybucja produktów

Vertriebs GmbH

Brunszwik

266,1

157

branży informatycznej

Premium Fleisch AG

Zeven-Aspe

264,2

330


Lüneburg

260,9

761


DE-VAU-GE Paracelsus-KlinikenDeutschland GmbH

Osnabrück

260,2

4.878

Służba zdrowia (kliniki)

Deutsche Messe AG

Hanower

253,9

814

Targi i wystawy

Źródło: „100 największych przedsiębiorstw w Dolnej Saksonii”, NORD/LB, luty 2005

Stiebel Eltron Köster AG

82

Firmengruppe R. Stöver

83

Braunschweiger

86



GmbH & Co. KG

85

335

Druk offsetowy

80

84

99

Wyroby z drewna

samochodowego 79

284,1

Gesundkostwerk GmbH

100

Graphics GmbH

Uelzen

GmbH & Co. KG 96

metalurigczny

Meppen

samochodowego

Uelzena eG

H. Kemper

364,9

Kodak Polychrome

1.927

Frischli Milchwerke GmbH Rehburg-Loccum

Goslar

GLUNZ AG

Poddostawcy przemysłu 285,2

95

H. C. Starck GmbH

77

Przemysł artykułów

Einbeck

94

Deutschland Holding GmbH Seesen

76

1.430

GmbH & Co. KG

Beckmann

72

wyrobów z soli

288,6

Dura Automotive Holding

GmbH

(tekstylia)

70

Sievert AG & Co. KG

budowlanych 88

Wilhelmshaven


energetycznego Przemysł spożywczy

Versorgungs AG

Brunszwik

297,6

577


Emsland Starke

Emlichheim

295,4

792


Germany GmbH

Peine

291,9

321

elektronicznych (rozrywkowych)

Sprehe Gruppe

CappeIn

290,9

1.272


Panasonic AVC Networks

Producent artykułów



117

Zał. 7 | Załącznik A niemieckiej ustawy o rzemiośle (HwO)

Rzemiosło właściwe: wykaz zawodów, dla wykonywania których niezbędne jest posiadanie świadectwa mistrzowskiego:

1.

Murarz i betoniarz

Maurer und Betonbauer

31.

Cukiernik

Konditoren

2.

Zdun i monter powietrznej instalacji grzewczej

Ofen- und Luftheizungsbauer

32.

Rzeźnik

Fleischer

3.

Cieśla

Zimmerer

33.

Optyk okularowy

Augenoptiker

4.

Dekarz

Dachdecker

34.

Akustyk aparatów słuchowych

Hörgeräteakustiker

5.

Wykonawca dróg

Straßenbauer

35.

Technik ortopeda

Orthopädietechniker

6.

118

Monter izolacji budowlanej (cieplnej,

36.

Obuwnik ortopedyczny

Orthopädieschuhmacher

chłodniczej, dźwiękoszczelnej)

Wärme-, Kälte- und Schallschutzisolierer

37.

Technik dentystyczny

Zahntechniker

7.

Studniarz

Brunnenbauer

38.

Fryzjer

Friseure

8.

Kamieniarz i rzeźbiarz, prace w kamieniu

Steinmetze und Steinbildhauer

39.

Szklarz

Glaser

9.

Wykonawca sztukaterii

Stuckateure

40.

Hutnik szkła i wykonawca aparatury ze szkła

Glasbläser und Glassapparatebauer

10.

Malarz i lakiernik

Maler und Lackierer

41.

Wulkanizator i mechanik opon

Vulkaniseure und Reifenmechaniker

11.

Wykonawca rusztowań

Gerüstbauer

12.

Kominiarz

Schornsteinfeger

13.

Wykonawca części/konstrukcji z metalu

Metallbauer

14.

Mechanik chirurgiczny

Chirurgiemechaniker

15.

Blacharz samochodowy i monter karoserii

Karosserie- und Fahrzeugbauer

16.

Mechanik precyzyjny

Feinwerkmechaniker

17.

Mechanik rowerowy

Zweiradmechaniker

18.

Elektrotechnik urządzeń chłodniczych

Kälteanlagebauer

19.

Technik łączności

Informationstechniker

20.

Mechanik samochodowy

Kraftfahrzeutechniker

21.

Mechanik maszyn rolniczych

Landmaschinenmechaniker

22.

Rusznikarz

Büchsenmacher

23.

Blacharz

Klempner

24.

Elektromonter instalacji oraz urządzeń grzewczych

Installateure und Heizungsbauer

25.

Elektromechanik

Elektrotechniker

26.

Elektromonter maszyn i urządzeń

Elektromaschinenbauer

27.

Stolarz

Tischler

28.

Wykonawca łodzi i statków

Boots- und Schiffbauer

29.

Powroźnik

Seiler

30.

Piekarz

Bäcker

Zał. 7 | Załącznik A niemieckiej ustawy o rzemiośle

Zał. 7 | Załącznik A niemieckiej ustawy o rzemiośle

119

Zał. 8 | Załącznik B niemieckiej ustawy o rzemiośle (HwO)

Zawody uznane za rzemieślniczo-podobne, a więc wykonywane bez świadectwa mistrzowskiego: Część pierwsza zawiera następujące zawody:

120

1.

Kafelkarz, glazurnik

Fliesen-, Platten- und Mosaikleger

31.

Technolog czyszczenia tekstyliów

2.

Brukarz i kamieniarz

Betonstein- und Terrazohersteller

32.

Wykonawca przedmiotów użytkowych

3.

Posadzkarz

Estrichleger

4.

Wykonawca pojemników i aparatów

Behälter- und Apparatebauer

5.

Zegarmistrz

Uhrmacher

i otoczenia budynków

Gebäudereiniger

6.

Grawer

Graveure

34.

Witrażownik

Glasveredler

7.

Kowalstwo artystyczne

Metallbildner

35.

Optyk precyzyjny

Feinoptiker

8.

Galwanizer

Galvaniseure

36.

Zdobnik szkła i porcelany

Glas- und Porzellanmaler

9.

Modelarz odlewniczy i ludwisarz

Metall- und Glockengießer

37.

Szlifierz i grawer kamieni szlachetnych

Edelsteinschleifer und -graveure

10.

Ślusarz

Schneidwerkzeugmechaniker

38.

Fotograf

Fotografen

11.

Złotnik, jubiler

Gold- und Silberschmiede

39.

Introligator

Buchbinder

12.

Parkieciarz

Parkettleger

40.

Drukarz książek: zecer i drukarz

Buchdrucker: Schriftsetzer; Drucker

13.

Monter rolet i żaluzji

Rolladen- und Jalousiebauer

41.

Drukarz druku sitowego

Siebdrucker

14.

Modelarz

Modelbauer

42.

Fleksograf

Flexografen

15.

Tokarz i stolarz (w tym zabawki z drewna),

Drechsler, Elfenbeinschnitzer

43.

Ceramik

Keramiker

i ozdobnych z wosku 33.

Textilreiniger Wachszieher

Sprzątacz, także czyszczenie budynków

rzeźbiarz (w tym z kości słoniowej)

und Holzspielzeugmacher

44.

Organomistrz

Orgel- und Harmoniumbauer

16.

Rzeźbiarz (w drewnie)

Holzbildhauer

45.

Monter fortepianów i klawesynów

Klavier- und Cembalobauer

17.

Bednarz

Böttcher

46.

18.

Koszykarz – plecionkarz

Korbmacher

19.

Krawiec damski i męski

Damen- und Herrenschneider

harmonijka ustna

Handzugintrumentenbauer

20.

Hafciarka

Sticker

47.

Wykonawca skrzypiec

Geigenbauer

21.

Modystka

Modisten

48.

Wykonawca smyczków do skrzypiec

Bogenbauer

22.

Tkacz

Weber

49.

Wykonawca metalowych instrumentów dętych

Metallblasinstrumentenmacher

23.

Wykonawca żagli

Segelmacher

50.

Wykonawca drewnianych instrumentów dętych

Holzblasinstrumentenbauer

24.

Kuśnierz

Kürschner

51.

Wykonawca instrumentów szarpanych

Zupfinstrumentenbauer

25.

Obuwnik

Schuhmacher

52.

Złotnik

Vergolder

26.

Rymarz

Sattler und Feintäschner

53.

Wykonawca szyldów i reklam świetlnych

Schilder- und Lichtreklamehersteller

27.

Dekorator wnętrz

Raumausstatter

28.

Młynarz

Müller

29.

Piwowar

Brauer und Mälzer

30.

Kiper

Weinküfer

Zał. 8 | Załącznik B niemieckiej ustawy o rzemiośle

Wykonawca, także naprawianie, instrumentów muzycznych z posuwem ręcznym, jak akordeon,

Zał. 8 | Załącznik B niemieckiej ustawy o rzemiośle

121

Zał. 9 | zakładanie spółki w Niemczech

3. Siedziba spółki

(informacje zawarte w tym załączniku nie zastępują profesjonalnego doradztwa prawnego)

Gdzie będzie mieściła się siedziba spółki? 1. Forma prawna

Adres

Jaką jest przewidywana forma prawna dla spółki? a) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. z o.o. (niem. GmbH) b) Inne:

4. Firma (nazwa) spółki a) Jaka brzmi firma (nazwa) spółki?

2. Formalności związane z założeniem spółki W jaki sposób zawiązać spółkę?

b) Czy firma (nazwa) zakładanej spółki została sprawdzona w odpowiedniej bazie danych pod względem uprawnienia do jej nadania?

a) Bezpośrednie zawiązanie spółki tak Wspólnicy oraz członkowie zarządu spotykają się na zgromadzeniu założycielskim u notariusza. Jeśli jednym ze wspólników jest spółka, wymagane są w tym przypadku dodatkowe dokumenty, wyciągi z rejestru i pełnomocnictwa. Firma zakładana jest w imieniu wspólników oraz ustalany jest jej statut. Wpis do rejestru trwa od 3 tygodni do 3 miesięcy.

nie

5. Przedmiot działalności spółki Jaki jest przedmiot działalności spółki?

b) Zawiązanie spółki przez pełnomocnika Procedura jest identyczna jak w przypadku bezpośredniego zawiązania spółki, z tym wyjątkiem, że wspólnicy nie muszą osobiście uczestniczyć w zgromadzeniu założycielskim. Wpis do rejestru trwa od 3 tygodni do 3 miesięcy. c)

(Za przedmiot działalności spółki uznaje się zakres oraz rodzaj jej działalności. Należy wziąć pod uwagę, że w Niemczech zazwyczaj nie są potrzebne zezwolenia na prowadzenie spółki. Zezwolenia takie wymagane są w takich dziedzinach jak bankowość, ubezpieczenia, rzemiosło, doradztwo prawne, medycyna itp.)

Zawiązanie spółki przez powiernika Powiernik zakłada spółkę we własnym imieniu oraz, jeśli jest to możliwe, ustala jej statut. Zaświadczenia ani pełnomocnictwa nie są wymagane. Po wpisaniu spółki do rejestru handlowego przenosi on udziały na nowego wspólnika. Zmieniona zostaje osoba zarządzająca spółką. Wpis do rejestru trwa od 3 tygodni do 3 miesięcy.

d) Przejęcie istniejącej spółki Wspólnicy przejmują udziały już istniejącej spółki, zmieniają jej statut oraz ustanawiają nową osobę zarządzającą. Zaświadczenia, pełnomocnictwa oraz obecność wspólników nie są wymagane do przejęcia spółki. Wpis do rejestru trwa od 3 tygodni do 3 miesięcy.

122



123

7. Kapitał spółki (Kapitał zakładowy przy zakładaniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinien wynosić minimum 25 000 EUR, a przy spółce akcyjnej co najmniej 50 000 EUR. Kapitał zakładowy wpłacany jest przed wpisem do rejestru handlowego. Jeśli status spółki nie reguluje inaczej tej kwestii, wspólnicy otrzymują prawo głosu w zależności od ilości udziałów.)

6. Wspólnicy

%

Kapitał spółki ogółem

100,0

EUR

a)

Kto będzie wspólnikiem w zakładanej spółce?

b)

a) Nazwisko/firma

c)

Adres

Wspólnicy

d) e)

b) Nazwisko/firma Adres

8. Zarząd spółki c)

Nazwisko/firma Kto wejdzie w skład zarządu spółki? Adres Może to być jedna lub więcej osób fizycznych.

d) Nazwisko/firma Adres

e) Nazwisko/firma Adres

124


Uprawnienie samodzielnego reprezentowania spółki: Ustawa przewiduje łączne reprezentowanie spółki, statut może jednak ustanowić samodzielne reprezentowanie spółki przez osobę zarządzającą. Wspólnicy mogą uprawnić jedną z osób zarządzających do samodzielnego reprezentowania spółki. Zakaz występowania jako druga strona czynności prawnej: Ustawa przewiduje, że osoba zarządzająca spółką nie może występować w czynnościach prawnych jako druga strona umowy lub przedstawiciel drugiej strony umowy. Statut może jednakże dopuścić wobec osoby zarządzającej taką możliwość. Wspólnicy mogą wtedy uprawnić jedną z osób zarządzających do występowania jako druga strona czynności prawnej.


125

a) Nazwisko, imię

b) Czy pracownicy spółki będą zatrudniani na podstawie umowy o pracę?

Adres

tak

Data urodzenia

dzień / miesiąc / rok:

nie

10. Biuro spółki

Miejsce urodzenia

Czy w początkowej fazie istnienia spółki adresem spółki / biurem będzie adres w centrum biznesowym /kancelarii prawnej?

Narodowość tak

nie

Numer paszportu Przy organizowaniu biura należy zwrócić uwagę na następujące punkty: Samodzielne reprezentowanie spółki

tak

nie

Występowanie jako druga strona czynności prawnych

tak

nie

a) Wybór zgodnej z przedmiotem działalności spółki lokalizacji b) Telefon, faks, adres mailowy b) Nazwisko, imię

c)

Profesjonalna obsługa biura (sekretariat)

Adres 11. Domena internetowa Data urodzenia

dzień / miesiąc / rok:

Czy przewidziane jest wykupienie odpowiedniej domeny internetowej?

Miejsce urodzenia de

Narodowość

eu

com

biz

org

info

net

inne:

Numer paszportu 12. Usługi doradcze Samodzielne reprezentowanie spółki

tak

nie

Występowanie jako druga strona czynności prawnych

tak

nie

Czy przyszła spółka będzie potrzebowała usług w zakresie: a) Doradztwa prawnego b) Księgowości i rachunkowości

9. Stosunek pracy a) Czy osoby zarządzające spółką będą zatrudnione na podstawie umowy o pracę? tak

126

c)

Doradztwa podatkowego

nie



127

Zał. 10 | Bilans otwarcia pl Przykład

wzór

XYZ GmbH

XYZ GmbH

(Adres)

(Adres)

Bilans otwarcia na dzień

(data)

Bilans otwarcia na dzień

Wzór przy wniesionych wpłatach na kapitał podstawowy

Aktywa

Środki pieniężne w banku

Aktywa ogółem

EUR

25.000,00

25.000,00

Pasywa

Kapitał podstawowy

Pasywa ogółem

(data)

Wzór przy nie wniesionych wpłatach na kapitał podstawowy

EUR

25.000,00

25.000,00

Aktywa

EUR

Należne wpłaty na kapitał podstawowy

12.000,00

Środki pieniężne w banku

13.000,00

Aktywa ogółem

25.000,00

Pasywa

EUR

Kapitał podstawowy

25.000,00

Pasywa ogółem

25.000,00

Zarząd Zarząd

128

Zał. 10 | Bilans otwarcia pl

Zał. 10 | Bilans otwarcia pl

129

Zał. 11 | Bilans otwarcia de Muster

Anhang

XYZ GmbH

XYZ GmbH

(Ort, Straße)

(Ort, Straße)

Eröffnungsbilanz zum

(Datum)

Eröffnungsbilanz zum

Muster bei voll geleisteten Einlagen

Aktiva

Bankguthaben

Summe Aktiva

Muster bei noch nicht voll geleisteten Einlagen

EUR

25.000,00

25.000,00

Passiv

Stammkapital

Summe Passiva

Geschäftsführer

130

Zał. 11 | Bilans otwarcia de

(Datum)

EUR

25.000,00

25.000,00

Aktiva

EUR

Ausstehende Einlagen

12.000,00

Bankguthaben

13.000,00

Summe Aktiva

25.000,00

Passiv

EUR

Stammkapital

25.000,00

Summe Passiva

25.000,00

Geschäftsführer

Zał. 11 | Bilans otwarcia de

131

Zał. 12 | P l a n z y s k ó w i s t r a t


(Planowana efektywność (w tys. EUR))

Wynagrodzenie, podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie społeczne – Przykład – (w EUR)

Pozycja Przychody ze sprzedaży produktów,

rok 01

rok 02

rok 03

rok 04

rok 05 Wynagrodzenie brutto

Pracodawca

Pracownik

-2.000,00

2.000,00

0,00

-261,41

Ogółem

towarów i materiałów ./. Wartość produktów, towarów i materiałów

Podatki Podatek dochodowy od osób fizycznych,

Zysk na sprzedaży

(III klasa podatkowa) Podatek dochodowy

./. Koszty działalności operacyjnej: Koszty personalne Koszty wynajmu powierzchni

0,00

-261,41 0,00

Składka na rzecz nowych krajów związkowych

0,00

-14,37

Podatek kościelny

0,00

0,00

0,00

0,00

-275,78

-275,78

-2.000,00

1.724,22

-145,00

-145,00

-17,00

-22,00

-39,00

-195,00

-195,00

-390,00

-65,00

-65,00

-130,00

Podatki ogółem

-14,37

Koszty komunikacji Koszty reklamy

Wynagrodzenie netto

Koszty środków transportu Koszty podróży

Składki na ubezpieczenie społeczne

Koszty organizacyjne

Ubezpieczenie chorobowe

Usługi obce

Ubezpieczenie pielęgnacyjne Ubezpieczenie emerytalne

Wyniki na działalności gospodarczej Wyniki na działalności operacyjnej I

Ubezpieczenie na wypadek bezrobocia Ogółem pracodawca

-422,00

Ogółem pracownik ./. Straty nadzwyczajne / Koszty finansowe:

427,00

(Ogółem składki na ubezpieczenie społeczne)

Odsetki

Obciążenia pracodawcy

Dyskonto

Obciążenia pracownika

-290,00

-849,00 -2.422,00 1.297,22

Wyniki finansowe brutto Wyniki na działalności operacyjnej II

Wysokość składek od 1 stycznia 2005 roku: Rodzaj składki

Wysokość składki

./. Podatek dochodowy

Koszty ponoszone przez pracownika/pracodawcę

Ubezpieczenie chorobowe Wynik finansowy netto

14,50%

50% / 50%

(przeciętna wysokość składki w kasie chorych AOK)

./. Amortyzacja planowa

Ubezpieczenie pielęgnacyjne

1,70%

50% / 50%

+ składka płacona przez osoby bezdzietne

0,25%

pracownik: 100%

19,50%

50% / 50%

6,50%

50% / 50%

Nadpłynność finansowa / brak płynności finansowej

Ubezpieczenie emerytalne Ubezpieczenie na wypadek bezrobocia

132

Zał. 12 | Plan zysków i strat


133

Notatki