Page 1 > - @ > < 1< 1392 17 > @ @ > 1 @ 2 1- @ < < > > > 2 ...

‫ﺳﺎل ﺳﻮم‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،1‬ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن ‪1392‬‬

‫دوﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ‪ -‬ﺗﺮوﻳﺠﻲ داﻧﺶ ﺑﻴﻤﺎريﺷﻨﺎﺳﻲ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬

‫ﻧﻘﺶ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‬ ‫ﻋﻠﻲرﺿﺎ ﺷﻌﻠﻪورﻓﺮد‪ 1‬و ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻣﻮﺳﻮي‬

‫‪2‬‬

‫‪ -1‬ﻛﺎرﺷﻨﺎسارﺷﺪ ﺑﻴﻤﺎريﺷﻨﺎﺳﻲ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺑﺎﺷﮕﺎه ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان و ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺟﻮان‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ ﻣﺮودﺷﺖ‬ ‫‪ -2‬اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه ﺑﻴﻤﺎريﺷﻨﺎﺳﻲ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ ﻣﺮودﺷﺖ‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش‪1392/10/01:‬‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ ‪1392/04/10 :‬‬

‫ﺷﻌﻠﻪورﻓﺮد ع‪ .‬و ﻣﻮﺳﻮي م‪.‬ر‪ .1392 .‬ﻧﻘﺶ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ .‬داﻧﺶ ﺑﻴﻤﺎريﺷﻨﺎﺳﻲ ﮔﻴﺎﻫﻲ ‪:(1)3‬‬ ‫‪.17-36‬‬ ‫ﭼﻜﻴﺪه‬ ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﻤﻲ و ﻛﻴﻔﻲ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزي ﻣﺼﺮف ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ‬ ‫ﺳﻄﺢ ﺗﺤﻤﻞ ﻳﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﺤﻴﺢ و ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ﺧﺎك ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ‬ ‫روش ﻣﻮﺛﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ در ﻛﺸﺎورزي ﭘﺎﻳﺪار در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ اوﻟﻴﻦ و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺧﻂ دﻓﺎﻋﻲ‬ ‫را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ روي ﺗﻤﺎم اﺟﺰاي ﻣﺜﻠﺚ ﺑﻴﻤﺎري ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ را ﺗﺎﺣﺪ رﺿﺎﻳﺖ ﺑﺨﺸﻲ ﻛﺎﻫﺶ دﻫﻨﺪ ﻳﺎ ﺣﺪاﻗﻞ آﻧﻬﺎ را ﺗﺎ ﺳﻄﺤﻲ ﺗﻘﻠﻴﻞ دﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻬﺎرﺷﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎﻳﺮ روشﻫﺎ‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰﺗﺮ و ارزانﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ روي ﻣﻴﺰان ﺗﺤﻤﻞ ﻳﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺎﻓﺘﻲ و ﻇﺎﻫﺮي ﮔﻴﺎه‪،‬‬ ‫ﺑﻴﻤﺎريزاﻳﻲ و ﺑﻘﺎي ﺑﻴﻤﺎرﮔﺮ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫واژهﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي‪ :‬ﺑﻴﻤﺎري‪ ،‬ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ‪ ،‬ﻓﺴﻔﺮ‪ ،‬ﮔﻴﺎه‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮوژن‬

‫ ﻣﺴﺌﻮل ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ‪ ،‬ﭘﺴﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ‪[email protected] :‬‬

‫‪17‬‬

‫ﺷﻌﻠﻪورﻓﺮد و ﻣﻮﺳﻮي‬

‫ﻧﻔﺶ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻐﺬﻳﻪ و ﻧﻘﺶ آن در رﺷﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﮔﻴﺎﻫﺎن‪ ،‬از دﻳﺮﺑﺎز ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي‬ ‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﻳﺪه ﻛﻪ ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﻴﺎه ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎري ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ و از‬ ‫ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﮔﻴﺎه را ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﭘﺮﻣﺼﺮف‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻴﺘﺮوژن)‪ ،(N‬ﻓﺴﻔﺮ)‪ ،(P‬ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ)‪ ،(K‬ﻛﻠﺴﻴﻢ)‪ ،(Ca‬ﮔﻮﮔﺮد)‪ (S‬و ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ‬ ‫)‪ (Mg‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮوژن‪ ،‬ﻓﺴﻔﺮ و ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺑﻘﻴﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻮده و ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻏﺬاﻳﻲ‬ ‫ﮔﻴﺎه را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻛﻠﺴﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم و ﮔﻮﮔﺮد ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﻛﻢﻣﺼﺮف‬ ‫ﺟﺰء ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺿﺮوري ﮔﻴﺎه ﺑﻮده وﻟﻲ در ﻣﻘﺪار ﻛﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده و اﺛﺮ ﺑﺨﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ آﻫﻦ)‪ (Fe‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ اﻳﻦ‬ ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ آنﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻨﮕﻨﺰ)‪ ،(Mn‬ﺑﺮ)‪ ،(B‬ﻣﺲ)‪ ،(Cu‬روي)‪ ،(Zn‬ﻛﻠﺮ)‪ (Cl‬و ﻣﻮﻟﺒﻴﺪن‬ ‫)‪ (MO‬ﻫﺴﺘﻨﺪ )ﺷﻜﻞ ‪ .(1‬ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺮاي ﻛﺸﺖﻫﺎي ﺑﺪون ﺧﺎك )‪ (Soilless Mixtures‬ﺿﺮوري و ﺣﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﺑﺮاي ﻛﺸﺖ ﮔﻴﺎﻫﺎن در ﮔﻠﺪان‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺰرﻋﻪ ﭼﻨﺪان ﺿﺮوري ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ )‪.(Marschner 2012, Daroub & Snyder 2007‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -1‬ﻧﻴﺎز ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﭘﺮﻣﺼﺮف‪ ،‬ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ و ﻛﻢ ﻣﺼﺮف )‪.(Spann & Schumann 2010‬‬

‫‪18‬‬



‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺑﻴﻤﺎرﮔﺮﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻐﺬﻳﻪي ﮔﻴﺎه را ﻛﺎﻣﻼً دﮔﺮﮔﻮن ﻛﻨﻨﺪ و اﻏﻠﺐ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻣﻴﺎن ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺎﻣﻞﻫﺎي زﻧﺪه و ﻏﻴﺮزﻧﺪه دﺷﻮار اﺳﺖ )‪ .(Romheld 2012‬از اﻳﻦ رو ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻤﻴﻚ و ﻣﻮﺿﻌﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻛﻤﺒﻮد ﻳﺎ زﻳﺎدي ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﺰارشﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﻣﻌﺪﻧﻲ ﺑﺮ وﻗﻮع ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﺪت ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻣﻮﺛﺮﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫)‪ .(Huber et al. 2012, Huber & Graham 1999‬ﺟﻬﺖ اﻳﺠﺎد ﺑﻴﻤﺎري ﺣﻀﻮر ﺳﻪ ﺑﺨﺶ اﺻﻠﻲ ﮔﻴﺎه ﻣﻴﺰﺑﺎن‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎرﮔﺮ و‬ ‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﺤﻴﻄﻲ اﻟﺰاﻣﻲ اﺳﺖ )ﺷﻜﻞ ‪ (2‬ﻛﻪ ﺑﺮﻫﻢﻛﻨﺶ آنﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺑﻴﻤﺎري و ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﻫﺮ ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪت ﻳﺎ‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻴﻤﺎري ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞ ﺑﻴﻦ ﮔﻴﺎﻫﺎن‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ و ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻴﻤﺎريزاي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم و ﺗﺎﺣﺪودي ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدن اﻳﻦ ﻧﻮع ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﻫﻤﻮاره ﺟﺰء اﺻﻠﻲ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻫﻤﻪ ﺧﺎكﻫﺎ و ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي رﺷﺪﮔﻴﺎﻫﺎن ﺣﺎوي ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺎدي از ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻴﻤﺎريزا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ‪،‬‬ ‫ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﻛﻤﺒﻮد ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ رﻧﺞ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻤﺘﺮي از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﺑﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻴﻤﺎريزا‬ ‫ﺣﺴﺎسﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻳﺠﺎد ﺑﻴﻤﺎري را در ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ اﻣﺎ‬ ‫ﺑﻌﻀﻲ از ﻋﻨﺎﺻﺮ داراي اﺛﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻣﻬﻢﺗﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ )‪.(Vidhyasekaran 2004, Spann & Schumann 2010‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -2‬ﻃﺮح ﻛﻠﻲ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﻣﻮﺛﺮ در اﻳﺠﺎد ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ )‪.(Huber & Jones 2013‬‬ ‫‪19‬‬



‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎري در ﮔﻴﺎﻫﺎن در وﻫﻠﻪ اول ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ژﻧﺘﻴﻜﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﮔﻴﺎه ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن اﻳﻦ‬ ‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ژﻧﺘﻴﻜﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﻳﺎ ارﻗﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ژﻧﺘﻴﻜﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﻴﻤﺎري‬ ‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎري ﻛﻤﺘﺮ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ ﻛﻪ از‬ ‫ﻧﻈﺮ ژﻧﺘﻴﻜﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺴﺎس ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺣﺴﺎس ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ وﻟﻲ ﻗﺎدر ﻫﺴﺘﻨﺪ اﺛﺮات ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﻴﻤﺎرﮔﺮ را ﺑﺎ ﺗﻐﺬﻳﻪ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻛﻢ ﻛﺮده و ﺑﻴﻤﺎري را ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻓﺰودن ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﻤﻲ وﻛﻴﻔﻲ ﻣﺤﺼﻮل و در ﺑﻌﻀﻲ‬ ‫ﻣﻮارد ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻧﻴﺎز ﻏﺬاﻳﻲ ﮔﻴﺎه‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻴﻤﺎري ﮔﺮدد )‪ .(Dordas 2008, Huber & Graham 1999, Engelhard 1996‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺟﻮد اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮي در ﺑﻴﺸﺘﺮ‬ ‫ﺑﺮﻫﻢ ﻛﻨﺶﻫﺎي ﺑﻴﻤﺎري و ﺗﻐﺬﻳﻪ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود ﻛﻪ روز ﺑﻪ روز ﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻐﺬي در ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‬ ‫اﻓﺰوده ﺷﻮد‪ .‬در ﻛﺸﺎورزي ﻣﺪرن‪ ،‬دﺳﺘﻜﺎري ﺗﻐﺬﻳﻪاي از راه ﺑﻬﺴﺎزي ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎك ﻳﻚ ﺷﻴﻮه ﻣﻬﻢ در ﻣﺒﺎرزه زراﻋﻲ ﺑﺎ‬ ‫ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ و ﺟﺰء ﻻﻳﻨﻔﻚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺎﻳﺪار ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﻣﺼﺮف ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻛﻮد ﻧﻘﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤﻲ در‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻲ ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﻲ و ﺑﺎﻏﻲ دارد و ﺑﺎ ﻣﺼﺮف ﻣﺘﻌﺎدل ﻛﻮدﻫﺎ و رﻳﺰﻣﻐﺬيﻫﺎ ﺷﺎﻫﺪ اﻓﺰاﻳﺶ‬ ‫اﺳﺘﺤﻜﺎم ﮔﻴﺎه‪ ،‬ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﺷﻴﻮع ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ و اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﻴﺎﻫﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ و آﻓﺎت ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻮد و در‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﺳﻤﻮم ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻣﺸﻜﻼت زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺼﺮف آنﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻛﻤﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‬ ‫)‪.(Huber & Haneklaus 2007, Atkinson & McKinlay 1997‬‬

‫‪ -1‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﭘﺮﻣﺼﺮف درﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‬ ‫‪ -1-1‬ﻧﻴﺘﺮوژن )‪(N‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻴﺘﺮوژن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺑﺮاي اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﺑﻪ ﺧﺎك ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻴﺘﺮات ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮات آﻣﻮﻧﻴﻮم‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮات ﻛﻠﺴﻴﻢ و اوره‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ زﻳﺎدي ﻧﻴﺘﺮوژن و ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺑﻌﻀﻲ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻳﻜﻲ از راﻳﺞﺗﺮﻳﻦ ﺑﺮ ﻫﻢﻛﻨﺶﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ و‬ ‫ﺑﺮوز ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻴﺘﺮوژن در ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺷﻴﻮع ﺑﻌﻀﻲ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺬب ﻛﺎﻓﻲ‬ ‫ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﺮاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎ و آﻧﺰﻳﻢﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در رﺷﺪ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ ﻣﻮﺛﺮ‬

‫‪20‬‬



‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺘﺮوژن از ﺳﻄﺢ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺧﻮد ﻓﺮاﺗﺮ رود‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺿﺪ‬ ‫ﻗﺎرﭼﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ )‪.(Hawkesford et al. 2012, Huber & Thompson 2007, Lewandowski et al. 1999‬‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ زﻳﺎدي و ﻛﻤﺒﻮد ﻧﻴﺘﺮوژن ﺳﺒﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﻴﺎه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﺷﺪت ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ‬ ‫ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي )‪ (Botrytis cinerea‬ﺑﺎ ﺟﺒﺮان ﻛﻤﺒﻮد ﻧﻴﺘﺮوژن در ﮔﻴﺎه ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار اﺳﻴﺪﻫﺎي آﻣﻴﻨﻪ‬ ‫آنﻫﺎ ﻓﺮاوان اﺳﺖ ﺷﺪت ﺗﻐﺬﻳﻪ و ﺗﻮﻟﻴﺪﻣﺜﻞ ﺣﺸﺮات ﻣﻜﻨﺪه ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ در ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ راﻳﺞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﻛﻤﺒﻮد ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ‪ ،‬روي ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺴﺒﻲ ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﺣﺸﺮات ﻣﻜﻨﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺣﺎﻣﻞ ﺑﻴﻤﺎري‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل در ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮوز ﺑﺮﺧﻲ از ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ را ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺸﺮات ﻣﻜﻨﺪه‬ ‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﺪ‪ .‬ﺟﺬب ﻧﻴﺘﺮوژن اﺿﺎﻓﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻴﺎه ﺷﺮاﻳﻂ را ﺑﺮاي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻴﻤﺎري ﻓﺮاﻫﻢ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﻴﺘﺮوژن اﺿﺎﻓﻲ ﺳﺒﺐ ﺗﺴﺮﻳﻊ رﺷﺪ ﺑﺎﻓﺖﻫﺎي آﺑﺪار )ﮔﻮﺷﺘﻲ( ﺑﺎ دﻳﻮارهﻫﺎي ﺳﻠﻮﻟﻲ ﻧﺎزك ﺷﺪه و ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﮔﻴﺎﻫﺎن را‬ ‫ﺑﻪ آﻟﻮدﮔﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺗﻌﺎدل در ﻛﻮد ﻧﻴﺘﺮوژﻧﻲ و ﭘﺘﺎﺳﻴﻤﻲ اﻏﻠﺐ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮد ﺗﻐﺬﻳﻪ و ﻣﻬﺎر اﺛﺮات ﺑﻴﻤﺎري ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﺳﻬﻢ ﻧﺴﺒﻲ ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ‪ 2‬ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺘﺮوژن در ﺗﻌﺎدل ﺑﺎ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد و‬ ‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﺤﺼﻮل دﭼﺎر اﺧﺘﻼل ﻣﻲﮔﺮدد )‪ .(Huber & Thompson 2007‬در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺧﺎك ﻛﻤﺘﺮ از ﺣﺪ ﺑﻬﻴﻨﻪ‬ ‫اﺳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﻮددﻫﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي ‪ K2O‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻧﻴﺘﺮوژن اﺳﺖ‪ ،‬ﻏﻼﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ذرت‪ ،‬ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺟﻮ و‬ ‫ﻳﻮﻻف ﻛﻤﺘﺮ دﭼﺎر ﺑﻴﻤﺎري ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻮﺟﻪ ﻓﺮﻧﮕﻲ‪ ،‬ﻓﻠﻔﻞ و ﻛﺪو ﺗﻨﺒﻞ در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪K2O‬‬

‫ﻣﺴﺎوي ﻳﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻧﻴﺘﺮوژن اﺳﺖ از ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻬﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﮔﻼﺑﻲ و آﻟﺒﺎﻟﻮ ﻧﻴﺎز‬ ‫ﺑﻪ ‪ K2O‬ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻧﻴﺘﺮوژن دارﻧﺪ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي ‪ K2O‬ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺟﺬب ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﻠﺴﻴﻢ و‬ ‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎكﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﺒﺎدل ﻛﺎﺗﻴﻮﻧﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ و ﺧﺎكﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ و ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ آﺳﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ )‪ .(Huber et al. 2012‬ﮔﺰارشﻫﺎ ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻮع ﻧﻴﺘﺮوژن ﻳﺎ ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﻧﻴﺘﺮوژن آﻣﻮﻧﻴﻮﻣﻲ )‪ (NH4-N‬ﺑﻪ ﻧﻴﺘﺮوژن ﻧﻴﺘﺮاﺗﻲ )‪ (NO3-N‬در ﺑﺮوز ﺑﺮﺧﻲ از ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﺎن زراﻋﻲ ﻣﻮﺛﺮ‬ ‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ)ﺟﺪول ‪.(1‬‬ ‫‪21‬‬



‫ﺟﺪول‪ -1‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻧﻮع ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﮔﻴﺎﻫﺎن زراﻋﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ روي اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‬ ‫)‪(Fageria et al. 2011, Santana-Gomes et al. 2013‬‬ ‫ﻧﻴﺘﺮوژن ﻧﻴﺘﺮاﺗﻲ )‪(NO3-N‬‬

‫ﻧﻴﺘﺮوژن آﻣﻮﻧﻴﻮﻣﻲ )‪(NH4-N‬‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ‬

‫ﻛﺎﻫﺶ‬

‫‪Fusarium sp.‬‬


‫ﻛﺎﻫﺶ‬

‫‪Pythium sp.‬‬


‫ﻛﺎﻫﺶ‬

‫‪Helminthosporium sp.‬‬

‫ﻛﺎﻫﺶ‬


‫‪Heterodera glycines‬‬


‫ﻛﺎﻫﺶ‬

‫‪Aphanomyces sp.‬‬

‫ﻛﺎﻫﺶ‬



‫ﻛﺎﻫﺶ‬


‫ﭘﺎﺧﻮره‬


‫ﻛﺎﻫﺶ‬

‫‪Phymatotrichum sp.‬‬


‫ﻛﺎﻫﺶ‬


‫ﻛﺎﻫﺶ‬


‫ﺗﻮﺗﻮن‬

‫‪Globodera spp.‬‬


‫ﻛﺎﻫﺶ‬

‫ﺧﻴﺎر‬

‫‪Meloidogyne spp.‬‬


‫ﻛﺎﻫﺶ‬

‫ﻟﻮﺑﻴﺎ‬

‫‪M. incognita‬‬


‫ﻛﺎﻫﺶ‬

‫ﮔﻴﺎه‬ ‫ذرت‬

‫ﺳﻮﻳﺎ‬ ‫ﮔﻨﺪم‬

‫ﭘﻨﺒﻪ‬

‫ﺑﻴﻤﺎري‬ ‫ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ‬

‫‪Diplodia‬‬

‫ﮔﺰارشﻫﺎ ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻬﺎر ﻛﻨﻨﺪه ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻔﻆ ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﻴﺘﺮوژن آﻣﻮﻧﻴﻮﻣﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻴﺘﺮوژن ﻧﻴﺘﺮاﺗﻲ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ ورﺗﻴﺴﻴﻠﻴﻮﻣﻲ و اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﺪت ﺷﺎﻧﻜﺮ رﻳﺰوﻛﺘﻮﻧﻴﺎﻳﻲ در ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬درﺧﺼﻮص ﺗﺎﺛﻴﺮﻛﻠﻲ ﻧﻮع ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ اﺛﺮات ﻣﻨﻔﻲ اﻳﺠﺎدﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬ ‫زﻳﺎد ﻧﻴﺘﺮوژن ﻧﻴﺘﺮاﺗﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻛﻤﺘﺮ از اﺛﺮات ﻣﻨﻔﻲ ﻧﻴﺘﺮوژن آﻣﻮﻧﻴﻮﻣﻲ اﺳﺖ )‪.(Huber & Watson 1974‬‬ ‫ﻛﻮد آﻣﻮﻧﻴﺎﻛﻲ ﺑﺮﺧﻼف ﻛﻮد ﻧﻴﺘﺮاﺗﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ‪ pH‬و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺟﺬب ﻋﻨﺎﺻﺮ رﻳﺰﻣﻐﺬي ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻛﻮدﻫﺎي ﻛﻠﺮدار ﻣﺜﻞ ﻛﻠﺮﻳﺪ آﻣﻮﻧﻴﻢ و ﻛﻠﺮﻳﺪ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﺷﺪت ﺑﻴﻤﺎري ﭘﺎﺧﻮره ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﻋﻠﺖ آن ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻛﻠﺮ ﺑﺮ‬

‫‪22‬‬



‫ﻛﺎﻫﺶ ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن در ﺧﺎك اﺳﺖ ) ‪Huber et al. 2012, Huber & Thompson 2007, Lewandowski et al.‬‬

‫‪.(1999‬‬ ‫‪ -2-1‬ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ )‪(K‬‬ ‫در ﺑﻴﻦ ﺗﻤﺎم ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮي ﻛﻪ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ و آﻓﺎت ﮔﻴﺎﻫﻲ را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ در ﺗﻤﺎم واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺳﻠﻮﻟﻲ ﻣﻮﺛﺮ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﻨﺪه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ آﻧﺰﻳﻢﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬در ﮔﺰارﺷﻲ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ‪ 534‬ﻣﻨﺒﻊ‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ در ‪ 65‬درﺻﺪ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻬﺒﻮد ﺳﻼﻣﺖ ﮔﻴﺎه و در ‪23‬درﺻﺪ ﻣﻮارد ﺑﺮاي ﺳﻼﻣﺖ‬ ‫ﮔﻴﺎه زﻳﺎنآور ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﺧﻲ از اﺛﺮات زﻳﺎن آور آن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻي ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﺟﺬب‬ ‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ‪ ،‬ﻛﻠﺴﻴﻢ و ﻳﺎ ﻧﻴﺘﺮوژن آﻣﻮﻧﻴﻮﻣﻲ را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ)‪ .(Hawkesford et al. 2012‬ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ وﻗﻮع ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﻗﺎرﭼﻲ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﺎﻳﻲ و ﺧﺴﺎرت ﺣﺸﺮات و ﻛﺮمﻫﺎي ﭼﻮﺑﺨﻮار را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ %70‬و ‪ %60‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ و در اﻛﺜﺮ ﻣﻮارد ﺧﺴﺎرت‬ ‫ﻧﻤﺎﺗﺪﻫﺎ و وﻳﺮوسﻫﺎ را ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ)ﺟﺪول ‪ .(2‬اﺛﺮ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻮع ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻴﻤﺎريزا‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ )‪.(Prabhu et al. 2007b‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑﺎ ﻗﺎرچ آﻟﻮده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در ﺻﻮرت ﺗﺸﺨﻴﺺ آﻟﻮدﮔﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻴﺎه‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﺪﻫﺎي دﻓﺎﻋﻲ آن آﻏﺎز‬ ‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬آﻟﻮدﮔﻲ ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻓﻨﻠﻲ ﻣﻬﺎر ﻛﻨﻨﺪه و ﻓﻼوﻧﻮﺋﻴﺪﻫﺎ در ﻣﺤﻞ آﻟﻮدﮔﻲ و در ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﮔﻴﺎه‬ ‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻮﻟﻴﺪ و اﻧﺘﻘﺎل اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﻪ ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﮔﻴﺎه ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص‬ ‫ﺟﺪول‪ .2‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ در ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻌﺪادي از ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﻧﻤﺎﺗﺪي در ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ )‪(Santana-Gomes et al. 2013‬‬ ‫ﮔﻴﺎه‬

‫ﻧﻤﺎﺗﺪ ﺑﻴﻤﺎرﮔﺮ‬

‫درﺻﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻴﻤﺎري‬

‫ﮔﻮﺟﻪﻓﺮﻧﮕﻲ‬

‫‪Meloidogyne incognita‬‬

‫‪76‬‬

‫ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ‬

‫‪Heterodera schachtii‬‬

‫‪79‬‬

‫ﭘﻨﺒﻪ‬

‫‪Rotylenchulus reniformis‬‬

‫‪62‬‬

‫ﺳﻮﻳﺎ‬

‫‪Heterodera glycines‬‬

‫‪87‬‬

‫‪23‬‬



‫ﻧﻘﺶ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺑﺮاي ﮔﻴﺎه دارد و ﻛﻤﺒﻮد آن ﻣﻘﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺿﺪ ﻗﺎرﭼﻲ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﮔﻴﺎﻫﺎن را در ﺟﺎﻳﮕﺎه آﻟﻮدﮔﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻧﻘﺸﻲ اﺳﺎﺳﻲ در ﺿﺨﻴﻢ ﻛﺮدن ﻛﻮﺗﻴﻜﻮل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺳﺪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻔﻮذ ﻗﺎرچﻫﺎ و ﺣﺸﺮات ﻣﻜﻨﺪه دارد‬ ‫)‪ .(Amtmann et al. 2008‬در ﻣﻮاﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻳﺎ ﻗﻨﺪ در ﮔﻴﺎه ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪ ،‬اﻏﻠﺐ آﻟﻮدﮔﻲﻫﺎي اﻧﮕﻠﻲ و‬ ‫ﺑﺮوز ﺑﻴﻤﺎري ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﺠﻤﻊ ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻳﺎ ﻗﻨﺪﻫﺎي ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل ﻧﺸﺎﻧﻪاي ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﮔﻴﺎه اﺳﺖ زﻳﺮا ﻗﺎدر‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺮاي ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻧﺮژي ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﻌﺪﻧﻲ را ﺑﻪ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎ ﻳﺎ ﻗﻨﺪﻫﺎي ﻣﺤﻠﻮل و ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺣﻀﻮر ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻧﻘﺶ‬ ‫ﺣﻴﺎﺗﻲ در اﻧﺠﺎم ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺤﺼﻮل و ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ )ﺑﺎزار ﭘﺴﻨﺪي(‪ ،‬ﺳﺒﺐ‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ در اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﻮﺟﻪ ﻓﺮﻧﮕﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﺷﻮري‪ ،‬ﻛﻢ آﺑﻲ‪ ،‬اﻧﻮاع ﺗﻨﺶﻫﺎ و آﻓﺎت و ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ اﺷﺎره ﻛﺮد )‪ .(Prabhu et al. 2007b‬ﺗﻌﺎدل ﺑﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ و ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻧﻴﺰ در اﻳﺠﺎد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ذرت ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻴﻤﺎري ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﺎﻳﻲ اﺳﺘﻮارت‬ ‫)ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻮز ذرت( ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻏﻠﻈﺖ ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﻌﺪﻧﻲ در ﺷﻴﺮه آوﻧﺪي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﻤﺒﻮد ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ذرت را ﺑﺮاي‬ ‫ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺰه ﻛﺮدن ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺘﺮوژن ﻏﻴﺮ آﻟﻲ ﻳﺎ ﻣﻌﺪﻧﻲ در ﺷﻴﺮه آوﻧﺪي اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﻌﺪﻧﻲ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎري ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﺎﻳﻲ اﺳﺘﻮارت را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﻧﻴﺰ‬ ‫درﺧﺼﻮص ﺑﻴﻤﺎري ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﺳﺎﻗﻪ و ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﺧﻮﺷﻪ ذرت )ﺑﻴﻤﺎري دﻳﭙﻠﻮدﻳﺎي ذرت( ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻛﺜﺮ ﮔﻴﺎﻫﺎن‪،‬‬ ‫ﻧﻴﺘﺮوژن ﻏﻴﺮ آﻟﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﻤﺒﻮد ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺗﺠﻤﻊ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و ﭘﺲ از آن ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺿﺪ ﻗﺎرﭼﻲ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﮔﻴﺎه از ﺑﻴﻦ ﻣﻲروﻧﺪ‬ ‫)‪.(Amtmann et al. 2008‬‬ ‫ﺟﺬب ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻي ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻔﻴﺪ ﻳﺎ ﻣﻀﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﻪ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﻘﺪار ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه در‬ ‫ﻫﺮ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﮔﻴﺎه را ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎري ﺣﺴﺎسﺗﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺑﻪ ﻛﻠﺴﻴﻢ در‬ ‫ﺑﺮﺧﻲ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ آﺳﻴﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻴﻤﺎري ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎ روي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ و درﺧﺘﺎن ﻣﺮﻛﺒﺎت ﻧﺸﺎن‬ ‫دادهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺪت ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ رﻳﺸﻪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ و ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﻓﻴﺘﻮﻓﺘﻮراﻳﻲ رﻳﺸﻪ ﻣﺮﻛﺒﺎت در ﻏﻠﻈﺖﻫﺎي ﺑﺎﻻي ﻛﻮد ﭘﺘﺎﺳﻴﻤﻲ‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻫﺮ دو ﻣﻮرد‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﺬب ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻣﻮﺟﺐ ﻛﻤﺒﻮد ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻛﻤﺒﻮد ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻇﺎﻫﺮاً ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ‬

‫‪24‬‬



‫دﻳﻮاره ﺳﻠﻮﻟﻲ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ در ﮔﻴﺎه ﻣﻲﮔﺮدد و ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ آﻟﻮدﮔﻲ و ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻴﻤﺎري در ﮔﻴﺎه ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ رﻳﺸﻪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻌﺎدل ‪ K/Ca‬ﺑﺎﻓﺘﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از آﻟﻮدﮔﻲﻫﺎ‬ ‫از ﻃﺮﻳﻖ زﺧﻢﻫﺎي ﺑﺎز اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﻨﺪ و اﻟﺘﻴﺎم ﺳﺮﻳﻊ زﺧﻢﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﮔﺴﺘﺮش آﻟﻮدﮔﻲ را ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪ .‬ﮔﺰارشﻫﺎ ﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ اﻧﮕﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ روش آﺑﻴﺎري ازﻛﺮﺗﻲ ﺑﻪ ﻗﻄﺮهاي ﺑﺎ ﻣﺼﺮف ‪ 6230‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ آب در ﻫﻜﺘﺎر ‪ 50‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم‬ ‫ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ )‪ (K2O‬درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻛﻤﺘﺮي ﺑﻪ ‪ B. cinerea‬داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ اﻟﺘﻴﺎم ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ زﺧﻢﻫﺎ و ﺗﺠﻤﻊ‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺿﺪ ﻗﺎرﭼﻲ در اﻃﺮاف زﺧﻢﻫﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در اﺛﺮ ﻛﻤﺒﻮد ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ‪ ،‬ﺳﻨﺘﺰ ﻣﻮاد ﺑﺎ وزن ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻞ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ‪،‬‬ ‫ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ و ﺳﻠﻮﻟﺰ ﻣﺨﺘﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻮاد ﺑﺎ وزن ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﭘﺎﺋﻴﻦ در واﻛﻮﺋﻞ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه و دﻳﻮاره ﺳﻠﻮﻟﻲ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺮوج‬ ‫ﻣﻮاد‪ ،‬ﻧﺸﺖﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮاي آﻟﻮدﮔﻲ ﺑﻪ ﻗﺎرچ و ﺣﻤﻠﻪ آﻓﺎت ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻲﺷﻮد ) ‪Prabhu et al.‬‬

‫‪.(2007b, Fageria et al. 2011, Huber et al. 2012‬‬ ‫‪ -3-1‬ﻓﺴﻔﺮ )‪(P‬‬ ‫وﺟﻮد ﻓﺴﻔﺮ ﻛﺎﻓﻲ در ﻣﺤﻴﻂ رﻳﺸﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﺮﻳﻊ و اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﺘﺮ ﮔﻴﺎه از آب و دﻳﮕﺮ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ﺿﺮوري ﮔﻴﺎه‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﺴﻔﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﻴﺎه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﺧﺎكزاد را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬درﺑﺎره ﻧﻴﺎز ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺑﻪ ﻓﺴﻔﺮ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺘﻌﺪدي‬ ‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺴﻔﺮ ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﺿﺮوري ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ ‪ RNA‬اﺳﺖ و در اﻧﺠﺎم ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻴﻮﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و‬ ‫ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﺜﻞ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد ﻛﺎرﺑﺮد دارد )‪ .(Romheld 2012‬ﮔﺰارشﻫﺎﻳﻲ از ﻛﺎﻫﺶ‬ ‫ﺷﻴﻮع ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﺴﻔﺮ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺧﻼف آن ﻧﻴﺰ دﻳﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﻓﺴﻔﺮ ﻧﻘﺶ‬ ‫ﻣﻔﻴﺪ زﻳﺎدي در ﮔﻴﺎه دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻓﺴﻔﺮ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻴﻤﺎري را در ﺑﺮﺧﻲ از زﻧﮓﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﺷﺎخ و ﺑﺮﮔﻲ‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ داده و ﺑﻪ وﻳﮋه در ﺧﻨﺜﻲ ﻛﺮدن اﺛﺮ ﻧﻴﺘﺮوژن اﺿﺎﻓﻲ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ )‪ .(Mengel & Kirkby 2001‬ﻣﻘﺪار ﺑﺎﻻي ﻓﺴﻔﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻧﻴﺸﻜﺮ ﺑﻪ زﻧﮓ ﻣﻲﺷﻮد اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻣﺼﺮف ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﻨﺪم ﺑﻪ ﺳﻔﻴﺪك ﭘﻮدري ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﺴﻔﺮ در ‪ 6 pH‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ و در ‪ 7 pH‬و ‪ 7/5‬ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ‬ ‫ﻓﻮزارﻳﻮﻣﻲ در ﮔﻮﺟﻪ ﻓﺮﻧﮕﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺷﺪت ﺑﻴﻤﺎري راﻳﺰوﻛﺘﻮﻧﻴﺎﻳﻲ در ﻣﺰارع ﺳﻮﻳﺎﻳﻲ ﻛﻪ دﭼﺎر ﻛﻤﺒﻮد ﻓﺴﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ اﻓﺰاﻳﺶ‬

‫‪25‬‬



‫ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪهي اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻘﺪار ﻛﺎﻓﻲ ﻋﻨﺼﺮ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻌﺎدل ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﺴﻔﺮ در ﻣﺰارع‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﻧﻤﺎﺗﺪي و ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در ﻣﻮاردي ﻛﺎرﺑﺮد ﺑﺮﮔﻲ ﻧﻤﻚﻫﺎي ﻓﺴﻔﺎت ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻴﺎر‪ ،‬ﻟﻮﺑﻴﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺴﻔﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻫﺪف اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫ﮔﻴﺎه و ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻴﻤﺎري ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻓﺴﻔﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻛﺎﻓﻲ و ﺑﺎ ﻓﺮم ﻣﻨﺎﺳﺐ و روش اﺳﺘﻔﺎدهي ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻮرد‬ ‫ﻣﺼﺮف ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﮔﻴﺎه و ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎك ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﻮد )‪.(Fageria & Moreira 2011‬‬ ‫ﻣﺤﻠﻮلﭘﺎﺷﻲ ﻓﺴﻔﺮ روي ﮔﻴﺎه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ اﻟﻘﺎي ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﻮﺿﻌﻲ و ﺳﻴﺴﺘﻤﻴﻚ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮﺧﻲ از ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ ﻣﺜﻞ ﺳﻔﻴﺪك‬ ‫ﭘﻮدري در اﻧﮕﻮر‪ ،‬اﻧﺒﻪ‪ ،‬ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﮔﻨﺪم و ﻓﻠﻔﻞ؛ زﻧﮓ در ذرت و ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪهي اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ‬ ‫ﻛﺎرﺑﺮد ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ را ﻛﻨﺘﺮل ﻛﺮده و ﺷﺎﻳﺴﺘﻪي ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ )‪.(Prabhu et al. 2007a‬‬

‫‪ -2‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ درﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‬ ‫‪ -1-2‬ﻛﻠﺴﻴﻢ )‪(Ca‬‬ ‫ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻳﻜﻲ از اﺟﺰاي اﺻﻠﻲ دﻳﻮاره ﺳﻠﻮﻟﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﻏﺸﺎﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲ و‬ ‫ﻋﻤﻞﻛﺮد ﺑﻬﻴﻨﻪ اﻳﻦ ﻏﺸﺎﻫﺎ ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻛﻤﺒﻮد آن ﺳﺒﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ آنﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻔﻮذ ﺑﻴﻤﺎرﮔﺮﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬ ‫ﻣﻘﺪار ﻛﻠﺴﻴﻢ در ﻏﺸﺎي ﺳﻠﻮﻟﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﻗﻨﺪﻫﺎ از درون ﺳﻠﻮل ﺑﻪ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﺳﻠﻮﻟﻲ در ﺑﺎﻓﺖ ﮔﻴﺎﻫﻲ اﻓﺰاﻳﺶ‬ ‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺎﻻي ﻗﻨﺪ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶﻫﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﺎﻧﺲ آﻟﻮدﮔﻲ و رﺷﺪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻴﻤﺎريزا ﻣﻲﮔﺮدد‬ ‫)‪.(Hawkesford et al. 2012‬‬ ‫ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﻲ در ﺑﻬﺒﻮد اﻧﺒﺎرداري ﻣﻴﻮهﻫﺎي آﺑﺪار دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ﺑﺴﻴﺎري از ارﻗﺎم ﺳﻴﺐ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻪ ﻣﻴﻮه داراي ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﻛﻠﺴﻴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪت زﻣﺎن اﻧﺒﺎرداري اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﻴﻮه ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ ﻛﻢ ﻛﻠﺴﻴﻢ ﺑﻪ ﻟﻜﻪ ﺳﻴﺎه‬ ‫ﺣﺴﺎسﺗﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ ﻣﻴﻮه ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺜﺒﺘﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻣﻮﺟﻮد در‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ ﻏﺪهﻫﺎي ﺳﻴﺐزﻣﻴﻨﻲ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎري ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﻧﺮم ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارد )‪.(Batistic & Kudla 2010‬‬

‫‪26‬‬



‫ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﻧﻴﺰ در ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي آوﻧﺪي و ﻟﻜﻪ ﺑﺮﮔﻲ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﺎﻳﻲ ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺷﺪت ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﻦ‬ ‫ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ اﻏﻠﺐ ﺑﺎ درﺟﻪ ﻛﻤﺒﻮد ﻛﻠﺴﻴﻢ در ﮔﻴﺎه ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺴﺘﺮش ﺑﺎﻛﺘﺮي در ﺑﺎﻓﺖ ﺑﺮگ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار‬ ‫ﻛﻠﺴﻴﻢ اﺳﺖ و در ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﻤﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎري ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻛﻠﺴﻴﻢ ﺑﺎﻓﺖ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار‬ ‫ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ و ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع راﺑﻄﻪ ﺗﻌﺎرﺿﻲ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﺳﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﻛﺎﺗﻴﻮﻧﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺼﺮف زﻳﺎد ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود ﻛﺎﻫﺶ در ﺟﺬب ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺮوز ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻛﻤﺒﻮد ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬ ‫ﺑﺎﻓﺖﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﺎن را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻧﻔﻮذ رﻳﺴﻪ ﻗﺎرچﻫﺎ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺑﺎﻓﺖ را آﺳﺎنﺗﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻛﺜﺮ ﻗﺎرچﻫﺎ و ﺑﺎﻛﺘﺮيﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫آﻧﺰﻳﻢﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺖ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻧﻔﻮذ و دﻳﻮاره ﻣﻴﺎﻧﻲ را ﺣﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﻳﻦ آﻧﺰﻳﻢﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫)‪.(Rahman & Punja 2007‬‬ ‫‪ -2-2‬ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم )‪(Mg‬‬ ‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻨﺼﺮ ﻓﻠﺰي ﻣﻮﺟﻮد در ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ و ﻣﻮﺛﺮ در ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ ﮔﻴﺎﻫﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬ ‫آﻧﺰﻳﻢﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ و ﺣﺎﻣﻞﻫﺎي ﻓﺴﻔﺮي را ﻛﻪ در ﺟﺬب ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻓﻌﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ‬ ‫در ﭼﺮﺧﺔ اﺳﻴﺪ ﺳﻴﺘﺮﻳﻚ‪ ،‬در ﺗﻨﻔﺲ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻧﻘﺶ دارد‪ .‬ﻣﻴﺰان در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﺑﺮاي ﮔﻴﺎه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﻲ‬ ‫)ﺧﺼﻮﺻﺎ اﺳﻴﺪﻳﺘﻪ(‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل ﺳﺎل ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ رﻳﺰﺟﺎﻧﺪاران ﻓﺮارﻳﺸﻪ‪ ،‬ﻋﻠﻒ ﻛﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و ﻧﺴﺒﺖ اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ ﻛﻠﺴﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ و ﻣﻨﮕﻨﺰ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﺑﺮ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺎﺛﻴﺮ‬ ‫ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ روي ﺳﻼﻣﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﮔﻴﺎه ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﺿﺮوري ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺎه و‬ ‫ﻧﻘﺶ ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺧﺎص آن ﺑﺎﺷﺪ )‪.(Wiedenhoeft 2006‬‬ ‫ﻛﻮددﻫﻲ ﺑﺎ ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ‪ 22‬ﺑﻴﻤﺎري و اﻓﺰاﻳﺶ ‪ 17‬ﺑﻴﻤﺎري ﮔﺮدﻳﺪ و در ﻣﻮرد ‪ 6‬ﺑﻴﻤﺎري دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪهي اﺛﺮ اﻓﺰاﻳﺸﻲ ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺸﻲ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺜﻼ ﻣﻘﺪار ﺑﺎﻻي ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻳﺎ ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻣﺎﻧﻊ از ﺟﺬب ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﺷﺪه و ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻي‬ ‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﺟﺬب ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻨﮕﻨﺰ و ﻛﻠﺴﻴﻢ را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ )‪.(Jones & Huber 2007‬‬

‫‪27‬‬



‫ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺧﺎكﻫﺎي اﺳﻴﺪي رﺷﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﺟﺬب ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم‪ ،‬ﻛﻠﺴﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن و ﻓﺴﻔﺮ‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﻛﻤﺒﻮد اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ دﭼﺎر ﺷﺪه و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﺳﻴﺪﻳﺘﻪﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻌﻤﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ )ﻣﺜﻞ‬ ‫ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ ﻓﻮزارﻳﻮﻣﻲ‪ ،‬رﻳﺸﻪ ﮔﺮزي ﻛﻠﻢ و ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲﻫﺎي ﻧﺮم ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﺎﻳﻲ( ﺣﺴﺎسﺗﺮ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن آﻫﻚ ﺑﻪ اﻳﻦ‬ ‫ﺧﺎكﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﻴﺪﻳﺘﻪ و اﻓﺰاﻳﺶ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﮔﻴﺎه ﺑﻪ ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﺷﺪه و ﺷﺪت اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ ) ‪Fageria‬‬

‫‪.(et al. 2011, Hawkesford et al. 2012‬‬ ‫ﺗﻌﺎدل ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ‪ K ،P‬و ‪ Mg‬ﺑﺎ ‪ Ca‬در ﺗﻌﺎدل ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺷﺪت ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﮔﻠﮕﺎه ﮔﻮﺟﻪﻓﺮﻧﮕﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻛﺎﻫﺶ ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم در ذرتﻫﺎي آﻟﻮده ﺑﻪ اﺳﭙﻴﺮوﭘﻼﺳﻤﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺷﺎﻫﺪي ﺟﻬﺖ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﻴﻦ ﺑﻴﻤﺎرﮔﺮ و ﮔﻴﺎه ﺑﺮاي ﺟﺬب اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﻤﺒﻮد ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ از ﺷﺮاﻳﻄﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم در اﺧﺘﻴﺎر اﻳﻦ ﮔﻴﺎه اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم روي ﻧﺤﻮهي اﻳﺠﺎد آﻟﻮدﮔﻲ‬ ‫و ﻛﻠﻨﻴﺰه ﻛﺮدن ﺑﺎﻓﺖﻫﺎي آﺑﻜﺸﻲ ﮔﻴﺎه ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻴﻤﺎرﮔﺮ ﻧﻴﺰ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬اﮔﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻴﻤﺎرﮔﺮ درون‬ ‫ﺳﻠﻮلﻫﺎي آﺑﻜﺸﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ و در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت از آنﻫﺎ ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻴﺰ روي‬ ‫ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﺟﺰﻳﻲ از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﻴﻐﻪ ﻣﻴﺎﻧﻲ و ﻣﻠﻜﻮل ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻨﻔﺲ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﭘﺲ از ﻧﻔﻮذ‬ ‫ﺑﻴﻤﺎرﮔﺮ ﺑﻪ اﻧﺮژي اﺣﺘﻴﺎج دارد ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﻘﺶ ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم در ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ و ﺣﺮﻛﺖ ﻗﻨﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي در‬ ‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪ داراي اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻤﺒﻮد ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺗﻴﻐﻪ ﻣﻴﺎﻧﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﺎﻫﺶ اﻧﺮژي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي دﻓﺎﻋﻲ ﮔﻴﺎه و ﻏﻴﺮﻓﻌﺎل ﻛﺮدن ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺖﻫﺎي ﺑﻴﻤﺎرﮔﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﻧﻘﺸﻲ اﺳﺎﺳﻲ در اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮاد ﺣﺎﺻﻞ از‬ ‫ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ دارد و ﻛﻤﺒﻮد آن ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺠﻤﻊ ﻗﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ و اﺳﻴﺪﻫﺎي آﻣﻴﻨﻪ در ﺑﺮگﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ ‪ ،II‬اﺧﺘﻼل در زﻧﺠﻴﺮه‬ ‫اﻧﺘﻘﺎل اﻟﻜﺘﺮون در ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ و ﺗﻮﻟﻴﺪ رادﻳﻜﺎلﻫﺎي آزاد اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻲﮔﺮدد ) ‪Huber & Jones 2013, Jones & Huber‬‬

‫‪.(2007‬‬ ‫‪ -3-2‬ﮔﻮﮔﻮد )‪(S‬‬ ‫ﮔﻮﮔﺮد در ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ 3‬اﺳﻴﺪ آﻣﻴﻨﻪ ﺳﻴﺴﺘﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﺌﻴﻦ و ﻣﺘﻴﻮﻧﻴﻦ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺮوﺗﻴﻴﻦﻫﺎ اﻫﻤﻴﺖ‬

‫‪28‬‬



‫دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪهي وﻳﺘﺎﻣﻴﻦﻫﺎي ﺗﻴﺎﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻴﻮﺗﻴﻦ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﻮآﻧﺰﻳﻢآ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ‪ .‬آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎي ﻣﺰرﻋﻪاي اﻧﺠﺎم‬ ‫ﺷﺪه ﺑﺎ ﮔﻮﮔﺮد ﻧﺸﺎن داده ﻛﻪ ﻣﻴﺰان ﮔﻮﮔﺮد در ﮔﻴﺎه در ﻣﺮاﺣﻞ اﺑﺘﺪاﻳﻲ آﻟﻮدﮔﻲ و زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻮﻟﺪ ﺗﻨﺶ ﻫﻢزﻣﺎن اﺗﻔﺎق‬ ‫ﻣﻲاﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬از اﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮد ﮔﻮﮔﺮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﻮد در ﺧﺎك‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻮﻟﻔﺎت‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ در ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﮔﻴﺎه و ﻳﺎ اﻟﻘﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬ ‫)‪ (Induced resistance‬ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ )‪.(Haneklaus et al. 2007, 2009‬‬

‫‪ -3‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﻛﻢﻣﺼﺮف درﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‬ ‫‪ -1-3‬ﺑ‪‬ﺮ )‪(B‬‬ ‫ﺑ‪‬ﺮ ‪ 3‬ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻢ در ﮔﻴﺎﻫﺎن دارد‪ :‬اﻟﻒ‪ -‬در ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﻤﭙﻠﻜﺲﻫﺎي ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪرات‪ -‬ﺑﺮات‪ ،‬ﻛﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪرات و‬ ‫ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺴﻢ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎي دﻳﻮاره ﺳﻠﻮﻟﻲ را ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺶ دارد‪ .‬ب‪ -‬در ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي و ﭘﺎﻳﺪاري ﻏﺸﺎي ﺳﻠﻮﻟﻲ ﺗﺎﺛﻴﺮ‬ ‫دارد‪ .‬ج‪ -‬در ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺴﻢ ﻣﻮاد ﻓﻨﻠﻲ و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻟﻴﮕﻨﻴﻦ ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴﺪ و اﻧﺘﻘﺎل اﻳﻦ ﻣﻮاد ﻓﻌﺎل در دﻓﺎع ﮔﻴﺎه ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳﺎدي ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﮔﻴﺎه ﺑﺎ ﺑﺮ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﺛﺒﺎت ﺷﺪه زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ دﻳﻮاره ﺳﻠﻮل ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻣﺘﻮرم ﺷﺪه و ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮاي ﭘﺎره‬ ‫ﺷﺪن ﺳﻠﻮل و ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﺪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺳﻠﻮل ﺿﻌﻴﻒ و ﺑﻴﻤﺎري ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﻛﻤﺒﻮد ﺑﺮ ﺳﺒﺐ ﺗﺮﺷﺢ ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺎدي از ﻗﻨﺪﻫﺎ و اﺳﻴﺪﻫﺎي آﻣﻴﻨﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻴﺎه ﻣﻲﮔﺮدد ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮاي ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎري‬ ‫از آﻟﻮدﮔﻲﻫﺎي ﻗﺎرﭼﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﮔﺮدد )‪ .(Brown et al. 2002, Broadley et al. 2012‬ﺑﺮ در ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي‬ ‫ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﻓﻮزارﻳﻮﻣﻲ رﻳﺸﻪ ﻟﻮﺑﻴﺎ‪ ،‬ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ ورﺗﻴﺴﻠﻴﻮﻣﻲ ﮔﻮﺟﻪﻓﺮﻧﮕﻲ و ﭘﻨﺒﻪ و ﺑﻴﻤﺎري زﮔﻴﻞ ﺳﻴﺎه ﺳﻴﺐزﻣﻴﻨﻲ ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻛﻤﺒﻮد ﺑﺮ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﺪت ﺳﻔﻴﺪك ﭘﻮدري ﮔﻨﺪم ﻣﻲﺷﻮد)‪.(Stangoulis & Graham 2007, Brown et al. 2002‬‬ ‫‪ -2-3‬ﻣﻨﮕﻨﺰ)‪(Mn‬‬ ‫ﻣﻨﮕﻨﺰ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻓﻨﻠﻲ و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻟﻴﮕﻨﻴﻦ ﻧﻘﺶ ﻛﻠﻴﺪي دارد‪ .‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﻨﮕﻨﺰ ﺑﻪ ﻣﻬﺎر ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي‬ ‫ﻗﺎرﭼﻲ و ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﺎﻳﻲ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻳﻜﻲ از ﻣﻮاد ﻣﺆﺛﺮه ﺑﺮﺧﻲ ﻗﺎرچﻛﺶﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻤﺒﻮد ﻣﻨﮕﻨﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار‬

‫‪29‬‬



‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺿﺪ ﻗﺎرﭼﻲ ﮔﻴﺎﻫﺎن در ﻣﺤﻞ آﻟﻮدﮔﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻓﻨﻠﻲ ﺑﺮاي ﺑﺴﻴﺎري از ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻴﻤﺎريزا ﺳﻤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫ﻟﻴﮕﻨﻴﻦ ﻳﻚ ﺳﺪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ دﻓﺎﻋﻲ ﺑﺮاي ﻧﻔﻮذ ﺑﻴﻤﺎرﮔﺮﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﮕﻨﺰ در ﺳﻢزداﻳﻲ رادﻳﻜﺎلﻫﺎي اﻛﺴﻴﮋﻧﻲ و ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن‬ ‫ﻧﻴﺰ ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﻲ دارد )‪ .(Broadley et al. 2012‬ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﻣﻨﮕﻨﺰ ﺑﻪ ﺧﺎك‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش آﻟﻮدﮔﻲ ﻏﺪه ﺳﻴﺐزﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬ ‫‪ Streptomyces scabies‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان درﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺻﻨﻮﺑﺮ ﻧﺮوژي ﺑﻴﻤﺎر ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫‪ Fomes annosus‬ﻣﻘﺪار ﻣﻨﮕﻨﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ درﺧﺘﺎن ﺳﺎﻟﻢ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﻗﺎرچ ﻫﺎي ﺧﺎﻛﺰاد ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮدن‬ ‫ﻣﻨﮕﻨﺰ ﺧﺎك را دارﻧﺪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﮕﻨﺰ را ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس ﺑﺮاي ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻋﺎﻟﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﺟﺬب ﻣﻨﮕﻨﺰ و‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻣﺤﺼﻮل ﻳﺎ ﮔﻴﺎه ﻫﺪف ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﮕﻨﺰ در ﻣﻨﻄﻘﻪ رﻳﺸﻪﻫﺎ و ﻣﻘﺪار ﻣﻨﮕﻨﺰ رﻳﺸﻪﻫﺎ اﺛﺮ‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻲ ﺑﺮ ﺷﺪت ﺑﻴﻤﺎري ﭘﺎﺧﻮره ﮔﻨﺪم دارد‪ .‬در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ‪ pH‬ﺧﺎك اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺟﺬب ﻣﻨﮕﻨﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫ﭼﺸﻢﮔﻴﺮي ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎرچ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮدن ﻣﻨﮕﻨﺰ ﺧﺎك را دارد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻨﮕﻨﺰ را ﺑﺮاي ﮔﻴﺎه‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎﻫﺶ ﺟﺬب ﻣﻨﮕﻨﺰ در ﮔﻴﺎه ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ آن را ﺑﺮاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻟﻴﮕﻨﻴﻦ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻧﻤﻮده و اﻳﻦ اﻣﺮ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ‬ ‫ﮔﻴﺎه را ﺑﺮاي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ آﻟﻮدﮔﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺤﺮك ﻣﺤﺪود ﻣﻨﮕﻨﺰ از ﺑﺮگﻫﺎ ﺑﻪ رﻳﺸﻪﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺎﺷﺶ ﺑﺮﮔﻲ ﻣﻨﮕﻨﺰ در‬ ‫ﻣﻬﺎر ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي رﻳﺸﻪ ﻣﺆﺛﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﺧﺎكﻫﺎي ﺑﺎ ‪ pH‬ﺑﺎﻻ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن و ﻋﺪم ﺗﺤﺮك ﻣﻨﮕﻨﺰ‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎل اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ در ﺧﺎك ﺗﺎﺛﻴﺮ زﻳﺎدي ﻧﺪارد‪ .‬اﺛﺮ ﻣﻨﮕﻨﺰ در ﻣﻬﺎر ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﺟﺮب ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺑﻼﺳﺖ ﺑﺮﻧﺞ‪،‬‬ ‫ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ ورﺗﺴﻠﻴﻮﻣﻲ ﭘﻨﺒﻪ و ﺳﻔﻴﺪك ﭘﻮدري ﮔﻨﺪم اﺛﺒﺎت ﺷﺪه اﺳﺖ )‪.(Thompson & Huber 2007‬‬ ‫‪ -3-3‬ﻣﺲ )‪(Cu‬‬ ‫ﻣﺲ در ﺳﻤﻴﺖ زداﻳﻲ رادﻳﻜﺎلﻫﺎي اﻛﺴﻴﮋﻧﻲ و ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ )‪ .(Broadley et al. 2012‬ﻣﺲ در‬ ‫ﻣﻬﺎر ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﺳﻔﻴﺪك ﭘﻮدري ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺳﻮﺧﺘﮕﻲ آﻟﺘﺮﻧﺎرﻳﺎﻳﻲ آﻓﺘﺎﺑﮕﺮدان‪ ،‬زﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي ﮔﻨﺪم‪ ،‬ارﮔﻮت ﭼﺎودار‪ ،‬ﺑﻼﺳﺖ ﺑﺮﻧﺞ‪،‬‬ ‫ﻟﻜﻪ ﺑﺮﮔﻲ ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﻧﻤﺎﺗﺪ ﺳﻴﺴﺘﻲ ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ‪ ،‬ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ ورﺗﺴﻴﻠﻴﻮﻣﻲ ﮔﻮﺟﻪﻓﺮﻧﮕﻲ‪ ،‬ﭘﺎﺧﻮره ﮔﻨﺪم و ﺟﺮب ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺳﻴﺐزﻣﻴﻨﻲ‬ ‫ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻤﺒﻮد ﻣﺲ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻗﻒ ﭼﻮﺑﻲ ﺷﺪن و اﺧﺘﻼل در ﺳﻨﺘﺰ ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪراتﻫﺎي ﻣﺤﻠﻮل و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ و آﻓﺎت ﻣﻲﺷﻮد )‪.(Evans et al. 2007‬‬

‫‪30‬‬



‫‪ -4-3‬روي)‪(Zn‬‬ ‫روي درﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺗﻌﺪادي از آﻧﺰﻳﻢﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺷﺮﻛﺖ دارد و ﻳﺎ ﺑﺮاي ﻓﻌﺎلﺳﺎزي آنﻫﺎ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬در ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻣﺒﺘﻼ‬ ‫ﺑﻪ ﻛﻤﺒﻮد روي ﻏﻠﻈﺖ ﺑﻌﻀﻲ ﭘﺮوﺗﻴﻴﻦﻫﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﺑﻌﻀﻲ آﻣﻴﺪﻫﺎ و اﺳﻴﺪﻫﺎي آﻣﻴﻨﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ ﺳﺎﺧﺖ ﭘﺮوﺗﻴﻴﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﻏﻠﻈﺖ آﻧﺰﻳﻢ ‪ RNA‬ﭘﻠﻴﻤﺮاز اﺳﺖ‪ .‬روي ﻧﻴﺰ در ﺳﻢزداﻳﻲ رادﻳﻜﺎلﻫﺎي اﻛﺴﻴﮋﻧﻲ و‬ ‫ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ )‪ .(Broadley et al. 2012‬روي ﺑﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻧﺸﺖ ﻋﻨﺎﺻﺮ و ﻣﻮاد ﺿﺮوري از ﺳﻠﻮلﻫﺎي‬ ‫ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻤﺒﻮد روي ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻨﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﺮگﻫﺎ ﻧﺸﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺮاﻳﻂ‬ ‫را ﺑﺮاي ﻫﺠﻮم ﻗﺎرچﻫﺎ و ﺑﺎﻛﺘﺮيﻫﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬روي در ﻣﻬﺎر ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ رﻳﺸﻪ ﭘﺮﺗﻘﺎل ﻧﺎﺷﻲ از ‪Phytophthora‬‬ ‫‪ ، nicotiana‬ﻛﭙﻚ ﻣﺮﻛﺒﺎت ‪ ،Penicillium citrinum‬ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ ورﺗﺴﻠﻴﻮﻣﻲ ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﺗﺪ ‪Rotylenchulus reniformis‬‬

‫ﮔﻮﺟﻪﻓﺮﻧﮕﻲ‪ ،‬ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ رﻳﺸﻪ ﭘﻨﺒﻪ ‪ Phymatrotrichopsis omnivorum‬و ﭘﺎﺧﻮره ﮔﻨﺪم ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ )‪.(Duffy 2007‬‬ ‫‪ -5-3‬آﻫﻦ )‪(Fe‬‬ ‫آﻫﻦ ﺑﺮاي ﺑﻌﻀﻲ ﺑﻴﻤﺎرﮔﺮﻫﺎ ﺳﻤﻲ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺳﻤﻴﺖ آن از ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻨﮕﻨﺰ‪ ،‬ﻣﺲ و روي ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ ) ‪Broadley et‬‬

‫‪ .(al 2012‬آﻫﻦ در ﻣﻬﺎر زﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي و ﺳﻴﺎﻫﻚ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﮔﻨﺪم ‪ ،‬آﻧﺘﺮاﻛﻨﻮز ﻣﻮز‪ ،‬ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﺳﻴﺎه ﺳﻴﺐ و ﮔﻼﺑﻲ و‬ ‫وﻳﺮوس ﺣﻤﻞ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ‪ Olpidium brassicae‬در ﻛﻠﻢ ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬وﺟﻮد آﻫﻦ در ﺧﺎك ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻴﺎﻧﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻛﺘﺮيﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻗﺎرچﻫﺎ ﺳﻤﻲ اﺳﺖ )‪.(Expert 2007, Fageria et al. 2011‬‬ ‫‪ -6-3‬ﻛﻠﺮ )‪(Cl‬‬ ‫ﻛﻠﺮ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻳﻮن ﻛﻠﺮﻳﺪ )–‪ (Cl‬ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﻛﻢﻣﺼﺮف ﺑﺮاي ﺗﻐﺬﻳﻪي ﮔﻴﺎﻫﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻓﺸﺎر‬ ‫اﺳﻤﺰي‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻳﻮن ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ درﺗﻨﻈﻴﻢ ﺗﻮرژﺳﺎﻧﺲ ﺑﻌﻀﻲ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻧﻴﺰ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﺮاي ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ ﺿﺮوري اﺳﺖ و‬ ‫در ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻮﻟﻜﻮل آب در ﻓﺘﻮﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ II‬ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ دﺧﺎﻟﺖ دارد و ﻧﻘﺶ آن اﺣﺘﻤﺎﻻً در اﻧﺘﻘﺎل اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ از آب ﺑﻪ ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ‬ ‫اﺳﺖ )‪ .(Mengel & Kirkby 2001‬ﻛﻠﺮ در ﻣﻬﺎر ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﻓﻮزارﻳﻮﻣﻲ ذرت‪ ،‬ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﻓﻮزارﻳﻮﻣﻲ رﻳﺸﻪ‬ ‫ﺳﻮﻳﺎ‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ از ‪ ،Fusarium solani‬زﻧﮓ زرد‪ ،‬ﻗﻬﻮهاي و ﭘﺎﺧﻮرهي ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﻟﻜﻪ ﺳﻔﻴﺪ ﺳﻨﺒﻠﻪ ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ از ‪Stagonospora‬‬

‫‪31‬‬



‫‪ ، nodorum‬ﻟﻜﻪ ﺧﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﺮگ ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ از ‪ ،Pyrenophora tritici-repentis‬ﭘﻮﻛﻲ و ﻗﻬﻮهاي ﺷﺪن ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻚ ﻣﻐﺰ‬ ‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ و زردي ﻓﻮزارﻳﻮﻣﻲ ﻛﺮﻓﺲ ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ )‪.(Elmer 2007‬‬ ‫‪ -7-3‬ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن )‪(Mo‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﮔﻴﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 2/3‬ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم در ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺧﺎك‬ ‫ﺑﺮآورده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ 10‬درﺻﺪ آن ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﻴﺎﻫﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن ﺑﻪ ‪ pH‬ﺧﺎك ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد و در‬ ‫‪ pH‬ﺣﺪود ‪ 7‬ﻳﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻛﻢ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺎ ﭘﺎﺋﻴﻦ آﻣﺪن ‪ pH‬زﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻛﻤﺒﻮد ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺧﺎكﻫﺎي‬ ‫اﺳﻴﺪي دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد و از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻛﻢ ﻣﺼﺮف ﻛﻪ ﻛﻤﺒﻮد آنﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺧﺎكﻫﺎي ﻗﻠﻴﺎﺋﻲ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪،‬‬ ‫ﺗﻔﺎوت دارد‪ .‬ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻧﺎﺷﻲ از زﻳﺎدي ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ )‪ .(Broadley et al 2012‬ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ ورﺗﻴﺴﻠﻴﻮﻣﻲ ﮔﻮﺟﻪﻓﺮﻧﮕﻲ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻢ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ‪ Myrothecium roridum‬در ﺧﺮﺑﺰه و ﺷﻴﻮع‬ ‫ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ‪ Phytophthora dreschleri‬و ‪ Ph. cinnamomi‬در اﻧﻮاع ﻣﺤﺼﻮﻻت و ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻧﻤﺎﺗﺪ‬ ‫‪ Rotylenchulus reniformis‬ﻣﻲﺷﻮد )‪.(Graham & Stangoulis 2007‬‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‬ ‫ﻣﺼﺮف ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻛﻮدﻫﺎي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺧﺎك‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻌﻀﻲ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺼﺮف ﺳﻤﻮم ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و آﻟﻮدﮔﻲﻫﺎي ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫‪References‬‬

‫‪Amtmann A., Troufflard S. & Armengaud P. 2008. The effect of potassium nutrition on‬‬ ‫‪pest and disease resistance in plants. Physiologia Plantarum 133(4):682–691.‬‬ ‫‪Atkinson D. & McKinlay R. G. 1997 .Crop protection and its integration within sustainable‬‬ ‫‪farming systems. Agriculture, Ecosystems & Environment 64: 87–93.‬‬ ‫‪Batistic O. & Kudla J. 2010. Calcium: Not Just Another Ion. Pp.17–54. In: R. Hell & R-R.‬‬ ‫‪Mendel (eds.). Cell Biology of Metals and Nutrients, Plant Cell Monographs 17.‬‬ ‫‪Springer-Verlag, Heidelberg, Germany.‬‬

‫‪32‬‬

1392 ‫ ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن‬،1 ‫ ﺟﻠﺪ‬،‫ﺳﺎل ﺳﻮم‬

‫ ﺗﺮوﻳﺠﻲ داﻧﺶ ﺑﻴﻤﺎريﺷﻨﺎﺳﻲ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬-‫دوﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ‬

Broadley M. Brown P. Cakmak I., Rengel Z. & Zhao F. 2012. Function of Nutrients: Micronutrients. Pp.191–248. In: H. Marschner (ed.). Marschner's Mineral Nutrition of Higher Plants, 3rd ed. Academic Press, London. Brown P. H., Bellaloui N., Wimmer M. A., Bassil E.S., Ruiz J., Hu H., Pfeffer H., Dannel F. & Romheld V. 2002. Boron in plant biology. Plant Biology 4:205–223. Daroub S. H. & Snyder G. H. 2007.The Chemistry of Plant Nutrients in Soil. Pp.1–7. In: L. E. Datnoff, W. H. Elmer & D. M. Huber (eds.). Mineral Nutrition and Plant Disease. APS Press, St. Paul, MN,U.S.A. Dordas C. 2008. Role of nutrients in controlling plant diseases in sustainable agricultureA review. Agronomy for Sustainable Development 28(1): 33–46. Duffy B. 2007. Zinc and Plant Disease.Pp.155–175. In: L. E. Datnoff, W. H. Elmer & D. M. Huber (eds.). Mineral Nutrition and Plant Disease. APS Press, St. Paul, MN,U.S.A. Elmer W. H. 2007. Chlorine and Plant Disease. Pp.189–202. In: L. E. Datnoff, W. H. Elmer & D. M. Huber (eds.). Mineral Nutrition and Plant Disease. APS Press, St. Paul, MN,U.S.A. Engelhard W. A. 1996. Management of Diseases with Macro-and Microelements. APS Press, St. Paul, MN,U.S.A.,217 p. Evans I., Solberg E. & Huber D. M. 2007. Copper and Plant Disease. Pp.177–188. In: L. E. Datnoff, W. H. Elmer & D. M. Huber (eds.). Mineral Nutrition and Plant Disease. APS Press, St. Paul, MN,U.S.A. Expert D. 2007. Iron and Plant Disease. Pp.119–137. In: L. E. Datnoff, W. H. Elmer & D. M. Huber (eds.). Mineral Nutrition and Plant Disease. APS Press, St. Paul, MN,U.S.A. Fageria N.K. & Moreira A. 2011. The Role of Mineral Nutrition on Root Growth of Crop Plants. Pp. 251–331. In: Sparks, D. L. (eds.). Advances in Agronomy, Volume 110. Academic Press, San Diego, CA., U.S.A. Fageria N.K., Baligar V.C. & Jones C.A. 2011. The Effects of Essential Nutrients on Plant Diseases. Pp.195–218. In: Fageria N. K., Baligar V. C. & Jones C. A. (eds.). Growth and Mineral Nutrition of Field Crops. CRC Press, Boca Raton, FL., U.S.A. Graham R. D. & Stangoulis J. C. R. 2007. Molybdenum and Plant Disease.Pp.203–206. In: L. E. Datnoff W. H. Elmer & D. M. Huber (eds.). Mineral Nutrition and Plant Disease. APS Press, St. Paul, MN., U.S.A. Haneklaus S., Bloem E. & Schnug E 2007 Sulfur and Plant Disease. Pp.101–118. In: L. E. Datnoff, W. H. Elmer & D. M. Huber (eds.). Mineral Nutrition and Plant Disease. APS Press, St. Paul, MN., U.S.A.

33



Haneklaus S., Bloem E. & Schnug E. 2009. Plant Disease Control by Nutrient Management: Sulphur. Pp.221–236. In: D. Walters (ed.). Disease Control in Crops: Biological and Environmentally Friendly Approaches. Blackwell Publishing, Oxford, England. Hawkesford M., Horst W., Kichey T., Lambers H., Schjoerring J., Skrumsager Møller I. & White, P. 2012. Functions of Macronutrients. Pp.135–190. In: H. Marschner (ed.). Marschner's Mineral Nutrition of Higher Plants, 3rd ed. Academic Press, London,England. Huber D. M. & Graham R. D. 1999. The Role of Nutrition in Crop Resistance and Tolerance to Disease. Pp.205–226. In: Z. Rengel (ed.), Mineral Nutrition of Crops Fundamental Mechanisms and Implications. Food Product Press, New York, U.S.A. Huber D.M. & Haneklaus S. 2007. Managing Nutrition to Control Plant Disease. Landbauforschung Völkenrode 57 (4): 313–322. Huber D. M. & Jones J.B. 2013. The role of magnesium in plant disease. Plant and Soil 368:73–85 Huber D. M. & Thompson I. A. 2007. Nitrogen and Plant Disease. Pp.31–44. In: L. E. Datnoff, W.H. Elmer & D. M. Huber (eds.). Mineral Nutrition and Plant Disease. APS Press, St. Paul, MN., U.S.A. Huber D. M. & Watson R. D. 1974. Nitrogen form and plant disease. Annual Review of Phytopathology 12:139–165. Huber D. M., Romheld V. & Weinmann M. 2012. Relationship between Nutrition and Plant Diseases and Pests. Pp.283–298. In: H. Marschner (ed.). Marschner's Mineral Nutrition of Higher Plants, 3rd ed. Academic Press, London,England. Jones J. B. & Huber D. M. 2007. Magnesium and Plant Disease. Pp.95–100. In: L. E. Datnoff, W. H. Elmer & D. M. Huber (eds.). Mineral Nutrition and Plant Disease. APS Press, St. Paul, MN., U.S.A. Lewandowski I., Hardtlein M. & Kaltschmitt M. 1999. Sustainable crop production: definition and methodological approach for assessing and implementing sustainability. Crop Science 39:184–193. Marschner H. 2012. Marschner's Mineral Nutrition of Higher Plants, 3rd ed. Academic Press, London, England, 672 p. Mengel K. & Kirkby E. A. 2001. Principles of Plant Nutrition, 5th Edition. Springer Science & Business Media, Dordrecht, Netherlands, 849 p. Prabhu A. S., Fageria N. D., Berni R. F. & Rodrigues F. A. 2007a. Phosphorous and Plant Disease. Pp.45–55. In: L. E. Datnoff, W. H. Elmer & D. M. Huber (eds.). Mineral Nutrition and Plant Disease. APS Press, St. Paul, MN., U.S.A.

34

1392 ‫ ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن‬،1 ‫ ﺟﻠﺪ‬،‫ﺳﺎل ﺳﻮم‬

‫ ﺗﺮوﻳﺠﻲ داﻧﺶ ﺑﻴﻤﺎريﺷﻨﺎﺳﻲ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬-‫دوﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ‬

Prabhu A. S., Fageria N. D., Huber D. M. & Rodrigues F. A. 2007b. Potassium and Plant Disease. Pp.57–78. In: L.E. Datnoff, W. H. Elmer & D. M. Huber (eds.). Mineral Nutrition and Plant Disease. APS Press, St. Paul, MN., U.S.A. Rahman M. & Punja Z. K. 2007. Calcium and Plant Disease. Pp.79–93. In: L. E. Datnoff, W. H. Elmer & D. M. Huber (eds.). Mineral Nutrition and Plant Disease. APS Press, St. Paul, MN., U.S.A. Romheld V. 2012. Diagnosis of Deficiency and Toxicity of Nutrients. Pp.299–313. In: H. Marschner (ed.). Marschner's Mineral Nutrition of Higher Plants, 3rd ed. Academic Press, London,England. Santana-Gomes S.M., Dias-Arieira1 C. R., Roldi M., Dadazio T.S., Marini P.M. and Barizão D.A.O. 2013. Mineral nutrition in the control of nematodes-Review. African Journal of Agricultural Research 8(21):2413-2420 Spann T. M. & Schumann A.W. 2010. Mineral Nutrition Contributes to Plant Disease and Pest Resistance. HS1181, Florida Cooperative Extension Service, Institute of Food and Agricultural Sciences, University of Florida, https://edis.ifas.ufl.edu/hs1181. Stangoulis J. C. R. & Graham R. D. 2007. Boron and Plant Disease. Pp.207–214. In: L. E. Datnoff, W. H. Elmer & D. M. Huber (eds.). Mineral Nutrition and Plant Disease. APS Press, St. Paul, MN., U.S.A. Thompson I.A. & Huber D. M. 2007. Manganese and Plant Disease. Pp.139–153. In: L. E. Datnoff, W. H. Elmer & D. M. Huber (eds.). Mineral Nutrition and Plant Disease. APS Press, St. Paul, MN., U.S.A. Vidhyasekaran P. 2004. Concise Encyclopedia of Plant Pathology. Food Products Press, The Haworth Reference Press, New York, U.S.A. 619 p. Wiedenhoeft A. C. 2006. The Green World, Plant Nutrition. InfoBase Publishing, Chelsea, England, 144 p.

35



Role of Plant Nutrition in Disease Management ALI REZA SHOLEVARFARD1 & MOHAMMAD REZA MOOSAVI2 1-Former MSc. Student of Plant Pathology,Young Researchers Club, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran. 2- Assistant Professor, Department of Plant Pathology, Marvdasht Branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran (Corresponding author: [email protected]). Sholevarfard A. R. & Moosavi M. R. 2014. Role of plant nutrition in disease management. Plant Pathology Science 3(1):17-36. Abstract Plant nutrients are generally applied to increase the crop production and improve their quality. Many of these elements can improve the level of tolerance or resistance in plants. Improving and balancing the soil nutrients can be considered as an effective method in plant disease control and subsequently in sustainable agriculture. Plant nutrition is the first and the most important barrier against the plant pathogens, so can be affect the other parts of the disease triangle. They can satisfactorily decrease the diseases severity, or make a considerable reduction in their density, so the other control measures successfully can be carried out with a lesser costs of plant disease management. In this review we tried to explain the most recent data collected about the influence of mineral nutrients on plant disease resistance and tolerance, histological or morphological changes of plants and the virulence or survival of plant pathogens. Key words: Disease, Potassium, Phosphorus, Plant, Nitrogen

36