ona jednostką abstrakcyjną. Forma rozumiana jest jako sposób, w jaki dzieło
zostało wyrażone. D1 – Harry Potter i kamień filozoficzny. R1 – realizacja
autorska.
WPROWADZENIE
Marcin Roszkowski Instytut Bibliograficzny Biblioteka Narodowa Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytet Warszawski
IV Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy, Wrocław 19-21.06.32013 r.
Zagadnienia • Geneza RDA • RDA i standardy bibliograficzne – AACR2, ISBD, ICP, FRBR
• Podstawy RDA • RDA w Europie • RDA w Polsce
Czym jest RDA? • RDA = Resource Description & Access – Zasoby : opis i dostęp
• Nowe angloamerykańskie zasady katalogowania (standard katalogowania LoC od 31.03.2013 r.) • Następca AACR2 (Anglo-American Cataloguing Rules ) • RDA Joint Steering Committee (JSC) – American Library Association, Australian Committee on Cataloguing, British Library, Canadian Committee on Cataloguing, Chartered Institute of Library and Information Professionals (CILIP) (Irlandia, Szkocja, Walia), Library of Congress.
Czym jest RDA? • JSC plan na lata 2005-2009 – przygotowanie znormalizowanych wytycznych i instrukcji prezentujących spójne i elastyczne zasady opisu dokumentów, – zgodność z międzynarodowymi zasadami, modelami oraz standardami, – uniezależnienie prezentacji opisu od konkretnego formatu danych bibliograficznych, – objęcie zasobów spoza kontekstu bibliotecznego
Geneza RDA ISBD (CE) 2007 1998
2005
1978-2005
FRSAD 2010
FRBR
AACR2
ICP + FRAD 2009
1971-2006
ISBD
2010
1961
Zasady Paryskie
RDA Test RDA Draft
Kontekst – dezaktualizacja zasad AACR2, – modele FRBR i FRAD, – nowe rodzaje dokumentów, – rozwój technologii i rynku technologii informacyjnych (IT), – zmiana oczekiwań użytkowników wobec formy i funkcji katalogów bibliotecznych, – duża liczba schematów metadanych (RDA jako standard niezależny od formy prezentacji metadanych).
Podstawy RDA • Deklaracja Międzynarodowych Zasad Katalogowania (International Cataloguing Principles - ICP), – aktualizujące tzw. „Zasady Paryskie”, podstawa AACR;
• Funkcjonalne wymagana dla rekordów bibliograficznych (Functional Requirements for Bibliographic Records - FRBR) • Funkcjonalne wymagania dla danych wzorcowych (Functional Requirements for Authority Data - FRAD) • Międzynarodowy Znormalizowany Opis Bibliograficzny (International Standard for Bibliographic Description ISBD) – wyznacza jeden ze sposobów prezentacji danych opracowanych zgodnie z RDA.
Podstawy RDA : ICP • 2.1. Wygoda użytkownika. Decyzje dotyczące tworzenia opisów i kontrolowanych form nazw jako punktów dostępu powinny być podejmowane z myślą o użytkowniku. • 2.2. Powszechne użycie. Słownictwo stosowane w opisach i w punktach dostępu powinno być zgodne ze słownictwem używanym przez większość użytkowników. • 2.7. Ekonomia. Gdy istnieją alternatywne drogi osiągnięcia celu, należy dać pierwszeństwo sposobowi najbardziej wydajnemu (tzn. najniższy koszt lub najprostszy sposób).
Podstawy RDA : ICP • Cele i funkcje katalogu: – Znalezienie – Identyfikacja – Wybór – Pozyskanie
Funkcjonalne wymagania dla rekordów bibliograficznych (FRBR) Grupa 1
Grupa 2
Grupa 3
• Dzieło
• Osoba
• Pojęcie
– work
• Realizacja – expression
• Materializacja – manifestation
• Egzemplarz – item
– person
• Ciało zbiorowe – corporate body
– concept
• Rzecz – object
• Wydarzenie – event
• Miejsce – place
DZIEŁO
Odrębny twór artystyczny i/lub intelektualny
DZIEŁO
REALIZACJA
Intelektualna lub artystyczna realizacja dzieła w postaci zapisu alfanumerycznego, notacji muzycznej, układu choreograficznego, dźwięku, obrazu, przedmiotu, ruchu itp. lub dowolnej kombinacji tych form. Jest ona jednostką abstrakcyjną. Forma rozumiana jest jako sposób, w jaki dzieło zostało wyrażone
D1 – Harry Potter i kamień filozoficzny R1 – realizacja autorska R2 – tłumaczenie na j. polski przez J. Kowalskiego
Fizyczne ucieleśnienie realizacji dzieła. Ma charakter materialny. Termin obejmuje wszystkie elementy fizyczne o tych samych cechach pod względem zawartości intelektualnej lub artystycznej oraz formy fizycznej. Granice pomiędzy materializacjami wyznaczają zawartość i forma fizyczna
DZIEŁO
REALIZACJA
MATERIALIZACJA
D1 – Harry Potter i kamień filozoficzny R1 – realizacja autorska M1 – angielskie wydanie książkowe z 2004 roku R2 – tłumaczenie na j. polski przez J. Kowalskiego M2 – polskie wydanie z 2007 roku
DZIEŁO
Jest pojedynczym przykładem materializacji. Najczęściej jest to jednostkowy obiekt fizyczny, np. egzemplarz książki jednotomowej, ale może składać się z większej liczby części. Zawartość i forma egzemplarza są zazwyczaj takie jak materializacji REALIZACJA
MATERIALIZACJA
D1 – Harry Potter i kamień filozoficzny R1 – realizacja autorska M1 – angielskie wydanie książkowe z 2004 roku E1 – egzemplarz w BUW o sygn. P125648 E2 – prywatna kopia z autografem autorki
EGZEMPLARZ
resource ISBD – ICP – RDA
Zasób • • • • •
Monographic resources Integrating resources Printed resources Cartographic resources Older monographic resources
RDA – organizacja treści • Opublikowane w tradycyjnej postaci w 2010 roku. • 944 strony – (AACR2: 712 stron)
• 37 rozdziałów w 10 sekcjach
RDA – organizacja treści AACR2 1. 2. 3.
4. 5. 6.
Część 1. Opis bibliograficzny Ogólne zasady sporządzania opisów Książki – Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności – Strefa wydania – Strefa specjalna – Strefa adresu wydawniczego – … Mapy … Część 2. Hasła opisu, tytuły ujednolicone…
RDA 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Dzieło Realizacja Materializacja Egzemplarz Relacje Elementy grupy 2. FRBR Elementy grupy 3. FRBR
RDA - zmiany • RDA –core elements –core if elements –Uzależnione od kontekstu
RDA – Core Elements / Materializacja • • • • •
Strefa serii Tytuł właściwy Oznaczenie odpowiedzialności (tylko pierwsze) Oznaczenie wydania Adres wydawniczy – Data Copyright (Core if) – Informacje nt. produkcji i dystrybucji (Core if)
• Opis fizyczny • Typ nośnika (Carrier Type) • Identyfikator materializacji (np. ISBN, ISSN, DOI)
RDA – organizacja treści • • • • • • •
Element (np. oznaczenie odpowiedzialności) Charakterystyka Źródła przejmowania danych Zapis Przykłady Wyjątki, przypadki szczegółowe, itp. Uwagi
RDA – organizacja treści 2.8.2 Miejsce wydania 2.8.2.1 Charakterystyka – Element zawiera oznaczenie miejsca związanego z publikacją lub wydaniem dokumentu… 2.8.2.2 Źródła przejmowania danych – Oznaczenie miejsca wydania przejmuje się z następujących źródeł (w kolejności): a) źródło jak dla tytułu właściwego (zob. 2.3.2.2 ) … 2.8.2.3 Zapis miejsca wydania – Uwzględnia się zarówno lokalną nazwę miejsca (miasto itp.) jak i nazwę większej jednostki lub jurysdykcji (stan, prowincja itp., i/lub kraj), jeżeli występuje w źródle przejmowania danych … Przykłady Köln Westport, Connecticut Lugduni Batavorum Uwagi Jeżeli nazwa miejsca jest znana jako fikcyjna lub wymaga wyjaśnienia, sporządza się uwagę podając rzeczywistą nazwę miejsca wydania.
RDA - zmiany • • • • • •
Zniesienie „zasady trzech” „Bierz to, co widzisz” Rezygnacja z dużej części skrótów Źródła przejmowania danych „Cataloger’s judgement” Elastyczność – Możliwość dostosowania do polityki katalogowania
• …
Wdrożenia RDA trzy scenariusze
RDA w Europie • EURIG – European RDA Interest Group – Grupa zrzeszająca przedstawicieli europejskich bibliotek narodowych oraz instytucji związanych z rejestracją bibliograficzną, zainteresowanych zasadami katalogowania RDA : Resource Description And Access – Reprezentanci 30 instytucji europejskich, • w tym z Polski (BN, NUKAT)
– http://www.slainte.org.uk/eurig/ • Gordon Dunsire, Scottish Library and Information Council
• EURIG Inaugural Meeting, Frankfurt, 08-12-2011 r. – Przyjęcie Cooperation Agreement • 26 artykułów precyzujących cele i organizację grupy oraz formę współpracy
• Ustalenie form pracy (grupy robocze) i częstotliwości spotkań
• Cooperation Agreement, Art. 2. – Podstawowe cele EURIG: • Promowanie wspólnych interesów zawodowych aktualnych i potencjalnych użytkowników RDA • Udostępnienie płaszczyzny wymiany informacji dla instytucji zainteresowanych RDA • Wspieranie współpracy między instytucjami zainteresowanymi wdrożeniem RDA w określonej formie • Promowanie współpracy w zakresie wymiany doświadczeń w tłumaczeniu RDA oraz upowszechnianie informacji o RDA w Europie.
EURIG • Zebrania EURIG – grudzień 2011 : Frankfurt (spotkanie inicjujące) – styczeń 2012 : Paryż (spotkanie robocze) – wrzesień 2012 : Madryt – wrzesień 2013 : Sztokholm
• Prace w ramach EURIG – analiza zapisów RDA – RDA a FRBR – RDA a standardy krajowe
EURIG • Aktywność EURIG – Opracowanie tzw. RDA Proposals (3)
• Plan BN: – Założenie w ramach EURIG grupy roboczej przedstawicieli państw, które są w podobnej sytuacji jak BN
RDA w Europie • 2011: prezentacja oficjalnych stanowisk członków EURIG dot. planów związanych z RDA • Entuzjaści: Niemcy, Anglia, Hiszpania, Holandia, Austria, Francja • Pozostali: sceptycyzm, zainteresowanie
• DNB (Niemcy) wdroży RDA w 2015 • Tłumaczenia – chińskie, francuskie, hiszpańskie, niemieckie
Źródła informacji o RDA • RDA Toolkit – http://www.rdatoolkit.org/
• Resource Description and Access (RDA) : Library of Congress – http://www.loc.gov/aba/rda/
• Lista dyskusyjna – http://www.mail-archive.com/
[email protected]/maillist.html
• RIMMF – http://www.marcofquality.com/
The floor is yours, John !
http://www.slideshare.net/rosz_mar/
Wykorzystana grafika • http://bostonreedcollege.files.wordpress.com /2011/03/crossroads-decision-resized600.png