Fotografija. Likovna umjetnost je subjektivni izraz objektivne vizualne realnosti.
Grane likovne umjetnosti. - Slikarstvo (pictura) - 2D. - Kiparstvo (sculptura) - 3D.
Uvod u povijest umjetnosti 1
Likovna umjetnost Dr. Jadranka Damjanov
UVOD Vrste umjetnosti: - Likovna - Glazbena - Plesna - Filmska - Književna - Scenska - Fotografija Likovna umjetnost je subjektivni izraz objektivne vizualne realnosti Grane likovne umjetnosti - Slikarstvo (pictura) - 2D - Kiparstvo (sculptura) - 3D - Graditeljstvo (architectura) - 3D - Grafika - Urbanizam - Dizajn - Primijenjena umjetnost Sve likovne umjetnosti spoznajemo putem oka. Ono što razlikuje slikarstvo i grafiku od kiparstva i arhitekture je način oblikovanja volumena i prostora.
1
Uvod u povijest umjetnosti 1
SLIKARSTVO Slikarstvo je dvodimenzionalna umjetnost koja se bavi oblikovanjem privida volumena i prostora na slici koji zatim negiraju njenu dvodimenzionalnost.
TEMA Tema je sadržaj slike u širem smislu Motiv je ono što slika prikazuje -
mitološke teme religiozne teme povijesne teme svjetovne teme o figura o akt o portret o autoportret o žanr (prizor iz svakodnevnog života) o animalizam o mrtva priroda o pejzaž marina veduta panorama o interijer
Slikarstvo se tematski dijeli na: - figurativno koje je tematski obrađeno - apstraktno koje je tematski neobrađeno
ELEMENTI FORME LINIJA Linija je zamišljena granica između dva volumena ili dvije plohe. Linije dijelimo: - po toku o ravne o zakrivljene - po karakteru o debele o tanke o isprekidane a zajedno određuju dinamičnost i statičnost na slici. Linije mogu biti: - samostalne (stilizirane) koje pojednostavljuju oblik - obrisne (konturne) koje određuju oblik
2
Uvod u povijest umjetnosti 1 BOJA Boja je određena valna duljina svjetlosti. Boja je osjećaj koji u oku stvara svjetlost emitirana iz nekog izvora ili reflektirana od površine nekog tijela. Boja se dijeli na: - akromatske - crna siva i bijela - kromatske - šarene boje sunčevog svjetla (prizma) Kromatske boje se dijele na: - primarne ili osnovne - crvena, žuta i plava - sekundarne ili složene - narančasta, zelena, ljubičasta - tercijarne Prema svjetlosnim vrijednostima dijele se na: - tople - crvena, žuta i narančasta, koje imaju visoku svjetlosnu vrijednost, dinamične su, otvorene i kreću se prema promatraču - hladne - plava, ljubičasta i zelena, koje imaju nisku svjetlosnu vrijednost, zatvorene su, kreću se od promatrača, osim zelene koja je statična Boje se još dijele na - susjedne - komplementarne - suprotne - invertne SVJETLO-SJENA Dvije su vrste crteža: 1. Linearni crtež kojemu je jedini osnovni dio crteža linija 2. Tonski crtež kod kojega 2D prebacuje u 3D igrom svjetla i sjene Crna i bijela boja nemaju nikakvih dinamičnih svojstava i nalaze se na početku, tj. na kraju skale sivih tonova. Kada se nađu jedna pored druge onda se stvara dojam približavanja tj. udaljavanja. Bijela boja ima svojstvo da se širi preko svojih granica pa se stvara dojam približavanja. Crna boja ima svojstvo da se skuplja unutar svojih granica, pa se stvara dojam udaljavanja. KONTRASTI - boje prema boji (samo osnovne boje i njihovi tonovi) - svjetlo-sjena (svjetlo - boja i sjena - gradacija crne i sive) - toplo-hladno - kvalitete (čistoća boje) - kvantitete (količina boje na slici) - komplementarni (suprotnost istih boja) - simultani (duže gledanje u neku boju pa naglo vraćanje pogleda, vidi se suprotna)
3
Uvod u povijest umjetnosti 1
PERSPEKTIVA Perspektiva je prostor prikazan na plohi. Volumen na plohi: - grafička modelacija - tonski privid volumena - tonska modelacija - dodavanje crne/bijele boje - chiaroscuro - vrlo jaki kontrast svjetla i sjene - koloristička modelacija - kontrast toplo-hladno Vrste perspektive: - vertikalna perspektiva - ono što je udaljenije to je na višem položaju, a ono što je blizu to je na dnu (npr. egipatske i mezopotamske slike) - ikonografska perspektiva - kada je ono što je bliže napravljeno veće, a ono što je dalje je manje (npr. romanika) - obrnuta perspektiva - što je lik veći, to se dalje nalazi (npr. gotika) - geometrijska ili linearna perspektiva - idealna geometrijska shema u kojoj se vertikale i horizontale smanjuju prema jednoj točki (npr. renesansa) - zračna ili atmosferska perspektiva - što je dalje to je mutnije i gube se obrisi (npr. renesansa) - koloristička perspektiva - kada se toplo-hladni kontrast koristi za dobivanje privida volumena i prostora (npr. moderno doba) - poliperspektiva - kada se koristi slikanje poput Picassovog (npr. kubizam) - ptičja perspektiva - kada se gleda iz zraka (pogleda višeg od 1,60m) - žablja perspektiva - kada se gleda sa poda (pogleda nižeg od 1,60m)
KOMPOZICIJA Kompozicija je raspored ili organizacija likovnih elemenata na slici. Vrste kompozicije - plošna - prikaz je dvodimenzionalan - prostorna - prikaz je trodimenzionalan - statična - korištenje hladnih boja i statičnih linija - dinamična - korištenje toplih boja i dinamičnih linija - simetrična - kada su lijeva i desna strana u ravnoteži - asimetrična - kada lijeva i desna strana nisu u ravnoteži - otvorena - kada nema granice (ruba) - zatvorena - kada ima granicu (rub) - konglomerat - neorganizirano (pretpovijest) - zakon kadra - kada veličina i položaj likova ovise o veličini i obliku zadane plohe - vodoravna - kada se likovi slažu u ravninu - okomita - kada se radnja odvija po okomici - dijagonalna - osnova slike je na dijagonali - piramidalna - kretnje i položaji se kreću po piramidi
4
Uvod u povijest umjetnosti 1
SLIKARSKE TEHNIKE Crtačke tehnike - osnovna linija, svjetlo-sjena, akromatske boje - olovka - suh i tanak trag, jasno ocrtavanje svakog obrisa - pero/tuš - čvrsta linija kojom se ne mogu dobiti mekani prijelazi - ugljen - mekano sredstvo, na hrapavoj površini ostavlja debeo trag i jak kontrast - kreda - suho, prašnjavo sredstvo koje se dobro hvata za podlogu Slikarske tehnike - boje - u užem smislu - boja je direktni izvor slike (boja u prahu) o pastel - bijela kreda s bojom u prahu o akvarel - boje vezane ljepilom i otopljene u vodi, proziran je i brzo se suši o tempera - gusta ljepljiva boja koja se dobiva miješanjem pigmenata s jajcem, smokvinim mlijekom ili drugim emulzijama o uljene boje - nastaju kada se pigment miješa s različitim "sušljivim" uljima, one su masne, polagano se suše i donji slojevi se mogu prozirati kroz gornje, tanki slojevi (lazurni) i debeli slojevi (impasto) o enkaustika - zaboravljena tehnika, na zid se nanose užarenom lopaticom boja pomiješana sa voskom i onda se usijanim željezom spajaju plohe različitih boja - u širem smislu - boja nije direktni izvor, već neki drugi materijal o kolaž - lijepljenje raznih komadića papira, tekstila, drveta, pijeska i sl. o freska - slikanje na zidu, direktno po svježem sloju žbuke o mozaik - male raznobojne kockice od kamena ili stakla se utiskuju u meku podlogu svježe žbuke o vitraj - prozor sastavljen od komada obojenih stakala povezanih olovnim okvirima o tapiserija - protkani tepih gdje se između niti osnove provlače niti koje oblikuju motive i onda se pritiskuju "češljem" Grafičke tehnike - prave se u više komada - visokog tiska o drvorez - na drvenoj ploči se ono što treba biti bijelo ukloni, a ostalo premaže bojom o linorez - dubokog tiska o bakrorez - bakrenu ploču se udubi i udubine ispune bojom o bakropis - metalna ploča presvučena voskom, izdubi se, ubaci u dušičnu kiselinu koja izjede udubine i onda se udubine ispune bojom i otisnu - plošnog tiska o litografija - plošni tisak gdje se po vapnenačkoj kamenoj ploči crta masnom kredom ili litografskim tušem, zatim se prekrije dušičnom kiselinom sa arapskom gumom, zatim se pređe valjkom premazanim štamparskom bojom i onda vapneni sapun prima boju Faktura - površina proizašla iz načina obrade materijala Pointilizam - 19.st. - kada se točkicama radi određena slika Raster - niz kvadratića
5
Uvod u povijest umjetnosti 1
SLIKARSKE VRSTE -
-
slobodna slika - kada se slika po volji i izlaže po volji o slika na stalku (štafelaj) oltarna slika - je djelomično slobodna, radi se po želji, ali stoji na oltaru o diptih (dva dijela) o triptih (tri dijela) o poliptih (više dijelova) vezana za: o arhitekturu freska (slika na zidu) mozaik (raznobojne kockice) o tekst minijatura (slika uz tekst) inicijali (početna slova u pisanim tekstovima) o posudu
6
Uvod u povijest umjetnosti 1
KIPARSTVO Kiparstvo je trodimenzionalna umjetnost koja se bavi oblikovanjem volumena u prostoru. lat. sculptura, grč. plassein: oblikovati Opće karakteristike: - trodimenzionalno - može se doživjeti samo ako se obiđe sa svih strana - taktilno - možemo je opipati Kiparstvo dijelimo prema stupnju plastičnosti (oblikovanja) na: - Puna plastika (možemo vidjeti sa svih strana): o kip (statua) - tijelo koje slobodno stoji u prostoru o mobil - pokretna puna plastika čija je masa neznatna i može se pomicati - Polu plastika (vezana za podlogu) o ulegnuti - prikaz je udubljen o niski - neznatno je izbočen o visoki reljef - izbočenje je veliko
TEME -
-
figurativne o čovjek o životinja o konjanik o simbol apstraktne
ELEMENTI FORME -
volumen o zatvoreni - statičan o otvoreni - dinamičan, ulazi u prostor - prostor o vanjski - okružuje volumen o unutarnji - ulazi unutar volumena - ploha o jedinstvena - nema naglih prijelaza o razlomljena - puno naglih prijelaza - linija o obrisna - jasno odvaja volumen od prostora o stilizirana - pojednostavljuju oblik o kontinuirana - nema naglih prijelaza o razlomljena - puna naglih prijelaza - boja o prirodna - boja samog materijala o naknadno obojena - površina o glatka o hrapava svjetlo-sjena - ovisi o izvoru svjetlosti i načinu obrade površine o ne postoji/djelomično/postoji
7
Uvod u povijest umjetnosti 1
VRSTE KIPARSTVA -
-
-
samostalne o javni spomenici o pogrebne skulpture o fontane i vrtne skulpture vezane za arhitekturu o usklađenost o aktivnost o pasivnost vezane za upotrebne predmete
KIPARSKE TEHNIKE -
-
tradicionalne tehnike o kamen o drvo o staklo o metal moderne tehnike o plastične mase o tvornički oblikovani materijali žice čavli metalne folije
Kiparski materijali su tvrdi ili meki pa postoje dva načina rada: - dodavanje - oduzimanje
8
Uvod u povijest umjetnosti 1
ARHITEKTURA Arhitektura je oblikovanje volumena i prostora gdje se oblikuje unutrašnji i vanjski prostor. Podjela arhitekture po elementima forme: - funkcija (namjena) - konstrukcija (odnos tereta i nosača) - forma (oblik)
MATERIJALI -
-
tradicionalni o kamen - klesan, djelomično obrađen, grubo klesan (rustika), lomljen ili neobrađen o drvo - upotrebljava se u obliku greda, mostova i dasaka o opeka - glina se stavlja u kalupe i peče/suši na suncu (izvor - Mezopotamija) moderni o beton - priprema se od šljunka, vode, pijeska i cementa te se lijeva u kalupe o armirani beton - beton se lijeva preko kostura čeličnih šipki ili čelične mreže o staklo - zid može biti staklena opna o aluminij - zid može biti čelična opna
KONSTRUKTIVNI ELEMENTI -
nosači - bočne granice volumena - zid teret - gornja granica volumena - krov (kos [dvo-jedno-višeslivni ili ravan)
ELEMENTI RAŠČLANJENJA ZIDA - stup - nosač kružnog presjeka koji ima bazu tijelo i kapitel - stub - nosač kvadratnog presjeka koji ima bazu tijelo i kapitel - luk o polukružni - teret se većim dijelom raspoređuje i prenosi u stupove/stubove o šiljasti - teret je potpuno raspoređen na nosače - arkada - dva stupa/stuba povezana lukom - kolonada - dva stupa/stuba povezana ravnom gredom ELEMENTI RAŠČLANJENJA TERETA (KROV) - strop - ravan - svod - sferni oblici o bačvasti - teret krova prenosi se na arkade o križni - poprečno presijecanje dva bačvasta svoda o križno-rebrasti - rubovi križnog se pojačavaju rebrima (profiliranim kamenim istacima) koja preuzimaju teret - kupola - svod u obliku šuplje polukugle o pandantivi - prijelaz s kvadratne na kružnu osnovu preko sfernih trokuta o trompe - prijelaz s kvadratne na kružnu osnovu preko sfernih niše - potporni ili kontraforni sustav - sustav stubova i lukova koji preuzimaju teret krova (izvana)
9
Uvod u povijest umjetnosti 1
MODERNE KONSTRUKCIJE Upotreba novih materijala koji mijenjaju odnos nosača i tereta. Cijela konstrukcija postaje i jedno i drugo. - skeletna konstrukcija - samonosiva konstrukcija sastavljena od vertikalnih i horizontalnih elemenata (stubovi i grede). - konstrukcija stuba i konzole - stub (jezgra), konzola (horizontalni istaci) - vitoperna ljuska - betonira se napeta čelična mreža
NAČIN OTVARANJA ZIDA -
vrata - otvor u zidu kroz koji se ulazi u neki prostor prozor - otvor u zidu koji omogućava ulaza svjetlosti i zraka dovratnik - greda koja uokviruje otvor s vertikalnih strana nadvratnik - greda s gornje horizontalne strane
DEKORATIVNI ELEMENTI -
polustup polustub pilastar - polustub koji ima bazu i kapitel stupa slijepe arkade
TLOCRTI -
longitudinalni centralni
STVARANJE OBLIKA -
tektonski - stupovi i grede gdje se vidi granica stereotonski - konstruktivni elementi prelaze jedni u druge i čine jedinstvenu cjelinu
10
